"Nederland gaf steun aan jihadisten in Syrië"

Tussen mei 2015 en het voorjaar van 2018 steunde Nederland 22 gewapende gematigde groepen in Syrië. Die kregen geen wapens, maar wel voor ruim 25 miljoen euro aan auto's (313 in totaal), voedsel, medicijnen, communicatieapparatuur, tenten, uniformen en trainingen. Volgens Nieuwsuur en Trouw zijn aan Jabhat al-Shamiya onder meer uniformen en pick-uptrucks geleverd. 

Welke groep hulp kreeg bleef geheim. Volgens Buitenlandse Zaken "in verband met de veiligheid van de betrokken partijen". Het kabinet wilde met de steun voorkomen dat de gematigde oppositie werd gemarginaliseerd en er een alternatief bleef voor extremistische groepen.

Het OM noemt de groepering "salafistisch en jihadistisch" die "streeft naar de oprichting van een kalifaat". Strijders van Jabhat al-Shamiya vochten eerder dit jaar mee aan de zijde van Turkije toen het land de Noord-Syrische regio Afrin aanviel. In de Tweede Kamer was er scherpe kritiek op dat offensief van Turkije, dat zich richtte tegen tegen de Syrisch-Koerdische milities.

Trouw en Nieuwsuur spraken met circa honderd Syrische rebellen en identificeerden behalve Jabhat al-Shamiya nog vijf gewapende groepen die Nederlandse hulp kregen. Uit het onderzoek blijkt dat deze groepen samenwerkten met extremistische groepen en ernstige mensenrechtenschendingen pleegden.

De door Nederland gesteunde groepen moesten aan een aantal criteria voldoen. Zij moesten onder meer samenwerking met extremistische groepen uitsluiten en zich houden aan het humanitair oorlogsrecht. 

De geschrokken Kamer eist intussen opheldering van verantwoordelijk buitenlandminister Blok, die zich waarschijnlijk nog deze week zal moeten verantwoorden. Veel partijen vreesden in 2015 al dat de Nederlandse steun bij de verkeerde partijen terecht zou komen; de ChristenUnie probeerde die steun per motie nog tevergeefs stop te zetten. De Kamer zal vandaag een brief vragen en een debat. Nieuwsuur speculeert al over een parlementaire enquête om de onderste steen boven te krijgen.

Want wat het voor de Tweede Kamer lastig maakt de regering te controleren op dit onderwerp, is dat veel informatie over de Nederlandse steun tot staatsgeheim is verklaard. Overdrachtsbewijzen van goederen die geleverd zijn, kunnen niet worden ingezien. De evaluatie die het kabinet liet uitvoeren over de periode eind 2016-begin 2017 is geheim, net als wie die evaluatie heeft uitgevoerd.

Wel werden Kamerleden in januari vertrouwelijk geïnformeerd over groepen waaraan de steun werd stopgezet, inclusief het hoe en waarom. Dit najaar zou Blok de Kamer eveneens vertrouwelijk inlichten over een tweede doorlichting van de auditdienst van het Rijk zelf. Opvallend was dat Blok en minister Sigrid Kaag voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking afgelopen voorjaar al bekendmaakten alle steun aan gewapende Syrische oppositie te staken. De risico’s werden toen ‘te groot’, stelde het ministerie. Afgelopen vrijdag werd plots álle steun aan Syrische groepen stopgezet, kort nadat Nieuwsuur en Trouw hun bevindingen hadden voorgelegd.

Het OM vervolgt op dit moment trouwens een Nederlandse man omdat hij heeft deelgenomen aan Jabhat al-Shamiya. Volgende maand staat hij terecht, aldus Trouw en Nieuwsuur.