Mosul en Aleppo herleven in 3D: "Digitaal geheugen voor de komende generaties"

Een op de muur geprojecteerde ruïne, die geleidelijk wordt opgevuld met gevels, zuilen, hele gebouwen. In 3D herrijzen steden en sites uit het Midden-Oosten, die door IS en de burgeroorlogen werden verwoest of bedreigd.  

"Hedendaagse archeologie", zo wordt de tentoonstelling omschreven die gisteren is opengegaan in het Institut du Monde Arabe in Parijs. Op grote schermen, maar ook met archiefdocumenten en getuigenissen van de diverse bevolkingsgroepen wekt "Cités millénaires" ("Steden van duizenden jaren oud") het verleden tot leven.

De focus ligt op vier symbolische plekken: de miljoenensteden Mosul (Irak) en Aleppo (Syrië) en de archeologische sites van Palmyra (Syrië) en Leptis Magna (Libië). 

Mosul, of toch het stadsdeel ten oosten van de Tigris, is gebouwd op de ruïnes van Ninive, de grootste stad van het Assyrische rijk. Na de verovering door IS in 2014 was de wereld geschokt door beelden waarop te zien is hoe haar strijders veel van het Assyrische erfgoed stukslaan met sloophamers.

Ook "recenter" erfgoed moest eraan geloven. Zo is ook de graftombe van Jona het doelwit geworden van de vernielzucht van IS.  De profeet die volgens het bijbelse verhaal werd ingeslikt door een walvis, ligt volgens de overlevering begraven in de oudste moskee van Mosul. 

Mosul was een multireligieuze en multi-etnische stad, maar alle christelijke en jezidische kerken en abdijen vielen ten prooi aan het terreurgeweld van IS. Onbegrijpelijker was het dat ook de  twaalfde-eeuwse al-Nuri-moskee, de moskee met de scheve minaret in het centrum van de oude stad, tijdens de Slag om Mosul door IS werd opgeblazen.  

De Syrische stad Aleppo, een van de oudste voortdurend bewoonde centra ter wereld, werd achtereenvolgens geregeerd door Hettieten, Assyriërs, Arabieren, Mongolen, Mamelukken en Ottomanen, die allen hun sporen hebben nagelaten.

Grote delen van de historische binnenstad zijn tijdens de burgeroorlog kapotgeschoten en vernield. Dat geldt voor de  twaalfde-eeuwse Grote Moskee of Omajjadenmoskee, een architectuurparel die zwaar verwoest werd. De minaret is volledig ingestort. De soeks werden grotendeels platgebrand en de middeleeuwse citadel bestookt. Vooral de voornaamste toegangspoort werd zwaar getroffen. 

Palmyra, de "Parel van de Woestijn", een wereldberoemde hellenistische Arabische site, werd in 2016 vernield door IS. Zowel de tempel van Baal als die van Baal-Shamin, beide werelderfgoed, raakten zwaar beschadigd. 

Leptis Magna behoorde tot de "drie steden" van het Romeinse Tripolis, en stond in de derde eeuw bekend als "het Afrikaanse Rome". Voordien was het bewoond door de Feniciërs. De site wordt bedreigd door het geweld en de toestand wetteloosheid waarin Libië sinds de val van Kaddhafi is beland.