Direct naar artikelinhoud
Plofkraken

Wie stopt de Nederlandse plofkrakers die ook in België toeslaan?

De ravage na een plofkraak in Lummen, eerder dit jaar.Beeld Mine Dalemans

Dinsdagnacht mislukte in het Zuid-Duitse Germering een plofkraak op een geldautomaat. Vier verdachten zijn aangehouden, onder wie enkele Nederlanders. Ook in België sloegen de Nederlandse bendes, die in Europa gekend staan als de meesters van de plofkraak, dit jaar al toe. Hoe komt dat?

, en

Het is dinsdagnacht 25 juli 2017. Een keiharde knal wekt de bewoners van een rij appartementen in het Duitse Wesel. De geldautomaat van de Santanderbank onder hun woningen is opgeblazen met het gas acetyleen, de rook komt eruit. Een getuige ziet donker geklede mannen met bivakmutsen in een Audi stappen, die er met een rotvaart vandoor gaat. Een paar uur later crasht deze Audi na een wilde politieachtervolging op een rotonde bij Kanaleneiland in Utrecht.

Deze week staan in Lelystad vijf ­Nederlandse mannen voor de rechter voor een reeks plofkraken in Duitsland, waaronder die in Wesel. De Audi-bende worden ze genoemd. Een andere Nederlandse plofkraakgroep, die zeker negentien ram- en plofkraken zou hebben gepleegd in Nederland, staat deze maand eveneens terecht, in Utrecht. De zeven mannen van deze tweede groep hoorden vorige week straffen van vijf tot veertien jaar cel tegen zich eisen. Zij merken daarmee als eerste dat de strafmaat voor plofkraken sinds mei van dit jaar is verhoogd. De verdachten van de Audi-bende horen vrijdag de eis van de officier van justitie.

Het Openbaar Ministerie is bezig met een najaarsoffensief om duidelijk te maken dat het afgelopen moet zijn met deze vorm van georganiseerde misdaad. Nu Nederlandse banken hun pinautomaten steeds beter beveiligen, neemt het aantal plofkraken in Nederland af en slaan Nederlandse plofkrakers steeds vaker hun slag in Duitsland en België. In Duitsland zit ook opmerkelijk meer geld in de automaten dan in ­Nederland. Dinsdagnacht schoot de Duitse politie een mogelijk Nederlandse plofkraker neer die met anderen een geldautomaat had proberen te kraken in het Zuid-Duitse Germering, nabij München. De 27-jarige man werd volgens het Duitse Bild in zijn schouder geraakt toen hij in een gestolen Audi RS500 probeerde te vluchten. Hij ligt in het ziekenhuis.

Politie-inspecteurs zoeken naar sporen na een plofkraak in Lommel.Beeld BELGA

Bij plofkraken in Nederland worden tegenwoordig vooral explosieven gebruikt, waarbij hele gevels worden weggeblazen. Soms dreigt na de explosie instortingsgevaar of ontstaat er brand in het complex waar zich ook geregeld appartementen bevinden. Het is volgens politie en justitie een wonder dat er nog geen doden zijn gevallen.

Het is volgens politie en justitie een wonder dat er nog geen doden zijn gevallen

De Utrechtse bende

De twee plofkraakbendes zijn qua samenstelling en handelswijze heel verschillend, maar er zijn, zo blijkt in de rechtbank, ook twee duidelijke overeenkomsten: de voorliefde voor snelle Audi’s en de neiging tot geheugenverlies. Toch ontstaat uit de veelheid aan bewijs die de rechter de verdachten voorhoudt een helder beeld van wat er komt kijken bij deze moderne manier van bankroven en hoe lucratief die kan zijn. Zo lucratief dat veel plofkrakers net zolang lijken door te gaan tot ze worden gepakt, en zelfs daarna niet van stoppen weten.

De zeven mannen die in Utrecht voor de rechter staan, werden al in oktober 2016 gearresteerd. Ze komen uit Utrecht en omgeving en variëren in leeftijd van 27 tot 44 jaar. Zij worden verdacht van een reeks ram- en plofkraken sinds juni 2015, in onder meer Soest, Almere, Hilversum, Leersum en Leidsche Rijn. De politie zegt dat veel plofkrakers een Noord-Afrikaanse achtergrond hebben, maar dit zijn, op één Marokkaanse Nederlander na, autochtonen, veelal met een achtergrond in de (auto)techniek. Een duidelijke voorkeur hebben ze voor geldautomaten van ING in Albert Heijn-supermarkten; veel plofkraakbendes zijn merkentrouw. Hoe groot de buit is geweest en wat de schade is die ze hebben aangericht aan alleen al de pinautomaten, blijkt uit de vordering van ING van 770.000 euro.

De bende worstelt met inktvlekken op buitgemaakte bankbiljetten. Een van hen probeert tevergeefs het geld letterlijk wit te wassen

De groep maakte een duidelijke ontwikkeling door. In 2015 reden ze eerst met een auto de etalage van de winkel kapot. Met een trekkabel trokken ze vervolgens de pinautomaat open. In mei 2016 brandden ze een pinautomaat open met een thermische lans. Kort daarna begonnen ze met het opblazen van pinautomaten met gasflessen.

Het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) beschouwt hen als een professionele criminele organisatie, waarin de deelnemers hun eigen rol hebben. Ze stelen snelle auto’s en voorzien deze van nieuwe kentekenplaten. Ze huren loodsen en garageboxen, in onder meer Kerkdriel, Utrecht en Nieuwegein, om de auto’s en de spullen te stallen.

Bij het afluisteren van de verdachten hoort het OM hoe de bende worstelt met de inktvlekken op veel buitgemaakte bankbiljetten; de banken hebben inktpatronen geplaatst die breken als de geldcassettes met geweld worden opengebroken. Een vriendin van een van de plofkrakers probeert tevergeefs het geld letterlijk wit te wassen. Een van de verdachten wordt op Schiphol aangehouden met een flink bedrag aan besmeurde bankbiljetten, op weg naar Aruba.

Het Openbaar Ministerie beschikt daarbij over een reeks DNA-sporen op onder meer gereedschap en handschoenen die matchen met de verdachten. Ook zijn bij de verdachten glassplinters aangetroffen die overeenkomen met het gebroken glas van de vernielde winkelpuien. Toch blijven de verdachten ontkennen. “Zo kun je alles wel in een kwaad daglicht stellen”, zegt verdachte Mike W. (33), volgens het OM de spil van de organisatie, korzelig tegen de rechter. “Ik leen veel gereedschap uit en zit als automonteur in allerlei auto’s.”

Lees verder onder de foto.

Archiefbeeld van een plofkraak in Nederland uit 2013.Beeld ANP

Wedloop tussen banken en criminelen

In 1992 vond bijna twee keer per dag ergens in Nederland een bankoverval plaats. Toen als maatregel de bankmedewerkers achter beschermend glas plaatsnamen, gingen de bankovervallers klanten bedreigen.

Hierop besloten de banken het geld achter de balie te beperken. Vanaf eind jaren 80 deed de bankautomaat zijn intrede. De banken zagen dat als een ultieme oplossing, maar dat was te optimistisch gedacht.

“Toen met een van een bouwplaats gestolen bulldozer voor het eerst een automaat uit de gevel werd getrokken, dachten we: ‘Wat krijgen we nu?’”, zegt Yvonne Willemsen, hoofd veiligheidszaken van de Nederlandse Vereniging van Banken. De wedloop van criminelen en geldverstrekking van banken bleek met de opkomst van de geld­automaten een nieuwe fase te zijn ingegaan.

Er kwamen ramkraken, trekkraken en uiteindelijk de plofkraken, de eerste in 2005. Daarbij wordt gas in een automaat geblazen zodat deze explodeert. In België komen plofkraken minder vaak voor. In 2014 vonden er uitzonderlijk acht plaats, daarna een hele poos geen meer. Vorig jaar werden er nog twee bankautomaten opgeblazen in ons land. Voor dit jaar staat de teller op vijftien pogingen.

Nederlandse plofkrakers ook in België actief

Doordat het Nederlandse gerecht en de politie zich de afgelopen jaren steeds meer toelegden op het bestrijden van plofkraken, zijn de Nederlandse bendes het afgelopen jaar uitgeweken naar Duitsland en België. In Nederland zijn er dit jaar tot dusver 32 plofkraken geweest, tegenover zowat 80 vorig jaar. In Duitsland waren vorig jaar 500 plofkraken.

Ons land zit in totaal al aan zeker 15 plofkraken. Niet al die kraken haalden de pers, aangezien ze niet allemaal succesvol waren. Dat aantal is erg uitzonderlijk: vorig jaar waren er slechts 2 plofkraken.

Dat ondervond de provincie Antwerpen in juni van dit jaar aan de lijve: in een maand tijd werden er 4 plofkraken uitgevoerd. Tijdens een van die kraken, in Boechout op 13 juni, werden Nederlandse huurauto’s gefilmd. Uit het daaropvolgende onderzoek bleek dat de verschillende kraken in de provincie Antwerpen met elkaar én met onze noorderburen zijn gelinkt. “In totaal is er sprake van een buit van ongeveer 560.000 euro”, laat het Antwerpse parket weten.

In een gezamenlijke politieactie op 26 en 27 september arresteerden de Belgische en Nederlandse politie in totaal acht mensen. De verdachten zijn allemaal Nederlanders, tussen de 21 en de 31 jaar oud.

Ook de provincie Limburg werd tussen juni en september van dit jaar het slachtoffer van verschillende plofkraken. In de nacht van 21 juni vonden er zelfs, quasi simultaan, twee plofkraken plaats: een in Lummen en een in Lommel. Na die plofkraak in Lommel werd schepen van Evenementen, Kinderwelzijn en Dierenzaken Anick Berghmans samen met haar vriend kortstondig opgepakt voor een mogelijke link met de overval. Berghmans werd ondertussen vrijgelaten, nam ontslag als schepen en gemeenteraadslid, maar zegt wel onschuldig te zijn.

Die vijf Limburgse plofkraken worden onderzocht bij het parket in Limburg. “Momenteel worden die zaken nog als individuele zaken onderzocht”, klinkt het daar. “In een later stadium bekijken we of er sprake is van een link tussen de zaken onderling of met Nederland.” (PG)

Gevaarlijk

Een plofkraak blijft een riskante operatie die ook weleens mislukt. Het geld kan verbranden bij de explosie. In 2011 waren er maar liefst 119 plofkraken met gas. Willemsen: “Dan moet je als bank als een gek maatregelen gaan nemen om je aan te passen.”

De kluizen in de automaten zijn versterkt en de camerabewaking is uitgebreid, voorts willen de banken niet in detail vertellen hoe ze de plofkrakers dwarszitten. Deze wedloop kostte de banken al tientallen miljoenen euro’s. Een nadeel is dat hoe meer de banken hun automaten beveiligen, hoe zwaarder de aanvallen erop worden. In Nederland zijn gaskraken alweer verleden tijd. Bijna alle plofkraken gebeuren nu met een explosief, waarbij soms een hele gevel wordt opgeblazen.

“Het is levensgevaarlijk”, zegt Willemsen. “Wij hebben ervoor gepleit dat de pakkans en de strafmaat omhoog moest. Aanvankelijk beschouwde justitie een plofkraak als een simpele inbraak. Terwijl een plofkraak nu met veel geweld gepaard gaat en veel gevaar kan opleveren voor de omgeving. Het is meer dan een aanval op een machine.” In 2014 en recent weer, vanaf 1 mei, is de strafmaat verhoogd.

‘Een plofkraak gaat met veel geweld gepaard en kan veel gevaar opleveren voor de omgeving. Het is meer dan een aanval op een machine’
Yvonne Willemsen, hoofd veiligheidszaken Nederlandse Vereniging van Banken

Door de verscherpte aandacht en de betere beveiliging in Nederland zijn veel Nederlandse plofkrakers uitgeweken naar de buurlanden. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft al bij de European Banking Federation aangekaart dat dit een vorm van grensoverschrijdende criminaliteit is die alle landen aangaat.

Maar ook in Nederland blijft het ­opletten, zegt Willemsen. “Er staan bankautomaten in buurten waarvan banken soms denken: ‘Kunnen we die machine niet beter weghalen voor de veiligheid van de omwonenden?’ Het is een dilemma. Mensen willen geld afhalen en banken hebben de maatschappelijke plicht dat te faciliteren. Maar je mag er niet aan denken wat de gevolgen kunnen zijn als op zo’n plek een explosie plaatsvindt.”

De Audi-bende

Ook de vijf verdachten van de zogeheten Audi-bende zeggen tegen de rechter in Lelystad niet te begrijpen waarom ze in het beklaagdenbankje zitten. De mannen uit Utrecht, allen tussen de 26 en de 31 jaar oud, allen met een uitgebreid strafblad, worden verdacht van plofkraken in Duitsland vorig jaar, in Wesel, Emsdetten en Rheine. Per keer zouden ze er tienduizenden tot zelfs honderdduizenden euro’s ­hebben buitgemaakt. “Ik heb er niets mee te maken”, zegt verdachte ­Patrick G. (29), die behalve van betrokkenheid bij plofkraken ook van vuurwapenbezit wordt beschuldigd. Zijn advocaat zegt: “Alles wordt als een sleepnet naar hem toe getrokken.”

In de op de Utrechtse rotonde gecrashte Audi vond de politie twee gasflessen, twee jerrycans, een onderdeel van een geldcassette en een ontstekingsmechanisme. Ook lagen er een bivakmuts, een breekijzer en drie telefoons in.

Een bloedspoor dat in de auto is aangetroffen, leidt naar Mohamed G. (28), de enige verdachte van de vijf met een Marokkaans-Nederlandse achtergrond. “Het roept toch vragen op dat er sporen van u worden aangetroffen”, zegt de rechter tegen de ontkennende verdachte. “Het is een optelsom van dingen die opmerkelijk zijn.”

Op 20 december doet de Nederlandse rechter uitspraak in de zaak tegen de zeven verdachten van de Utrechtse ram- en plofkraakbende.