Boodschap van openbaar nut: alles is jouw schuld
Emmy Deschuttere is woordvoerder van de medische humanitaire organisatie Dokters van de wereld. Ze schrijft dit stuk in eigen naam.
Rook niet. Eet geen wit brood. Hang je was buiten te drogen. Eet acht seizoensgebonden en niet uit Brazilië getransporteerde porties fruit per dag. Chill, maar niet onder de Xanax. Zeg neen tegen rood vlees, ja tegen een tangoles. Ontspan, maar liefst niet in een bad. Isoleer je huis, niet jezelf. Neem me-time. Zoek hulp. Vind jezelf onder alle omstandigheden oké. Eet nog een beetje fruit.
Ik bevind mij op de overheidswebsite FitInJeHoofd.be van het Vlaams Instituut Gezond Leven. Ik vulde de Veerkracht-test in, scoor een magere 40 op 100 en ben “een veerkrachtig groentje”: ik pak de problemen enigszins niet aan zoals ze zich voordoen, ik ben enigszins akkoord dat sommige mensen de dood als laatste optie zien en blijf volledig akkoord stilstaan bij voldongen feiten waar niets meer aan te doen valt. “Graag mentaal gezond? Nog 69 punten te gaan voor het volgende level.” Eerste stap: “Vind jezelf oké.” Met daaronder in grote letters ‘WAAROM JEZELF OKÉ VINDEN”.
Onder het optimistische vernislaagje van elke krijg-de-ecologische-voetafdruk-van-een-neanderthaler-app klinkt dezelfde boodschap: het is jouw verantwoordelijkheid
We leven in culpabiliserende tijden en worden overstelpt door responsabiliserende richtlijnen, apps en overheidscampagnes die draaien rond dezelfde preventiedrievuldigheid: voorkomen dat je als onveerkrachtige matras door het leven sloft, voorkomen dat je lijf de deur openzwiert voor kanker of andere vieze ziektes en voorkomen dat de ijskappen en oceanen nog vlijtiger afslanken en plastificeren dan ze nu al doen.
Onder het optimistische vernislaagje van elke krijg-de-ecologische-voetafdruk-van-een-neanderthaler-app klinkt dezelfde boodschap: het is jouw verantwoordelijkheid. De Palestijnse schijftongkikker waar er nog veertien exemplaren van in leven zijn? Jouw verantwoordelijkheid. Dat melanoom dat je sinds mei kwaadaardig aanstaart: had je maar niet moeten liggen bruinen in Ibiza. Of zoals Mark Coenen gisteren nog aankaartte: zelfs iets ongrijpbaars als kanker wordt in toenemende mate gezien als een kwestie van eigen verantwoordelijkheid.
Nu is er niets tegen een oproep voor meer fruitsla en slaap, maar wat baat een kiwi als bejaarden in rusthuizen al jaren verkommeren en stijf staan van het isolement door een structureel personeelstekort?
Eerder dit jaar lanceerde de minister van Volksgezondheid een campagne die het gebruik van slaap-en kalmeermiddelen moet indijken, een activiteit waar met name bejaarde Belgen zeer bevlogen in zijn. De campagne van de liberale minister richtte zich op artsen maar toch vooral op de bejaarde snoepers zelf: die moesten maar eens de strijd aangaan tegen hun slikzucht, meer bewegen, in therapie gaan, slapen en evenwichtig eten. Nu is er niets tegen een oproep voor meer fruitsla en slaap, maar wat baat een kiwi als bejaarden in rusthuizen al jaren verkommeren en stijf staan van het isolement door een structureel personeelstekort? Personeel dat zelf nota bene kalmeermiddelen neemt, omdat het aaneen hangt van de stress en burnoutklachten? En waarom getroebleerde senioren oproepen naar de therapeut te gaan en datzelfde jaar beslissen om de terugbetaling voor psychologen te beperken tot min-65-jarigen?
Het vermoeden van een paradoxaal schimmenspel tussen burger en overheid dringt zich op. Niets mis met sensibiliseren en een duwtje geven in de rug van de burger, maar het responsabiliseren van burgers is enkel geloofwaardig als diezelfde overheid zichzelf responsabiliseert. En daar laten onze gezagsdragers regelmatig steken vallen.
Zo veel hypocrisie maakt mij kwaad. Daarom zal ik de komende tijd geen acht stukken fruit per dag eten
Burgers zijn door de moot genomen best van goeie wil. Ik ben bereid om minder baden te nemen in de naam van het milieu. Daartegenover zou het tof geweest zijn had België op zijn minst één van de vier milieuministers naar de klimaattop van 9 oktober gestuurd. Ik ben bereid om mijn sociale sigaret te bannen als dat het budget van de gezondheidszorg ten goede komt. Maar waarom zou ik ophouden met sporadisch roken als onze overheid en de EU ondermaats blijven presteren op vlak van luchtvervuiling, blijft zwichten voor milieuvervuilende bedrijfslobby’s en zo honderdduizenden mensen de ziekte injaagt?
Eind vorig jaar besliste de EU om Monsanto’s kankerverwekkende glyfosaat nog vijf jaar toe te laten. Tegelijk legt de Europese Commissie elke burger 12 richtlijnen op om zelf kanker te vermijden. Zo veel hypocrisie maakt mij kwaad. Daarom zal ik de komende tijd geen acht stukken fruit per dag eten.
Wat ik wel zal doen, is voor mezelf een dertiende richtlijn opleggen: mijzelf informeren en mijn steun en toekomstige stem uitbrengen op the powers that be die de moed hebben om ook zichzelf richtlijnen op te leggen.