Je moet dus vechten om kanker te overleven. Wat een illusie

Kanker. In het Engels – cancer – is het mijn sterrenbeeld. In het Duits – Krebs – klinkt het als de kreet van een Feldwebel die mijn pas wil controleren.

Elke dag krijgen mensen het ontstellende nieuws dat er in hun lijf een samenzwering van cellen is ontdekt met de bedoeling het plaatselijke regime omver te werpen. Die samenzwering valt niet meer te verijdelen: ze woekert ondergronds verder. 

Het overkwam mij drie jaar geleden. “This is the sound of C., the sound which creates a new dimension”, neuriede ik achteloos maar inwendig op van de zenuwen. Er barstte een strijd los op leven en dood. Het was erop of eronder. Het was hij of ik. Voorlopig ben ik het.

Retoriek die stoort en kwetst

Als Oostfront-soldaten trekken kankerpatiënten ten strijde tegen den valschaard in hun eigen lijf. Geholpen door pillen, poeders, operaties en vreemde stralen.

Er moet worden gevochten, zegt men. Moedig, zegt men. Zij die vechten trekken dikwijls aan het langste eind. Zegt men met onverholen bewondering, daarbij nog net geen hete traan van ontroering wegpinkend.

Ik verzeker u: het klopt voor geen meter. Het is een indruk die gewekt wordt die haaks staat op de realiteit en kwetsend is voor de vele kankerpatiënten die het niet halen.

Als het al vechten is: het is vechten tegen de bierkaai. Het is een retoriek die stoort en kwetst. Het is een narratief dat zo lek is als de beloftes van politici na de stembusgang.

Kanker is als de lotto: je moet er geluk mee hebben. Kanker is een ongeluksspelletje. Aanleg en omstandigheden hebben invloed op de kans om kanker te krijgen. Maar geluk en toeval bepalen uiteindelijk of je de ziekte al dan niet krijgt.

Als hij nog niet uitgezaaid is, als hij weg te snijden valt, als Roche er onderzoek rond doet om er veel geld mee te verdienen stijgen je overlevingskansen dramatisch. In alle andere gevallen valt er helemaal niet te vechten, wat de onzichtbare vijand heeft quasi alle macht.

Wanneer is men van kanker genezen? Nooit. Elke zogenaamd genezen kankerpatiënt leeft met de doem en de vrees dat, nu de ziekte de gastvrije voordeur van het lichaam gevonden heeft, ze graag zal terugkomen.

Die vrees is reëel, al is het ondertussen wel zo dat de levensverwachting van kankeroverlevers elk jaar stijgt. Zeventig procent van de patiënten is 5 jaar na de vaststelling van hun ziekte nog in leven.

Dat is een geweldige vooruitgang tegenover de jaren 50, toen 70 procent van die patiënten dood was na 5 jaar. Ook hier zijn type en stadium van de ziekte doorslaggevend: nog altijd is pancreaskanker de grootste en de snelste killer. En voor traaggroeiende kankers is een overlevingsperiode van 5 jaar veel te kort om er zeker van te zijn dat de ziekte het pand voorgoed verlaten heeft.

In De keizer aller ziekten beschrijft Siddhartha Mukherjee, een Indiaas-Amerikaans oncoloog, de geschiedenis van kanker door de eeuwen heen. Daarin is ook sprake van de War on Cancer, een uitvinding van Richard Nixon, die in 1971 van kanker volksvijand nummer één maakte. Ook toen dacht men dat men dat varkentje wel even zou wassen.

Herleid tot zelfredzaamheid

Een halve eeuw later is de strijd tegen het duizendkoppige monster nog altijd niet gewonnen. Niet hard genoeg gevochten, waarschijnlijk.

Je moet dus vechten om te overleven. Zegt men. Wat een illusie. Alsof iemand ooit maar ergens vat op heeft.

Het is het gevaarlijke narratief van deze tijd, waar alles maakbaar moet zijn en veel wordt herleid tot zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid. Zo reduceert men doodzieke mensen tot hun ziekte en praat men hen een schuldgevoel aan.

Daarom, beste medestanders: gelieve dat woord te schrappen uit uw vriendelijk bedoelde vocabulaire. Vechten tegen die bierkaai heeft geen zin. Vechten tegen de geldproblemen die kankerpatiënten als gevolg van hun ziekte meemaken dan weer wel.

Vechten voor hun re-integratie ook. Vechten tegen bijvoorbeeld de schandalige verhoging van hun verzekeringspremies: absoluut. Daarom is de beslissing van de veelgeplaagde Kris Peeters  (CD&V) om het recht van vergeten te worden in te schrijven in de Belgische verzekeringswetgeving een fantastisch initiatief.

Daar kan niet genoeg voor gevochten worden.