Er is een groeiende tweespalt tussen de conservatieve vleugel van de Liberale coalitie en de gematigde kant. De conservatief Peter Dutton verwijt Malcolm Turnbull dat hij steeds meer opschuift naar links, in de hoop kiezers van Labour te stelen. In de hoop de conservatieven te paaien en zijn positie veilig te stellen, deed Turnbull deze week enkele toegevingen aan de rechtervleugel, door onder meer de ambitie om de klimaatdoelstellingen te bereiken op te geven.

Maar voor Dutton, minister van Binnenlandse Zaken, was het onvoldoende. Hij wil de macht overnemen. Het is niet ongebruikelijk in Australië dat een leider nog tijdens zijn regeertermijn, tussen verkiezingen door, gewisseld wordt. Turnbull kwam in 2015 zelf aan de macht na een interne ‘staatsgreep’ tegen partijgenoot Tony Abbott.

Nu hoopte Dutton hetzelfde te doen en stelde hij zich kandidaat als nieuwe leider. Dinsdag kwam het tot een vertrouwensstemming, waarbij de liberalen zich achter Turnbull of zijn uitdager moesten scharen. Turnbull won die stemming, met 48 stemmen tegenover 35 voor Dutton. De binnenlandminister nam ontslag. Negen ministers die voor Dutton hadden gestemd wilden daarop opstappen, maar Turnbull weigerde hun ontslag te aanvaarden.

Woensdag spraken enkele ministers, onder wie Mathias Cormann, nog voor de tv-camera’s uitdrukkelijk hun steun uit voor hun premier. Crisis afgewend, leek het.

“Met veel triestheid en pijn in het hart”

Maar kort daarna moet de geïmmigreerde Belg zijn kar hebben gekeerd. Hij verklaarde donderdagochtend tijdens een persconferentie dat hij en enkele anderen binnen de partij Turnbull woensdagnamiddag “met veel triestheid en pijn in het hart” hebben gezegd dat het tijd was om ontslag te nemen, en dat Dutton hem zou moeten vervangen. “Ik wilde niet in deze positie zijn. Ik heb Malcolm Turnbull trouw gesteund sinds hij verkozen werd als leider van de Liberale Partij. Ik wilde Malcolm Turnbull nog jaren steunen als leider van de Liberale Partij. Maar ik kan de realiteit niet negeren”, aldus Cormann.

Omdat Turnbull niet opstapte, dienden Cormann en andere ministers donderdag dan maar zelf hun ontslag in. Twaalf ministers zijn intussen opgestapt. Mathias Cormann, die in 1994 vanuit België naar Australië verhuisde, was sinds 2013 minister van Financiën.

Intussen zou Dutton handtekeningen aan het verzamelen zijn voor een petitie om Turnbull alsnog buiten te werken en zou hij een tweede vertrouwensstemming hebben gevraagd.

Toen duidelijk werd dat Turnbull meer en meer steun aan het verliezen was, en er volgens de oppositie geen functionerende regering meer was, werd het parlement donderdagmiddag uitzonderlijk ontbonden.

Turnbull houdt voorlopig vast aan zijn positie als leider en premier. Op een persconferentie achteraf haalde hij hard uit naar zijn partijgenoten. Hij noemde de crisis het gevolg van gepest en intimidatie, en zei: “Ik heb nog nooit geplooid voor pestkoppen.”

Volgens Turnbull heeft een minderheid binnen de partij “geprobeerd om anderen te pesten en te intimideren om hun gewenste verandering in leiderschap te bereiken”. “Het is door velen, onder wie zij die het gevoel hebben dat ze er niet tegen kunnen vechten, beschreven als een soort gekheid. En het is opmerkelijk dat we op dit punt gekomen zijn, terwijl we in de polls in de buurt van Labour zaten en uiterst competitief waren.”

Controversiële Dutton

Turnbull zei tijdens zijn persconferentie ook dat hij ontslag zou nemen uit het parlement als hij het leiderschap verliest. Dat zou een nieuwe verkiezing nodig maken, die moeilijk zou zijn voor Dutton om te winnen.

Dutton wordt door sommigen geapprecieerd wegens zijn harde lijn omtrent immigratie, maar hij is een controversiële kandidaat – zo was hij volgens dokters de “slechtste minister voor gezondheid in 35 jaar tijd” en zou hij er volgens polls voor zorgen dat minder mensen op de Liberals zouden stemmen – en er wordt zelfs serieus in vraag gesteld of hij wel in aanmerking komt om in de regering te zetelen, laat staan die te leiden. Er wordt geargumenteerd dat hij door zijn bedrijf dat miljoenen aan subsidies krijgt van de overheid financiële belangen heeft in de overheid, wat niet toegestaan zou zijn. Daarover wordt nu zo snel mogelijk juridisch advies ingewonnen.

Turnbull heeft zichzelf tot vrijdag de tijd gegeven voor een beslissing over het leiderschap binnen de Liberale coalitie moet vallen.

Vervroegde verkiezingen?

Mogelijk treedt tegen dan nog een derde kandidaat voor het leiderschap naar voren: treasurer Scott Morrison zou zijn kandidatuur voorbereiden. Ook de in de polls populaire buitenlandminister Julie Bishop wordt hier en daar genoemd als kandidate.

Als de knoop niet ontward kan worden, zullen eventueel vervroegde verkiezingen worden uitgeroepen. Labour stelt zich intussen alvast gretig voor als een stabiele partij die klaar staat om de macht over te nemen.