Direct naar artikelinhoud
Literatuurprijs

‘De heilige Rita’ van Tommy Wieringa wint jury- én lezersprijs BookSpot Literatuurprijs

Tommy Wieringa.Beeld ANP

De Nederlandse schrijver Tommy Wieringa beleefde gisterenavond een hemelse avond. Met zijn roman De heilige Rita schreef hij zowel de jury- als de lezersprijs van de BookSpot Literatuurprijs op zijn naam. Dat levert hem in totaal 60.000 euro op.

De 51-jarige Wieringa gold als uitgesproken favoriet voor de BookSpot Literatuurprijs. Temeer omdat zijn bekroonde roman sinds de verschijning in oktober 2017 zowel bij publiek als literaire kritiek gensters sloeg. Met De heilige Rita keert Tommy Wieringa terug naar het landschap van zijn jeugd in de achtergestelde provincie Twente. Hij poot er sjofele, door het leven benadeelde hoofdpersonages neer. Toch giet hij zijn verhaal in “een grootse, zintuiglijke roman”, vol raak getroffen taferelen, met grimmig komische toetsen. “Hij schrijft als een onverschrokken tafelspringer die in de kroeg zijn gehoor aan de lippen kluistert”, vond De Morgen.

De onderscheiding – die tot voor kort door het leven ging als de ECI en de AKO Literatuurprijs – bekroont jaarlijks het beste Nederlandstalige literaire boek in de categorieën fictie en non-fictie. “Het ultieme juryberaad hielden we traditioneel kort voor de uitreiking en duurde dit keer erg lang”, geeft jurysecretaris Jeroen Kans toe. “Maar de keuze was uiteindelijk unaniem.”

Wieringa kreeg de cheque van 50.000 euro toegestopt van juryvoorzitter en minister van Staat Jos Geysels tijdens een live-uitzending van RTL Late Night en haalde het zo van vijf andere kanshebbers: de enige genomineerde Vlaming Peter Verhelst (met Voor het vergeten) en vier Nederlanders: Suzanna Jansen (Ondanks de zwaartekracht), Peter Middendorp (Jij bent van mij), Arjen van Veelen, (Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken) en Aukelien Weverling (In alle steden). Eerder al kreeg hij de Lezersprijs, ook goed voor 10.000 euro.

Migratie

De heilige Rita is de negende roman van de avontuurlijke stilist Wieringa, die in 2005 doorbrak met de coming-of-ageroman Joe Speedboot. De laatste jaren spookt in zijn romans het thema migratie voortdurend rond, zoals in Dit zijn de namen (2012) en De dood van Murat Idrissi (2017). Ook in De heilige Rita ging de schrijvende rugbyspeler aan de slag met migratie. “Al zolang ik me kan herinneren heb ik een diepe belangstelling voor migratieverhalen”, vertelde hij daarover ooit aan De Tijd. “Ze jagen onmiddellijk mijn verbeelding aan. Pats!” 

In De heilige Rita mag het decor dan wel een slaperig, tegen de Duitse grens aangekleefd Nederlands dorp zijn, geleidelijk spoelt de halve wereld er aan, van Russen tot Roemenen en van Chinezen tot Bulgaren en Polen. Dat gooit de hiërarchieën tussen de stugge dorpelingen overhoop en zorgt voor spanningen.

‘Ik heb in dit boek onderzocht wat er zou zijn gebeurd als ik op mijn 16de niet bij mijn vader was vertrokken, maar was gebleven, mijn hele leven lang’
Tommy Wieringa, schrijver

Maar Wieringa gebruikt ditmaal vooral autobiografische humus. Hij dook diep in de geschiedenis van zijn geboortestreek. In De heilige Rita voert hij ons binnen in het leven van Paul Krüzen. De slome vrijgezel heeft nooit geleerd om voluit te dromen. Hij is ter plaatse blijven trappelen in de veengrond. Vanaf zijn achtste jaar blijft hij alleen achter met zijn vader Aloïs. Ze zijn op elkaar aangewezen, Paul zal de zieke man later plichtbewust verzorgen. 

Tragiek en teleurstelling liggen voortdurend op de loer. En het thema ‘mannenhuishouden’ schraagt het hele boek. Dat kwam niet uit de lucht vallen. Toen Wieringa’s ouders op zijn 11de uit elkaar gingen, trok hij bij zijn vader in. Ze woonden in een gelijkaardige boerderij als het hoofdpersonage van De heilige Rita. “Ik heb in dit boek onderzocht wat er zou zijn gebeurd als ik op mijn 16de niet bij mijn vader was vertrokken, maar was gebleven, mijn hele leven lang”, zei Wieringa daarover in het Algemeen Dagblad .“Ik ben 1 meter 95 geworden op een strikt regime van vijf steeds terugkerende aardappelgerechten. Stamppotten vooral. Met Unox-rookworst.” 

Wieringa volgt op de erelijst Koen Peeters op, die vorig jaar ook zowel de jury- als de publieksprijs op zijn naam schreef van wat toen nog de ECI Literatuurprijs heette.