45 jaar Sydney Opera House: het moeizame verhaal van een wereldwonder

Een van de meest iconische gebouwen van Australië en eigenlijk van de hele wereld: dat is voor veel mensen het Sydney Opera House, een operagebouw met concertzalen in de haven van de grootste en oudste stad van het land.

Op 20 oktober 1973 gaan de deuren open, vandaag precies 45 jaar geleden. Niemand minder dan koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk én van Australië mag het lintje doorknippen. Aan dat plechtige moment gaat een bouwproces van bijna 20 jaar en met flink wat obstakels vooraf.

In november 1954 lanceert premier Joseph Cahill van de deelstaat New South Wales het idee om een opera te bouwen op Bennelong Point, een schiereiland in de haven van Sydney. In 1956 schrijft hij een wedstrijd uit die een verrassende winnaar oplevert: architect Jørn Utzon uit Denemarken.

Utzon is op dat moment een vrij onbekende naam. Bovendien heeft hij een ontwerp ingestuurd zonder een concreet of uitgewerkt bouwplan. Toch weet hij de jury te bekoren met zijn revolutionaire schetsen met gebogen "nonnenkappen", een echo van zeilen en schelpen. Ze zijn een radicale breuk met de strakke rechthoekige vormen die op dat moment hoogtij vieren in de modernistische architectuur.

De bouw van het Sydney Opera House begint op 2 maart 1959. Utzon reist regelmatig naar Australië om de werkzaamheden in goede banen te leiden en verhuist uiteindelijk samen met zijn gezin naar the land down under.

Ook voor het interieur heeft Utzon grootste plannen, maar die voert hij nooit uit. In 1965 begint minister van Openbare Werken Davis Hughes zijn ontwerpen en vooral de kostprijs van het gebouw in vraag te stellen. Hij schort de tussentijdse betalingen aan Utzon op die geen andere keuze heeft dan ontslag te nemen als hoofdarchitect.

Het ontslag van Utzon veroorzaakt hevig protest in de straten van Sydney. De inwoners willen dat hij zijn positie opnieuw in handen krijgt, maar dat gebeurt niet. In april 1966 stellen de autoriteiten architect Peter Hall aan om het interieur van het operagebouw te ontwerpen.

Utzon en zijn gezin verlaten Australië voorgoed. Nooit zal de architect zijn afgewerkte magnum opus met eigen ogen aanschouwen. Wel ontwerpt hij later verschillende andere prestigieuze gebouwen zoals het parlement van Koeweit. Hij sterft op 29 november 2008 in Kopenhagen.

Vandaag is het Sydney Opera House een van de grootste toeristische trekpleisters van Australië met jaarlijks meer dan 8 miljoen bezoekers. Het is ook een van de meest bruisende kunstencentra met meer dan 2.000 opvoeringen per jaar die meer dan 1,5 miljoen toeschouwers lokken. Sinds 2007 staat het gebouw op de werelderfgoedlijst van Unesco.