5 jaar na Ghouta: de dodelijkste gifgasaanval in de Syrische oorlog

Vroeg in de ochtend, op 21 augustus 2013, worden de inwoners van Ghouta uit hun slaap gerukt door een raketaanval. De wijk is grotendeels in handen van rebellen. Tegenstanders van het Syrische regime dus. De eerste raket komt neer rond 3u, waarna er nog vele volgen tot ongeveer 5u. De raketten verspreiden een zenuwgas. Het is saringas, een gif waar president Assad grote voorraden van heeft. Wie het gas inademt, sterft binnen enkele minuten door een hartstilstand. 

Amper een paar uur na de aanval, sturen rebellen uit Ghouta schokkende beelden de wereld in. Daarop is te zien hoe mensen op de grond liggen in een geïmproviseerd ziekenhuis. Ze happen naar adem en er komt schuim uit hun mond. Kleine kinderen met een zuurstofmasker hangen bewegingloos in de armen van hun ouders. De chaos is groot. De oppositie spreekt al snel van meer dan 1.200 doden, andere bronnen houden het op 300. Precieze aantallen ontbreken, omdat er geen onafhankelijke bronnen zijn. (Lees verder onder de foto.)

De Syrische staatstelevisie van president Bashar al-Assad ontkent dat er chemische wapens gebruikt zijn en zegt dat het regime nooit gifgas zou inzetten tegen de eigen bevolking. Op het moment van de aanval is de burgeroorlog in Syrië al zo’n 2.5 jaar aan de gang. Er zijn al veel gruwelen aan het licht gekomen, maar de reacties op de chemische aanval zijn buitengewoon fel. Alle ogen zijn nu gericht op de Amerikaanse president Obama. Een jaar voor de aanval heeft hij verkondigd dat chemische wapens voor hem een ‘rode lijn’ zijn.

Nu die lijn overschreden is, lijkt Obama wel te moeten overgaan tot luchtaanvallen. Ook de Franse president François Hollande en de Britse premier David Cameron willen dat er ingegrepen wordt. Even ziet het er ook naar uit dat de VS president Assad effectief willen straffen met bombardementen. De Amerikaanse oorlogsschepen in de Middellandse Zee worden dichter bij Syrië gebracht. Maar Rusland, nog altijd een bondgenoot van Assad, weet uiteindelijk de angel uit het conflict te halen door te bemiddelen. De Russische minister Sergej Lavrov komt met een compromis. Als Assad zijn verboden chemische wapens laat vernietigen – hij heeft één van de grootste voorraden ter wereld – dan komen er geen Amerikaanse aanvallen. De VN-Veiligheidsraad keurt hierover ook een resolutie goed.

Op 26 augustus trekt een VN-missie, met waarnemers van de OPCW (de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens) naar de getroffen buitenwijk van Damascus. Ze moeten vaststellen of er gifgas is gebruikt. Hun opdracht verloopt moeizaam, omdat ze aanvankelijk geen toestemming krijgen van Assad om hun hotel te verlaten. Ook op het terrein ondervinden ze problemen, hun auto’s worden verschillende keren beschoten. 

Enkele weken later, op 16 september, volgt dan het langverwachte rapport van de VN over de gifgasaanval op 21 augustus. En nu is er geen twijfel meer. Ban Ki-moon, de voormalige secretaris-generaal van de VN, spreekt van een oorlogsmisdaad.

Volgens Ban Ki-moon gaat het ‘om de meest significante bevestiging van het gebruik van chemische wapens tegen burgers sinds Saddam Hoessein ze in 1988 heeft ingezet in Halabja.’ Maar de Verenigde Naties mogen zich niet uitspreken over wie de chemische wapens heeft ingezet. 

De vele technische details en berekeningen in het rapport laten voor Amerikanen, Fransen en Britten echter geen twijfel: het regime van Assad is verantwoordelijk. Rusland blijft Assad steunen en zegt dat het om een provocatie van de rebellen gaat.

In de maanden daarna komen wapeninspecteurs naar Syrië om het chemisch arsenaal te vernietigen. 1.300 ton aan chemische wapens wordt effectief vernietigd, het gaat om 96% van alle opgegeven wapens van Assad. Maar de vermoedens dat Assad informatie achterhoudt, blijven bestaan.  De aanval op Ghouta is een zwarte pagina in het Syrisch conflict, maar betekende niet het einde van chemische aanvallen in de Syrische oorlog die intussen al zeven jaar aansleept.