Het liefdesverhaal tussen Berlinde De Bruyckere en de Mechelse nonnen

De Bruyckeres ogen fonkelen als die van een verliefde tiener wanneer ze over haar ontmoeting met de Besloten Hofjes praat. Ze zag ze voor het eerst als onderdeel van de tentoonstelling Utopia, twee jaar geleden in Leuven. Als je in museum Hof van Busleyden voor de pronkstukken van de Mechelse augustinessen staat, begrijp je meteen vanwaar die hartkloppingen komen: je wordt in een fleurige fantasiewereld gezogen, een amalgaam van curiosa, gaande van miniature bloemen, godsdienstige figuren en dieren.

Zeven van die paradijselijke retabelkasten zijn bewaard en vakkundig gerestaureerd. Alle zeven gaan ze in dialoog met het werk dat Berlinde De Bruyckere maakte voor haar nieuwste solotentoonstelling It almost seemed a lily. “Voor mij is dit de beeltenis van een lelie,” zegt de kunstenares wanneer ze voor een reusachtig werk pauzeert, “maar je kan er ook helemaal geen bloem in herkennen.” De imposante stukken die De Bruyckere in het Mechelse museum Hof van Busleyden exposeert, tarten de verbeelding. Net zoals de 16de-eeuwse religieuze kasten van hooguit één vierkante meter groot dat doen.

“Er sloeg meteen een vonk van inspiratie over”, vertelt ze over haar befaamde ontmoeting met de Besloten Hofjes. “Als ik voor die houten kasten stond, wist ik niet naar waar eerst kijken. Ik was gefascineerd door de manier waarop de kleine bloemen waren gemaakt – met was, textiel, lood. Dezelfde materialen die ik voor mijn werken heb gebruikt.” Hoewel elk tafereel een ander verhaal vertelt, onthield ze als dochter van een moeder die opgroeide in een bloemisterij vooral het paradijselijk decor van de retabelkasten.

“Het veelvuldig gebruik van plantensoorten is mij bijgebleven. Ik was al enkele jaren bezig met het fotograferen van bloemen, in het bijzonder de lelie. Ik vond het vooral fascinerend om te zien hoe die bloem uit elkaar valt. Een lelie die opgeeft, heeft iets erotiserend. In sommige van deze werken herken je een fallus, als vertaling van het vruchtbaarheidsorgaan van de bloem, de stamper.”

Abstraheren

Een bezoek aan It almost seemed a lily van Berlinde De Bruyckere is als koorddansen tussen sensualiteit en verval. De tentoonstelling is eveneens een introductie tot een kant van de kunstenares die je niet kent. “Ik werkte meestal op een realistische schaal van één op één. De paardenlichamen en mensenlichamen waren herkenbaar voor de mensen. Deze werken zijn abstracter. Als ik naar zo’n hofje keek, ontploften die kasten in mijn hoofd. Het was geen optie om op een realistische schaal te werken. Ik moest de beelden abstraheren om het juiste gevoel over te kunnen brengen.”

De Bruyckeres vertaling van de Besloten Hofjes spreekt dezelfde mystieke taal als die van de kasten in de 16de eeuw. “Ze lijken een geheim mee te dragen”, klinkt het cryptisch. “Er schuilen vele verhalen in de gelaagdheid. Het is moeilijk dingen te benoemen. Je moet je verbeelding het werk laten doen.” Wanneer de Gentse kunstenares verder door de tentoonstelling wandelt, benadrukt ze meermaals het belang van het team dat It almost seemed a lily bouwde. “Alles is nauwkeurig bedacht en vormgegeven. De scenografie, bijvoorbeeld, bepaalt heel veel. Net als de manier waarop de Besloten Hofjes zijn belicht. Het licht nodigt uit om laag per laag te ontdekken.”

Zegt Berlinde De Bruyckere met deze expo de paarden- en mensenlichamen vaarwel? “Ik ben nog bezig met paardensculpturen. Dat dier fascineert mij, daar kan ik nog genoeg verhalen mee vertellen. Al moet ik wel zeggen dat ik verwonderd ben tot wat deze nieuwe aanpak heeft geleid. Ik heb mijn buikgevoel gevolgd om deze werken te maken, nu is het aan de mensen om dit een betekenis te geven.”

It almost seemed a lily van Berlinde De Bruyckere, tot 12/5 in Hof van Busleyden, Mechelen. hofvanbusleyden.be