Het schaakbord in Antwerpen: welke opties heeft Bart De Wever?

De reportage van Jambers bood een interessante inkijk in de warroom van de Antwerpse N-VA op verkiezingsavond. De coalitievorming in de grootste stad van Vlaanderen is een schaakspel, met Bart De Wever die de pionnen moet uitzetten. Welke opties heeft hij en waar kunnen die zetten toe leiden?

analyse
Marc Van de Looverbosch
Marc Van de Looverbosch is politiek journalist bij VRT NWS

De reportage van Jambers gisteravond bij VTM was zeer verhelderend. Vlaanderen kreeg een inkijk in de warroom van de N-VA in Antwerpen, waar de lokale kopstukken samen met Bart De Wever nagelbijtend de uitslagen volgden en een strategie probeerden uit te stippelen. Het scheelde niet veel of De Wever was zijn meerderheid kwijt, tot het verlossende moment waarop de laatste zetel binnen was. De overwinning kon worden uitgeroepen.

We hoorden De Wever zeggen dat hij zo moe wordt van de oorlog, dat het tijd is voor verzoening met links. De andere kopstukken van de N-VA durfden daar nauwelijks op te reageren. Kijkend naar de eerste reacties van zijn rivalen, vond De Wever de groene lijsttrekker Van Besien “zwak”, zei hij over Jinnih Beels van de SP.A “dat ze er staat”, en vond hij dat Kris Peeters van CD&V een “kampschwein” is. De Wever wil de oude tegenstellingen overstijgen. Wat zijn de opties?

1. Met Groen: N-VA/Groen?

De moeilijkste zet op het schaakbord. Want dat betekent dat  kemphanen Bart De Wever en Wouter Van Besien plat op hun buik moeten om een eerbaar compromis te vinden. Dat is misschien wel mogelijk over mobiliteit, Oosterweel en overkapping van de Ring.  Maar wat met de haven, het hoofddoekendebat, het vreemdelingendiscours en het zwaar gecontesteerde sociaal beleid van schepen Fons Duchateau? De tegenstellingen kunnen niet groter zijn.

Dan is er de harde kern militanten aan de twee kanten. Gaan die dat slikken? En onder welke voorwaarden? De N-VA en Groen is water en vuur verzoenen. Wouter Van Besien riep voor de verkiezingen luidkeels “nooit, jamais, never met de N-VA"… nu ineens wél? Die inconsequentie kan de groene principiële achterban hem heel kwalijk nemen. Het zijn toch twee modellen die diametraal tegenover elkaar staan? Overigens heeft Van Besien zijn partij met die uitspraken in de oppositie opgesloten. Al blijven de groenen na de overwinning met een dilemma zitten: mee besturen en wegen op het beleid of nog eens 6 jaar droogdraaien in de oppositie.

Hoe gaan de N-VA- en Groen- kiezers dat verteren? In de campagne voor mei 2019 mekaar bevechten en in de grootste stad van Vlaanderen zoete broodjes bakken?

En met één oog op de verkiezingen in mei: hoe gaan de N-VA- en Groen- kiezers dat verteren? In de campagne mekaar bevechten en in de grootste stad van Vlaanderen zoete broodjes bakken? Kiezers zijn echt niet gek.

Ultiem kan formateur De Wever een BAFO doen, een Best And Final Offer dat Groen zogezegd niet kan weigeren. Als ze dat wel doen, kan De Wever zeggen: "Zie je wel, met de groenen valt niet te besturen, het zijn caractériels." Zoals anderen dat ooit over de onplooibaarheid van de N-VA gezegd hebben. De denkpiste met Groen is tactisch ook bedoeld om de huidige coalitiepartners CD&V en Open VLD op de kast te jagen en onder druk te zetten.

2. Met de socialisten: N-VA/SP.A met Open VLD (of CD&V)

Dat wordt de volgende optie als het met Groen mislukt. Oppositiegenoten en oude kartelpartners SP.A en Groen hebben zich niet aan mekaar vastgeklonken. Anders dan Groen heeft lijsttrekster Jinnih Beels de deur altijd op een kier gelaten voor de N-VA.

Op vlak van veiligheidsbeleid en war on drugs zal het met de vroegere politiecommissaris niet zo moeilijk zijn om een vergelijk te vinden. Ook op andere vlakken lijkt het water minder diep dan bij de groenen. De goesting om mee te besturen is voelbaar bij de SP.A, ondanks het gigantische verlies. Dan kunnen de socialisten bewijzen dat ze nog relevant zijn.  Bovendien twijfelt de N-VA aan de bestuursvaardigheden van een aantal groene verkozenen. Niet vergeten dat Bart De Wever zes jaar mee bestuurd heeft met de socialisten toen Patrick Janssens burgemeester was en dus weet wat ze waard zijn.

Zes jaar geleden zette De Wever de socialisten na 70 jaar buiten. Nu zou hij ze langs de achterdeur weer binnenlaten. Dat kan door de achterban van de N-VA als een teken van onmacht bekeken worden.

Dat laatste maakt het wel aartsmoeilijk voor Bart De Wever. Zes jaar geleden heeft hij de socialisten na 70 jaar buitengezet. Nu zou hij ze langs de achterdeur weer binnen laten. Dat kan door de achterban van de N-VA als een teken van onmacht bekeken worden. Er lopen er daar genoeg rond die elke ochtend een “sos” op hun boterham leggen.

Met de SP.A alleen wordt het ook een krappe meerderheid, dus moet er een derde partner bij. De N-VA wil graag af van CD&V als het kan en schuift liever de liberalen naar voren. CD&V zit in Antwerpen ongeveer op haar bodemkoers en Kris Peeters zou in dat scenario helemaal met lege handen achter blijven, de vernedering zou compleet zijn. De Wever kan dan aantonen dat hij CD&V niet nodig heeft om te besturen. Voor de SP.A zou het interessanter zijn CD&V toch mee aan boord te krijgen om het geheel ideologisch evenwichtiger te maken.

Ook hier blijft de vraag wat het effect van zo’n coalitie zal zijn op de verkiezingen van mei.

3. Zweedse coalitie: N-VA/CD&V/Open VLD

Het kan ook dat zowel rood als groen zeggen: "De Wever, je hebt zelf de problemen gecreëerd, los ze dan ook maar zelf op. En als het dan later en cours de route fout loopt, mag je nog eens op twee blote knieën komen smeken bij ons."

De veiligste optie met het oog op de verkiezingen in mei

In dat geval heeft De Wever nog altijd een vluchtroute: zijn voorkeurcoalitie (althans voor de verkiezingen) met CVD&V en Open VLD. Nadeel is dat er maar één zetel op overschot is, een risico, maar soms zijn de krapste meerderheden ook de sterkste.

CD&V heeft zwaar verloren en zal een hoge prijs vragen. Het wantrouwen tussen de partners wegwerken zal een van de grote werven van De Wever worden. Het is wel de veiligste optie met het oog op de verkiezingen van mei.

Conclusie?

Samengevat: een coalitie met de groenen is het minst plausibel, met de socialisten is het ook niet evident maar wel mogelijk. Dan krijgen we een avontuurlijke wending in Antwerpen die best wel interessant kan worden.

Een signaal is er intussen al wel gegeven. In het district Berchem hebben de N-VA, Open VLD en CD&V een bestuursakkoord gesloten en de winnaar van zondag het kartel SP.A/Groen (dat daar nog bestaat) buitenspel gezet. Eén zwaluw maakt nog geen lente, zeker?

Meest gelezen