De zelfrijdende auto: hoelang duurt het nog vooraleer we het stuur letterlijk uit handen geven?

Voorlopig zijn we daar dus nog niet. In de eerste eeuw nadat de Duitser Carl Benz in 1885 zijn eerste automobiel aan de wereld had voorgesteld, is die auto fundamenteel nauwelijks veranderd. Het voertuig is zo goed als altijd volledig onder controle geweest van de bestuurders. Dat wordt niveau 0 van automatisatie genoemd. Vanaf het eerste niveau kan een auto bijvoorbeeld automatisch een noodstop maken. Het hoogste niveau is 5. Een auto van dat type kan je autonoom naar je bestemming brengen.

In de video hieronder geeft Hajo Beeckman meer uitleg bij de verschillende niveaus van automatisatie.

Lees verder onder de video

Het mag duidelijk wezen: aan niveau 5 zitten we dus nog niet. Toch gaat het er met rasse schreden op vooruit. Sommige automerken zitten al aan niveau 3 van automatisatie door de slimme combinatie van bepaalde technische snufjes. Denk aan het samen gebruiken van "lane assist" en "adaptieve cruise control".

De eerste technologie laat de auto in  hetzelfde baanvak rijden, de tweede laat een auto aan een constante snelheid rijden, maar houdt ook rekening met de voorliggers. Op de snelweg of in de file kunnen auto's met die combinatie eigenlijk al vrij goed autonoom rijden. Een complexere stadsomgeving is natuurlijk een ander paar mouwen.

Om daar echt autonoom te rijden, moeten auto's leren om alle elementen in zo'n complexere omgeving perfect waar te nemen. Veel huidige systemen werken met dure lasertechnologie, LIDAR genoemd. Die scannen wel de omgeving en kunnen goed afstanden inschatten, maar camera’s zien dan weer meer dan een radar of een laser.

Onderzoekexpert autonoom rijden Marc Proesmans werkt daarom aan de KU Leuven -en bij Toyota- vooral met andere technologie. "Er zijn automotive camera’s beschikbaar voor bijvoorbeeld parkeerassistentie", merkt hij op. "Waarom zouden we die niet gebruiken om te assisteren bij het autonome rijden of om 360 graden rond te kijken?"

De grootste moeilijkheid hierbij is dat die camera’s moeten leren situaties te interpreteren. "Waar zijn de andere auto’s of waar zijn eventueel voetgangers waarop ik moet anticiperen? Waar mag ik rijden en waar niet", zegt Proesmans. "Het is niet omdat de camera’s de weg zien, dat ze ook weten waar je mag rijden."

Lees verder onder de video waarin wordt uitgelegd hoe het werkt:

Een mens duidt op verschillende beelden aan wat er te zien is, zo leert de computer bij. "Zo stel je een grote database van beelden samen waarmee de computer bijvoorbeeld leert waar de weg is en waar de rijstroken zijn", zegt Proesmans. Een van de grootste uitdagingen daarbij is om de computer te leren omgaan met zaken die niet zijn aangeleerd. "Stel er ligt een balk op de snelweg, een mens weet wat te doen, maar de computer weet niet wat een balk is."

Volledig zelfrijdende auto's zullen wellicht gebruik maken van een combinatie van radar-, laser- en cameratechnologie. "We noemen dat sensorfusie", zegt Proesmans die onderlijnt dat de verschillende technologieën elkaar perfect kunnen aanvullen. "In de regen of mist ziet een camera niet veel, maar een radar kan daar wel perfect doorheen kijken. Radar en lasers kunnen dan weer moeilijker verkeersborden herkennen, dat kunnen camera's dan weer beter."

Door al die technologische snufjes worden auto's zich dus als het ware bewust van hun omgeving en dan wordt het ook interessant om die informatie tussen auto's te delen. Bart Lannoo van de Universiteit Antwerpen en Imec onderzoekt die communicatie. Hij coördineert het Vlaamse luik van het Europese Concorda-project rond autonome voertuigen. Eind dit jaar plaatst zijn team langs de E313 in Ranst daarvoor speciale communicatiebakjes.

"Met die bakjes gaan we draadloze communicatie testen", vertelt Lannoo. "Stel: de auto voor je remt plots, dan moet dat zo snel mogelijk worden doorgeseind naar jouw auto en de andere wagens die erachter rijden." Die communicatie kan zowel rechtstreeks gaan tussen twee auto's of via speciale bakjes die langs de snelweg hangen. "Het is heel belangrijk dat het signaal "ogenblikkelijk" van de ene naar de andere wagen gaat."

Een concrete uitwerking van dit onderzoeksproject zou een verbeterde versie van adaptieve cruise control kunnen zijn. "We noemen dat "coöpertieve adaptieve cruise control". De auto past de snelheid aan en seint dat onmiddellijk door aan andere auto's", zegt Lannoo. "Door die communicatie krijg je een stroom van auto's die allemaal rekening kunnen houden met elkaar en verkeerstromen kunnen uitvlakken om files te vermijden."

Lees verder onder de video waarin het proefproject ook grafisch uit de doeken wordt gedaan:

Het kan nog verder gaan dan enkel communicatie tussen twee auto’s die achter elkaar rijden. "Stel: er gebeurt een ongeval om de hoek, dan kan dat incident onmiddellijk worden doorgeseind naar andere auto’s in de buurt die daarop kunnen anticiperen en eventueel hun reisweg bijsturen." Zo kunnen niet alleen levens gered worden, maar dus ook files worden voorkomen.

Technologisch zitten we dus op schema. Nu niveau 3 bereikt is, liggen de volgende niveaus nu binnen handbereik? Wel zo snel en eenvoudig zal dat niet gaan. Volgens verschillende experts zal het mogelijk nog tien jaar duren vooraleer de autonome auto voor een groot publiek beschikbaar is. Net zoals dat in het verleden met cruise control is gebeurd bijvoorbeeld zal die verandering geleidelijk aan gebeuren: eerst op een aantal (duurdere) modellen.

Hoe snel het exact gaat, hangt voor een groot stuk af van hoe gemakkelijk je bereid bent het stuur uit handen te geven. Lieselot Vanhaverbeke onderzoekt bij onderzoeksgroep MOBI aan de VUB hoe snel nieuwe technologie aanvaard wordt en verwacht de doorbraak van de zelfrijdende auto’s in de jaren 2030. "Het blijft koffiedik kijken", geeft ze wel toe. "Het is ook niet zeker of iedereen dan met zo’n auto gaat rijden en dat op alle soorten transport zal mogelijk zijn."

Als we willen dat mensen die nieuwe technologie echt omarmen, moeten ze er volgens Vanhaverbeke op een positieve manier mee kunnen kennis maken. Al heeft ze ook wel begrip voor de terughoudendheid. "Onze veiligheidseisen zijn nu eenmaal hoger voor een robotauto dan voor een mens", zegt ze. "We vinden het bijvoorbeeld normaal dat mensen moeilijker kunnen rijden in slecht weer, maar van een robot verwachten we dat die daar perfect toe in staat is."

Het is dus nog niet voor meteen dat je zelf in zo'n voertuig springt om naar je werk te rijden. De auto gaat ook niet van vandaag op morgen volledig zelfstandig rijden, er volgen wellicht verschillende tussenfases met verschillende niveaus van autonomie. Zodat je telkens aan iedere fase kunt wennen. Het zou tot 2050 of later kunnen duren vooraleer de zelfrijdende auto echt alomtegenwoordig is.

Wie zolang niet wil wachten en al wat ervaring wil opdoen met zelfrijdende auto’s, kan daarvoor naar de Ardennen. Bij de grotten van Han in Han-sur-Lesse wordt een shuttle getest op de openbare weg, maar langs een vast parcours (zie in video hieronder). "Ga dat daar dus proberen om die ervaring op te doen", zegt Vanhaverbeke voluit. Die shuttle is er mee gekomen met ondersteuning van Vias, het vroegere Belgische Instituut voor de Verkeersveiligheid.

"Dergelijke projecten zijn noodzakelijk om de mogelijkheden van zelfrijdende voertuigen te testen en vooral ook om na te gaan wat de beperkingen zijn", zegt Stef Willems van Vias. "Het is ook belangrijk om te bekijken hoe andere weggebruikers reageren op zo’n zelfrijdende shuttle." In het begin was er bij de lokale bevolking wat terughoudendheid, maar nu kijken ze er nauwelijks nog van op.

Het blijft hoe dan ook volgens Willems noodzakelijk om alles in zijn perspectief te zien. "Een ongeval met een zelfrijdende auto krijgt wereldwijd veel aandacht, maar elke dag gebeuren er honderdduizenden ongevallen door fouten van mensen en die komen niet allemaal in de media", zegt hij. "Het blijft zo dat een zelfrijdende auto in principe veel veiliger is dan een gewone wagen. Een zelfrijdend voertuig drinkt niet, valt niet in slaap en is niet op zijn smartphone bezig."

Lees verder onder de video waarin wordt uitgelegd hoe lang het nog zal duren voor je zelf in zo'n zelfrijdende auto zit

De zelfrijdende auto’s zijn dus geen verre toekomstmuziek meer. Afhankelijk van het niveau van automatisatie rijden er zelfs al deels autonome voertuigen rond in ons land. Het is slechts een kwestie van tijd voor ook jij en ik het stuur minstens deels uit handen geven.

Dit was aflevering 1 van een driedelige reeks over de zelfrijdende auto. Morgen volgt aflevering 2. Daarin hebben we het over veiligheid: wie is verantwoordelijk als je met je zelfrijdende auto een ongeval hebt en kan zo'n auto gehackt worden?

Overmorgen in de derde en laatste aflevering hebben we het dan weer over de mogelijke impact van de zelfrijdende auto op jouw leven: lost de autonome wagen de files op of net niet?