27-10-1918: Chaos in Oostenrijk, drama in Avelgem

Op 27 oktober 1918 krijgt het Oostenrijkse deel van Oostenrijk-Hongarije een nieuwe regering. Het rijk vervalt meer en meer in totale chaos, steeds meer volkeren gaan naar onafhankelijkheid. En Duits gifgasbombardement veroorzaakt drama in Avelgem.

In het Oostenrijkse deel van Oostenrijk-Hongarije is een nieuwe regering gevormd onder leiding van Heinrich Lammasch. Deze vervangt baron Hussarek von Heinlein, die amper drie maand aan het bewind is geweest.

Lammasch is een prominent jurist die niet tot de traditionele Oostenrijkse bureaucratie behoort. Hij heeft geen politieke bindingen, maar staat bekend als een pacifist.

Links, de nieuwe regeringsploeg van Lammasch, Das Interessante Blatt heeft het over een vredes- en hervormings-regering (30-10-1918). Wienerbilder zet alle kopstukken van de “Voorlopige Nationale Vergadering voor Duits-Oostenrijk” op zijn voorpagina (27-10-1918).

De nieuwe regering heeft de opdracht tijdelijk de staatszaken te beheren totdat Oostenrijk tot een bondsstaat is omgevormd. De door de diverse bevolkingsgroepen gevormde nationale raden zouden afgevaardigden naar de regering moeten sturen om samen het land te besturen. Maar dat lijkt nu al een mislukking te worden. De Tsjechische, Joegoslavische en Italiaanse nationale raden willen niets meer van het Oostenrijkse gezag weten.

Een Weense krant heeft de nieuwe regering dan ook een Liquidationsministerium genoemd: het ministerie dat het oude Oostenrijk moet liquideren.

Keizer Karel lanceerde zjn voorstel om van Oostenrijk-Hongarije een bondsstaat te maken op 17 oktober via een extra-editie van de Wiener Zeitung, maar een groot succes was dat niet, stelt Kikeriki vast (27-10-1918).

De nieuwe regering heeft intussen genoeg te doen. Er dreigt hongersnood, vooral in de miljoenenstad Wenen. Er was al voedselgebrek, maar vanwege de politieke moeilijkheden weigert Hongarije al een tijd voedsel te sturen naar de Oostenrijkse hoofdstad.

Niet de nieuwe regering, maar wel de Duitse belofte om voedsel te sturen naar Duitstalig Oostenrijk, is het hoofdpunt voor het Deutsches Volksblatt (28-10-1918).

In Hongarije neemt intussen de revolutionaire stemming toe. De Hongaarse kranten weigeren zich nog te laten censureren. De linkse oppositiepartijen hebben een eigen Hongaarse Nationale Raad gevormd, dat het bestaande Hongaarse parlement niet meer erkent. De Raad eist onmiddellijke vrede en nieuwe verkiezingen met algemeen stemrecht voor mannen en vrouwen (nu mag amper 13 % van de Hongaarse mannelijke bevolking stemmen). 

Links, de keizer tussen de brokstukken van zijn rijk. Rechts, de tweekoppige Oostenrijks-Hongaarse adelaar krijgt kuikens die hij niet verwacht en zeker niet gewild heeft. Uit het Italiaanse satirische tijdschrift, L'Asino, 27-10-1918.

Ook de Duitstalige Oostenrijkers laten van zich horen. De Duitstalige parlementsleden zitten sinds vorige week in Wenen bijeen als de “Voorlopige Nationale Vergadering voor Duits-Oostenrijk”. Maar ze zijn verdeeld. De sociaaldemocraten willen een republiek, de christelijk-socialen willen de keizer behouden en de Duits-nationalen willen een aansluiting bij Duitsland.

De plechtige oprichtingsvergadering van de Voorlopige Nationale Vergadering voor Duits-Oostenrijk in Wenen op 21 oktober (Das Interessante Blatt, 31-10-1918).

Bij dit alles komt er nieuws over deserties en muiterijen. De Hongaarse troepen aan het Italiaanse front eisen, ondanks het nieuwe offensief aldaar, om naar huis te gaan. Ze willen alleen hun eigen land verdedigen. Onder de Tsjechische en Zuid-Slavische eenheden is de situatie zo  mogelijk nog erger.

Vooral in de Zuid-Slavische gebieden zijn de troepen opstanding. In de havenstad Fiume (Rijeka) heeft een infanterieregiment de macht overgenomen in naam van de Nationale Raad van Slovenen, Kroaten en Serven. Dit veroorzaakt zware reacties in Boedapest, omdat Fiume tot Hongarije behoort. Een paar uit Albanië teruggeroepen regimenten zouden de orde hebben hersteld.

Zicht op Fiume, Das Interessante Blatt vermeldt het herstel van de orde door Hongaarse troepen (31-10-1918).

Het Oostenrijks-Hongaarse ministerie van Buitenlandse Zaken – nog steeds een gemeenschappelijk “keizerlijk en koninkrijk” ministerie– is sinds enkele dagen in handen van de Hongaarse graaf Gyula Andrássy, die baron Burián von Rajecz verving. De bedoeling is dat hij zo snel mogelijk vrede sluit.

Keizer Karel kijkt bedroefd naar het puin van zijn rijk, keizer Willem troost hem: misschien kan ik nog wel wat van de afbraak gebruiken (De Amsterdammer, 2-11-1918).

Drama in Avelgem

Het gisteren pas door de Britten bevrijde Avelgem wordt heftig bestookt door de Duitse artillerie. Die heeft zich boven op de Kluisberg geïnstalleerd. 

De burgerbevolking was niet geëvacueerd en is nog grotendeels aanwezig in het dorp. Bij het bombardement gebruiken de Duitsers afwisselend explosieve granaten en gasgranaten.

De verwoeste Kasteelstraat in Avelgem na de Duitse artilleriebeschietingen (uit: Korte beschouwing WOI in Avelgem, Michel Decru)

De meeste burgers schuilen in de kelders van het dorp. Maar deze schuilplaatsen zijn voor velen een dodelijke val: het dodelijke gas verspreidt zich in de meeste kelders. Britse soldaten delen hier en daar
gasmaskers uit, maar er zijn er veel te weinig.

Tientallen burgers sterven een verschrikkelijke dood. In het bejaardenhuis sterven zowat 60 ouderen en enkele kloosterzusters door het gas. In een nabijgelegen kelder ondergaan nog eens meer
dan 50 volwassenen en kinderen hetzelfde lot. Hele gezinnen zijn uitgeroeid.

Bij de slachtoffers zijn de vrouw en de vijf jonge kinderen van de latere burgemeester van Avelgem, Vansteenbrugge (uit: Politieke geschiedenis van Avelgem en andere merkwaardige feiten, Jules Lampole en Carlos Van Branteghem).

De Britten in het zuiden van de Legergroep Vlaanderen boeken trouwens geen terreinwinst.

Ook de rest van het Belgische front blijft ook vandaag "kalm". De enige levensbedreiging voor de militairen zijn de regelmatige artillerieduels. Het Belgisch Groot Hoofdkwartier informeert luitenant-generaal Michel van een nakend offensief van de Fransen en Britten. Het Belgisch leger zal hierbij slechts een figurantenrol spelen. De start van het offensief zal plaatsvinden op ‘Dag J’. Alleen … er wordt geen datum gegeven in het waarschuwingsorder.

In het centrum beperken de Fransen zich tot enkele zeer lokale acties. Enkele huizen waar Duitsers een weerstandnest hadden gebouwd, worden gezuiverd.

"Wij Duitsers zijn barbaren"

Met die kop besprak The Brooklyn Daily Eagle op 27 oktober het pas in het Engels vertaalde boek van de Duitse anti-oorlogsactivist Karl Ludwig Krause. De nu zo goed als vergeten Krause was een van de zeldzame anti-oorlogstemmen in Duitsland.

De man was een welstellende kunsthandelaar uit München die van in het begin zich in het openbaar tegen de oorlog en het Duitse optreden uitsprak. Omdat zijn positie onhoudbaar werd vluchtte hij in 1916 naar Zwitserland, zijn fortuin werd in beslag genomen. In ballingschap publiceerde hij het boek "Waarom sterft het Duitse volk?", dat in Duitsland verboden werd.

In een ander, in het voorjaar van 1917 verschenen, boek voorspelde hij dat Duitsland de oorlog zou verliezen. En hij pleitte voor de omvorming van het rijk tot een constitutionele monarchie, onder leiding van de Wittelsbachers, de koninklijke familie van Beieren. Hij was ook een van de eerste pleitbezorgers van een Europese federatie.

Meest gelezen