Deze marineofficier en zijn ‘wetenschappelijk werk’ zouden het verpest kunnen hebben voor missionaris die gedood werd door geïsoleerde stam

De denkpiste werd gelanceerd door Survival International, een mensenrechtenorganisatie die zich specifiek inzet voor inheemse bevolkingsgroepen en geïsoleerde volkeren.

Portman – die op zijn 16de bij de Royal Indian Marine ging – werd in 1879 gestationeerd in Port Blair, de hoofdstad van de Andamanen. Als ‘Officer in Charge of the Andamanese’ zocht hij ruim 20 jaar lang contact met de stammen op de eilandengroep en “liet hij hen erkennen hoe waardevol de Britse overheersing was”, dixit zijn overlijdensbericht uit 1935. “Hij bestudeerde de stammen, gaf hen medische zorgen en sprak recht. Indien nodig, hing hij hen op.”


De kolonisatie zou een horrorverhaal worden van ontvoering, ziekte en dood. Hij getuigde er zelf over in een van de boeken die hij over zijn missie schreef: ‘A History of Our Relations with the Andamanese’ (1899). Daarin omschrijft hij onder meer de eerste kennismaking van een van zijn mannen met de mysterieuze Sentinelezen: “Homfrey ging niet aan land, maar zag tien naakte mannen op het strand. Ze hadden lang haar en schoten vissen uit het water met pijl en boog.” (lees hieronder verder)

Volgens enkele Andamanezen van naburige eilanden waren de Sentinelezen ‘niet vriendelijk’ tegen hen als gevolg van een conflict van vele jaren eerder. De eerste ontmoeting en het feit dat de ze erg verschilden van de andere eilandbewoners qua taal en wapens, fascineerde Portman.

In januari 1880 besloot hij om zelf een bezoek te brengen aan het eiland. De eerste trip verliep zonder veel problemen, maar de volgende liep uit op een regelrechte ramp. Samen met zijn mannen liep Portman in het woud een familie tegen het lijf, die plots in paniek sloeg toen ze de vreemde bezoekers zag. Toen een van de eilandbewoners zijn boog bovenhaalde, brak een gevecht uit.

Het eindigde ermee dat de aanvankelijk “timide” bewoners de indringers agressief verjoegen. Maar niet voor Portman en de zijnen enkele stamleden gevangen hadden genomen. “De expeditie was geen succes”, schreef hij achteraf. “We hebben niet veel meer gedaan dan het vergroten van hun gevoel van angst en vijandigheid tegenover iedereen die hen in de toekomst nog bezoekt.” (lees hieronder verder)

De gevangenen werden aan boord van een Brits schip gebracht en meegenomen naar Port Blair “in het belang van de wetenschap”. “Ze werden echter snel ziek (vermoedelijk door het contact met de kolonisten, red.) en een oude man en vrouw stierven”, aldus Portman. “De vier kinderen werden weer naar huis gestuurd, overladen met geschenken.”

Dat was vermoedelijk geen goed idee, zo stelt Survival International. “Het is niet bekend hoeveel Sentinelezen ziek werden als gevolg van dit ‘wetenschappelijk werk’, maar het is waarschijnlijk dat de kinderen hun ziektes overdroegen aan de andere eilandbewoners en dat het effect vernietigend was. Het is giswerk, maar kan deze ervaring niet aan de basis liggen van de vijandige houding van de Sentinelezen ten opzichte van buitenstaanders?” (lees hieronder verder)

En er is nog meer. Een studie uit 2009 in het wetenschappelijke tijdschrift American Ethnologist vestigde de aandacht op de vele foto’s die Portman van de Andamanezen nam tijdens zijn verblijf. Die zouden getuigen van zijn erotische obsessie voor de eilandbewoners. Hij catalogeerde ook elke centimeter van hun lichaam. “De foto’s getuigen van de macht die de kolonisator uitoefende en zijn criminele fantasieën om de controle te verliezen. Wat tot uiting komt in de esthetiek en het meten van het geërotiseerde lichaam van de Aboriginals”, schrijft onderzoeker Satadru Sen van de City University of New York.

Maurice Vidal Portman keerde uiteindelijk in 1901 naar Groot-Brittannië terug. Volgens zijn overlijdensbericht eisten zijn harde werk en zijn slechte gezondheid hun tol. Hij stierf uiteindelijk in 1935, op 75-jarige leeftijd, en liet al zijn bezittingen na aan zijn persoonlijke bediende. In zijn testament wordt niemand anders vermeld.