Bruegel was niet van Antwerpen... en ook niet van Brussel

Het Brusselse symposium vindt plaats in de marge van de Bruegeltentoonstelling in het Weense Kunsthistorisches Museum (KHM). Sabina Haag, algemeen directeur van het KHM, merkte in haar inleiding op dat er een zekere parallel te trekken valt tussen het internationale karakter van de expo en het al even internationale karakter van de deelnemers aan het symposium. Het belang van Bruegel valt wat haar betreft niet te onderschatten.

Eén van de vele discussiepunten over het leven van Bruegel (tussen 1525 en 1530 – 1569) is zijn afkomst. Er zijn theorieën die zeggen dat hij in het Noord-Brabantse Kempische dorpje Breugel geboren is. Sommigen opperen dat Kleine Brogel en zelfs Borgloon zijn geboorteplek is. Toch gaan steden als Brussel en Antwerpen er ieder voor zich prat op dat Bruegel 'van hen' is. 

Professor Jan Van der Stock (KU Leuven) dook de afgelopen jaren in hun respectievelijke archieven op zoek naar vroege sporen van de grote kunstenaar. Uit zijn nieuwste onderzoek van stedelijke registers en andere archiefstukken bleek helaas voor zowel Brussel als voor Antwerpen dat er van Pieter Bruegel in beide steden geen spoor te bekennen valt, toch niet voor zijn naam uit het niets opduikt in Antwerpen omstreeks 1551. Voor die tijd werd er wel al melding gemaakt van de naam Bruegel, maar niet van een Pieter.

Vast staat dat Bruegel de zoon was van Adriaan van Breda en Petronella Rubbens en dat hij nog niet meerderjarig was op het ogenblik dat hij met zijn ouders vanuit Breda, waar hij dan wel geboren is, in Antwerpen neerstreek, omstreeks 1541.

"Pieter Bruegel is dus geboren in Breda maar heette naar alle waarschijnlijkheid niet Bruegel, maar van Breda, naar zijn vader", weet Van der Stock. "De hypothese wordt bevestigd door geschriften uit 1604 van de hand van Carel van Mander, die het toen al had over de mysterieuze geboorteplaats van Bruegel. Het gezin met de jonge, nog minderjarige Pieter, gaat in 1541 in het bruisende hart van Antwerpen wonen."

Ondanks zijn Hollandse roots, en ondanks zijn vele prachtige werken die hij in Antwerpen en de Antwerpse Kempen heeft gemaakt, beschouwt Van der Stock de Brusselse periode van Bruegel toch als zijn sterkste. De kunstenaar verhuisde in 1563 naar Brussel om er in de Kapellekerk te trouwen met Mayken Coecke.
Beide steden zijn voor Bruegel belangrijk geweest, besluit Van der Stock. Ze kunnen dus zonder schroom elk een flink deel van zijn onovertroffen patrimonium tot het hunne rekenen.