Direct naar artikelinhoud
Zaak-Khashoggi

Kan Trump zijn goede relaties met de Saudi’s opgeven?

Donald en Melania Trump tijdens hun staatsbezoek aan Saudi-Arabië in mei 2017.Beeld AFP

Aanvankelijk dacht president Trump de kwestie Khashoggi nog met een telefoontje met de Saudische koning af te kunnen doen. Maar nu de feiten steeds duidelijker worden, komt hij in een lastig parket. Kan hij zijn goede relatie met de oliestaat opgeven? 

Het was erger dan een misdaad – het was een blunder, zo citeerde een analist deze week een uitspraak uit de Napoleontische tijd, toen de Franse keizer een politieke vijand had laten executeren. Ook de moord op de Saudische journalist Jamal Khashoggi, naar het zich laat aanzien uitgevoerd door vijftien mannen die speciaal daarvoor naar het Saudische consulaat in Istanbul waren gestuurd door het regime in Riyad, valt in die categorie. Misdaden en mensenrechtenschendingen van het regime worden al jaren getolereerd door de Verenigde Staten. Dit is lastiger.

Lees ook

Saudi-Arabië bevestigt dood journalist Khashoggi door “gevecht op consulaat”

Donald Trump lijkt dat nu ook te begrijpen. “Deze [daad] spreekt echt tot de verbeelding van de wereld, helaas”, zei hij donderdag in een kort interview met The New York Times in het Witte Huis. Veelzeggende woorden. Saudi-Arabië heeft kunnen wegkomen met veel andere daden die kennelijk niét tot de verbeelding van de wereld spreken. Nu is het anders – het slachtoffer woonde niet in Jemen maar in Virginia en was columnist voor The Washington Post – en dat vindt de Amerikaanse president dus jammer.

Loopt de diepgaande, pragmatische relatie tussen de Verenigde Staten en Saudi-Arabië, waar beide landen decennia van hebben geprofiteerd, nu gevaar?

“Sterke” ontkenning

Eerder deze week dacht het Witte Huis het incident nog wel onder het tapijt te kunnen vegen. Na een telefoongesprek met de Saudische koning Salman suggereerde Trump dat de daders op eigen houtje konden hebben gehandeld. Hij zei dat de koning hem ervan had verzekerd dat zijn familie geen enkele rol had gespeeld bij de moord. De ontkenning was “erg sterk”, aldus Trump.

Die redenering lijkt op Trumps gedachten over de Russische verkiezingshacks. De dader kan net zo goed iemand van 200 kilo op een zolderkamertje zijn, zei hij in 2016. En toen Trump het deze zomer aan Poetin vroeg, was diens ontkenning “extreem sterk en krachtig”, aldus Trump.

“Sterke” ontkenning
Beeld REUTERS

Trump stuurde zijn minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo naar Riyad om opheldering te vragen. Die kwam terug met de toezegging dat hoofdverdachte Saudi-Arabië “compleet, grondig en transparant”onderzoek gaat doen naar de gang van zaken. Trump benadrukte dat iedereen onschuldig is totdat schuld is bewezen – de hele zaak deed hem denken aan de benoemingsprocedure van de van aanranding beschuldigde opperrechter Brett Kavanaugh. Ook die kwestie werd opgelost met een onderzoek waarvan een van de betrokken partijen de voorwaarden bepaalde.

Tot dusver roeiden de Amerikanen tegen de geruchtenstroom in. Turkse inlichtingendiensten lekten steeds nieuwe en steeds meer tot de verbeelding sprekende details – afgehakte vingers, een beenzaag, een patholoog-anatoom die zijn medeslagers aanraadde naar muziek te luisteren tijdens het werk – waardoor de verontwaardiging in de wereld groeide. The New York Times koppelde de namen en gezichten van vier verdachten aan lijfwachten uit het gevolg van kroonprins Mohammed bin Salman, de man die voor hervormer doorgaat maar ook op meerdere fronten harde strijd voert tegen zijn vijanden. De betrokkenheid van de koninklijke familie is steeds lastiger te ontkennen, en uit Republikeinse kringen klinkt steeds luider de roep om sancties.

"Bad, bad stuff”

Dus moest Trump donderdag toegeven dat het erop lijkt dat Khashoggi dood is. Hij zei dat eventuele sancties “erg streng” zullen zijn. “I mean, this is bad, bad stuff.“ Maar gaat hij ook de daad bij het woord voegen?

Dat de Amerikanen de Saudiërs de hand boven het hoofd houden, heeft een voorgeschiedenis van meer dan zeventig jaar. Na een akkoord in 1945 tussen Franklin D. Roosevelt en Ibn Saud, de opa van de huidige kroonprins, verzekerden de Amerikanen zich van Arabische olie voor decennia daarna. De Arabieren kochten van het geld wapens van de Verenigde Staten. Saudi-Arabië was bovendien de stabielste dictatuur in de regio, fel gekant tegen de atheïstische communisten en dus een belangrijke steunpilaar voor de Amerikanen in het Midden-Oosten.

De Amerikanen trokken onder meer samen op met de Saoediërs in Afghanistan, waar ze moslimstrijders zoals Osama bin Laden bewapenden in de gevecht tegen de Russen. Het door de Saoediërs gevoede religieuze fanatisme leidde uiteindelijk tot de grootste relatietest tussen de twee landen: de aanslagen van 9/11. Vijftien van de negentien uitvoerende terroristen waren Saoediërs. In de publieke opinie veranderde Saoedi-Arabië misschien in een vijand, maar militair, politiek en economisch bleef het land een bondgenoot – nu samen tegen Iran.

"Bad, bad stuff”
Beeld EPA

En dus tekenden de Amerikanen onder president Obama nog voor 115 miljard dollar aan militaire contracten met de Saudiërs. Een van geleverde producten was de GBU-12 Paveway II lasergeleide bom van Lockheed Martin, die deSaudiërs op 9 augustus op een bus vol kinderen op schoolreisje in Jemen lieten vallen. Overigens stopte de regering-Obama na een bombardement op een Jemenitische bruiloft in 2016 de verkoop van geleide bommen aan Riyad; de regering-Trump hervatte de handel een jaar later rond de tijd van zijn staatsbezoek aan Riyad, dat gepaard ging met rituele zwaarddansen en andere feestelijkheden.

Wie wordt de zondebok?

Naast deze militaire en politieke zaken heeft Trump ook zijn persoonlijke financiële banden met het regime. Hoewel hij het eerder deze week per tweet probeerde te ontkennen (“Ik heb geen belangen in Saudi-Arabië”) verdient hij wel degelijk aan de Saudiërs. Ze hebben een etage in een van zijn flats bij het VN-gebouw gekocht en huren vaak kamers in zijn hotels in New York, Chicago en Washington.

De belangen lijken te groot om de Saudiërs te laten vallen. Er is sinds deze week een conservatieve desinformatiecampagne op gang gekomen die de Saudische misdaad/blunder moet relativeren. Daarin wordt Khashoggi’s vroegere lidmaatschap van de Moslim Broederschap benadrukt en zijn vermeende banden met terroristen. Donald Trump jr. twitterde onder meer dat Khashoggi “in Afghanistan rondsjouwde met Osama bin Laden”. Dat Khashoggi hem wilde interviewen en dat ook de Amerikanen zelf in die tijd aan de kant stonden van Bin Laden, wordt daarbij even vergeten. Khashoggi is de slechterik. Niet de moordenaar, maar het slachtoffer heeft het gedaan.

De Saudiërs zelf schijnen ook op zoek te zijn naar een geschikte zondebok. Vrijdag werd de Saudische generaal Ahmed al-Assiri als belangrijkste kandidaat genoemd. Als iedereen zich in dat verhaal kan vinden, kan kroonprins MbS doorgaan met waar hij mee bezig was.