4 vragen en antwoorden over waar we nu staan in het brexitverhaal

Op 23 juni 2016 beslist een nipte meerderheid van de Britten in een referendum dat het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie moet stappen. Negen maanden later, op 29 maart 2017, zet Brits premier Theresa May de brexit officieel in werking met het fameuze artikel 50 van het verdrag van de Europese Unie. Het doel is om exact twee jaar later, op 29 maart 2019, uit de EU te stappen. 

De onderhandelingen over de voorwaarden beginnen op 19 juni 2017. Eerst worden de burgerrechten na de brexit, de kosten ervan en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland aangepakt. Pas als daarover een akkoord is, kan er worden gesproken over de toekomstige relatie tussen het VK en de EU. 

Na moeilijke discussies komen de EU en het VK tot een eerste versie van een ontwerpakkoord voor de brexit. Die versie is nu verder besproken, aangepast en uitgewerkt en heeft gisteren geleid tot een ontwerpovereenkomst waarmee de EU en het VK allebei akkoord zijn. Er is ook al een eerste stap gezet naar een politieke verklaring die de krachtlijnen van de toekomstige samenwerking tussen het VK en de EU uit de doeken doet.

Theresa May heeft de pas beklonken deal intussen voorgelegd aan haar ministers. Zij hebben haar hun goedkeuring gegeven. Sommigen deden dat met lange tanden, zo blijkt: verschillende ministers hebben intussen hun ontslag ingediend. Mogelijk wordt er ook een motie van wantrouwen ingediend tegen May, één Conservatief Parlementslid heeft daar alvast de aanzet voor gegeven en tracht nu genoeg steun te verzamelen binnen zijn partij. 

Europees president Donald Tusk heeft aangekondigd dat er - "tenzij er iets uitzonderlijks gebeurt" - op 25 november een grote brexittop volgt. Die zal de kersverse brexitdeal "finaliseren en formaliseren". 

Dan gaat de overeenkomst naar het Britse parlement. De deal moet daar uiterlijk vóór 29 maart 2019 worden goedgekeurd. Als het Britse Lagerhuis de overeenkomst afwijst, en die kans zit er nog altijd in, moeten de onderhandelaars opnieuw aan de slag. De grote vraag zal zijn of ze dan de deadline van 29 maart nog zullen halen.

Lukt het premier May wel om goedkeuring te krijgen in het Britse parlement, dan moet het Europese parlement nog zijn fiat geven. Pas dan kan de brexit echt doorgaan en start de overgangsperiode.

Klopt. In de 585 pagina's van de nu beklonken 'Withdrawal Agreement' komt de term 'transition period' maar liefst 358 keren voor. Om maar te zeggen: met deze brexitdeal hebben de EU en het VK zich nog zeker twee jaar extra tijd gekocht - tot 31 december 2020 om precies te zijn - om definitieve afspraken te maken over onder meer de onderlinge handel, concurrentie en de douaneformaliteiten. 

Die overgangsperiode kan zelfs nog één keer worden verlengd, als blijkt dat de afspraken daarover nog niet helemaal rond zijn. In dat geval zal het VK wel weer een "faire financiële bijdrage" moeten leveren aan het EU-budget. 

Bij de start van die overgangsperiode stapt het VK wel uit alle EU-instellingen en -organen. Het land zal dus niet meer betrokken zijn bij EU-beslissingen. Maar het VK valt tijdens die periode wel nog volledig onder de regels van de douane-unie van de EU. 

Intussen moet er onder meer een oplossing worden gezocht voor de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Is die er na het aflopen van de transitieperiode nog niet, dan blijft die grens voorlopig gewoon een 'zachte' grens en zal Noord-Ierland dus zolang andere douaneregels moeten hanteren dan de rest van het VK. Hoort u het woord "backstop", dan gaat het over die afspraak.

Hoewel de brexit wel degelijk een einde zal betekenen voor het vrije verkeer van personen tussen de VK en de EU, zal het in de praktijk voor Britten en EU-burgers vrij eenvoudig blijven om heen en weer te reizen. U zult geen visum moeten aanvragen. Ook een internationaal reispaspoort is tot zeker 5 jaar na het aflopen van de overgangsperiode (dus tot ten vroegste eind 2025) niet nodig. 

Tot dan zal een gewone nationale identiteitskaart volstaan. Nadien zou het kunnen dat u toch een reispaspoort nodig zult hebben, als uw identiteitskaart geen chip bevat die aan de standaarden van de Internationale Burgerluchtvaartorganisatie voldoet. Dan gaat het om een chip die biometrische informatie als vingerafdrukken kan bevatten, zoals nu al het geval is bij EU-paspoorten.

Het akkoord probeert ook de rechten van EU-burgers die nu al in het VK wonen en werken (en vice versa) te beschermen. Mensen die 5 jaar lang legaal in het VK hebben gewoond, krijgen permanente verblijfsrechten. Wie minder dan 5 jaar in VK woont en werkt, zal na het aflopen van de transitieperiode wel een nieuwe Britse verblijfsstatus moeten aanvragen.