Nog geen witte brexitrook: "EU-onderhandelaar krijgt meer tijd"

Zodra Barnier meldt dat volgens hem een "beslissende vooruitgang" is geboekt, zal een speciale top bijeen worden geroepen om de deal op het hoogste niveau met de Britse premier Theresa May af te timmeren. 

De 27 landen gaven volgens een EU-bron Barnier hun "volste vertrouwen" in de verdere onderhandelingen. Verscheidene leiders spraken in Brussel hun optimisme over een deal uit. "We zijn niet ver van een akkoord", zei de Franse president Emmanuel Macron. Volgens de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz "is er geen reden de situatie te dramatiseren".

EU-voorzitter Donald Tusk had eerder 17 en 18 november genoemd om de puntjes op de i te zetten, onder voorwaarde dat de gesprekken tussen Brussel en Londen in een "beslissende" fase zouden zijn gekomen. Dit lijkt nu te vroeg te zijn. Ondanks intensieve onderhandelingen konden Barnier en zijn Britse tegenhanger Dominic Raab afgelopen weekend namelijk geen doorbraak bereiken. 

Het grootste struikelblok is de grens tussen Ierland, dat in de EU blijft, en het Britse Noord-Ierland dat vanaf volgend jaar niet meer bij de EU hoort. Die grens is nu volledig open voor goederen en personen en iedereen wil dat dit zo blijft.

De Britse premier Theresa May zou eerder op de avond tijdens de EU-top in Brussel inhoudelijk “niets nieuws” verteld hebben over de brexit. Dat zegt de voorzitter van het Europees parlement Antonio Tajani. May gaf een stand van zaken over de onderhandelingen en verliet daarna het overleg. “Haar toon was van iemand die door wil met de onderhandelingen. Haar politieke boodschap en lichaamstaal waren positief maar inhoudelijk hebben we niets nieuws gehoord”, concludeerde Tajani na afloop.

May vertrok al na een halfuurtje vanop de top richting de residentie van de Britse ambassadeur in Brussel.

“Kalm en geduldig.” Zo moet er de komende weken dan ook verder onderhandeld worden over de brexit. Want er ligt nog veel werk op de plank waarvoor “veel meer tijd nodig is”. Dat was voor aanvang van de top al de boodschap van Europees hoofdonderhandelaar Michel Barnier. De Europese leiders lieten niet in hun kaarten kijken en benadrukten dat een akkoord mogelijk is. Dat zei ook de Britse premier Theresa May.

Een onderhandeld akkoord over het Britse vertrek uit de Europese Unie én een politiek akkoord over de Brits-Europese relaties na de brexit zijn nog steeds haalbaar, benadrukte May in Brussel. Ze gaf toe dat met name de Ierse grenskwestie nog niet opgelost is.

Volgens May is de voorbije maand "erg grote vooruitgang" geboekt. De meeste knopen zijn doorgehakt, maar het probleem van de grens tussen de Ierse republiek en Noord-Ierland moet nog worden opgelost. "Iedereen aan tafel wil een akkoord", zegt May. "Een akkoord is mogelijk, nu is het moment om dat te realiseren." 

Als de onderhandelaars de komende dagen en weken intensief blijven werken aan een oplossing, moet ook de meeste netelige kwestie van de brexit-onderhandelingen opgelost kunnen worden, zei May.

Op de vraag of ze kan instemmen met het voorstel om de overgangsperiode na de brexit met een jaar te verlengen tot eind 2021, ging May niet in. Ook op de vraag of ze gelooft in een extra brexit-top in november ging ze niet in.

Als de Europese en de Britse onderhandelaars een akkoord over de brexit vinden, moet de Europese Unie de garantie krijgen dat dat akkoord ook goedgekeurd zal worden door het Britse parlement, zei premier Charles Michel (MR) vanavond bij het begin van de top.

Ook Michel heeft er vertrouwen in dat er de komende weken nog een akkoord kan worden gevonden. “Maar we willen van Theresa May ook horen of ze voor zo’n akkoord de steun van haar eigen parlement kan krijgen”, zei Michel. “Het is belangrijk dat er op het Europese niveau zekerheid bestaat over het feit dat het akkoord geïmplementeerd zal worden door het Britse parlement.”

Ook andere Europese leiders, zoals de Luxemburgse premier Xavier Bettel en Litouwse presidente Dalia Grybauskaite, lieten zich bij hun aankomst in die zin uit. De Franse president Emmanuel Macron wil van May horen welk akkoord voor haar aanvaardbaar is, “rekening houdend met de politieke evenwichten” in het Britse parlement.

Macron en co. zijn niet vergeten hoe de EU in februari 2016 een akkoord sloot met de toenmalige Britse premier David Cameron over nieuwe EU-lidmaatschapsvoorwaarden voor het VK, om Cameron vier maanden later het brexitreferendum te zien verliezen.

Zoals bekend zou een aanzienlijk deel van Mays Conservatieve fractie in het Lagerhuis alleen willen instemmen met een harde brexit, terwijl de Noord-Ierse DUP - die de minderheidsregering van May in het zadel houdt - zegt elk akkoord te zullen verwerpen dat het risico in zich draagt dat Noord-Ierland anders behandeld wordt dan de rest van het Verenigd Koninkrijk.

 Voorzitter Donald Tusk had graag willen vaststellen dat de onderhandelingen ver genoeg opgeschoten zijn om in november een extra top bijeen te roepen. Daar zouden dan de laatste knopen moeten worden doorgehakt. Maar, zo klinkt het unisono, “ondanks intensieve onderhandelingen is er niet genoeg vooruitgang geboekt”. Voorlopig zijn de leiders dan ook niet van plan een extra brexit-top bijeen te roepen in november.

Die top wordt echter niet op de lange baan geschoven. De EU27 vraagt Barnier alles in het werk te stellen om alsnog een akkoord over de brexit te bereiken. Als de Fransman de leiders kan melden dat er “beslissende vooruitgang” is geboekt, willen ze alsnog zo’n extra top organiseren.

De “gordiaanse knoop” - dixit Tusk - die maar niet door te hakken valt, is die van de Ierse grenskwestie. Londen en Brussel slagen er voorlopig niet in een oplossing te vinden die garandeert dat er nooit een harde grens tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek komt en die voor alle partijen aanvaardbaar is. Theresa May zei op de top wel dat ze het voorstel van Barnier om de overgangsperiode na de brexit met een jaar te verlengen, in overweging zal nemen.