Juridisch onderzoek gestart naar psychiatrisch centrum in Zelzate

Naar aanleiding van de berichtgeving in deze krant over de afluisterpraktijken in Levanta, de hoogbeveiligde afdeling voor geïnterneerde vrouwen in het psychiatrisch centrum Sint Jan-Baptist in Zelzate, neemt het Agentschap Zorg en Gezondheid extra maatregelen. 

"Zorginspectie stelt vast dat gesprekken tussen patiënten en hun bezoekers beluisterd worden. Dit is een nieuw element dat niet eerder werd vastgesteld", klinkt het in een communiqué.  "Dat zou een schending van de mensenrechten zijn, wat niet getolereerd kan worden in een erkende zorgvoorziening."

Zorg en Gezondheid begint nu een juridisch onderzoek naar de (il)legaliteit van de praktijk. "We hebben een jurist gevraagd tegen welke regels dit precies een inbreuk is", zegt woordvoerder Joris Moonens. "En als het illegaal is, op welke gronden we de voorziening kunnen opleggen ermee te stoppen."

In 2016 was er al een klacht van een patiënte bij de Vlaamse Zorginspectie. Daarbij ging het niet enkel om de vrijheidsbeperkende maatregelen op de afdeling, maar ook over privacy tijdens het bezoek. 

De Zorginspectie concludeerde toen dat er inderdaad cameratoezicht was en dat dat aanvaardbaar is als noodzakelijke veiligheidsmaatregel. "Uit gesprekken blijkt dat er geen geluidstransmissie is geïnstalleerd in de bezoekersruimte en dat privégesprekken tussen de patiënt en de bezoeker mogelijk zijn." 

In welke mate de inspecteurs toen daadwerkelijk zelf de ruimte hebben gecontroleerd, is onduidelijk. 

Transparantie

Volgens Willem Debeuckelaere, voorzitter van de Privacycommissie, staat het vast dat Levanta de privacy van patiënten en bezoekers heeft geschonden. "Daar bestaat niet de minste twijfel over", is hij formeel. Over de grond van de zaak wil Debeuckelaere zich niet uitspreken, omdat hij het rapport niet gelezen heeft. "Dat moet onderzocht worden. Waarom heeft men die opnames gemaakt? Is daar een gegronde reden voor? Want dat kan best zijn." 

Maar zelfs als de directie de beeld- en geluidsopnames kan verantwoorden, is de kous niet af. "Zelfs als je er je redenen voor hebt, moet je transparant zijn, en moeten de betrokkenen daar steeds van op de hoogte gebracht worden. Dat is een van de basisregels voor de bescherming van persoonsgegevens. Heimelijk afluisteren of bespieden kan slechts in zeer uitzonderlijke gevallen, die meestal in de strafwetgeving zijn omschreven. Maar dat is hier niet van toepassing. Op het eerste gezicht lijkt dit grondig verkeerd."

Dat vindt ook Ronny Saelens, expert in camerabewaking en geluidsopnames aan de VUB. "Dat psychiatrisch centrum staat op zeer gespannen voet met de wetgeving", oordeelt hij. 

Patiënten of bezoekers die menen dat hun rechten geschonden zijn, moeten niet bij de pakken blijven zitten, legt Saelens uit. "Het gaat om een overtreding van de strafwet, dus zij kunnen klacht indienen. Dan moet het parket zijn werk doen en nagaan of de wet inderdaad overtreden is. Daar staan boetes op, en gevangenisstraffen tot één jaar."

Experts

Het Agentschap Zorg en Gezondheid hoopt dat er op korte termijn uitsluitsel komt over de zaak. "Dit zou de komende dagen toch duidelijk moeten worden", zegt woordvoerder Moonens. "We hebben ook contact opgenomen met de voorziening en de mensen daar laten weten dat we het onderzoeken en ernstig nemen."

Zorg en Gezondheid heeft nu een groep van experts samengesteld die tegen eind dit jaar een kader met eisen moet uitwerken. "Voor een meer structurele oplossing zijn er duidelijker richtlijnen in de maak over hoe een forensische zorgvoorziening zoals Levanta het evenwicht kan vinden tussen vrijheidsbeperkende maatregelen, patiëntenrechten en de behandeling van hun specifieke doelgroep van forensische (opgesloten) patiënten", besluit het agentschap.