AFP or licensors

Het VN-pact voor vluchtelingen dat geen  beroering wekt 

Terwijl het VN-Migratiepact een geladen debat ontketende in Europa en in België leidde tot het uiteenvallen van de federale regering, bleef het zusterpact voor vluchtelingen grotendeels onder de radar. Op maandag 17 december wordt het in New York formeel bekrachtigd. Waarom deed dat pact veel minder stof opwaaien? 

De beide pacten zijn het resultaat van de principiële verklaring die op 19 september 2016 in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties werd aangenomen: de New York Declaration for Refugees and Migrants. Die verklaring gaf de VN een dubbel huiswerk mee. In een Compact over Migratie moesten doelstellingen worden opgelijst voor een betere internationale samenwerking inzake migratie, terwijl een tweede Compact dezelfde oefening zou maken voor de specifiekere stromen  van vluchtelingen. Beide teksten werden halfweg dit jaar gefinaliseerd, om in december definitief te worden bekrachtigd.

Nikki Haley, VS-ambassadeur bij de VN
Copyright 2018 The Associated Press. All rights reserved.

Eenzaam verzet van de VS

Toch hebben beide pacten een opvallend verschillend parcours gereden. Tegen het Migratiepact kwam er al snel verzet op gang vanuit de Verenigde Staten. In december 2017, toen de onderhandelingen nog aan de gang waren, keerde de regering-Trump het hele initiatief al de rug toe. 

Over het VN-pact voor Vluchtelingen zweeg de Amerikaanse regering toen nog. Maar op 13 november 2018 (toen de twijfels over het Migratiepact ook in Europa al begonnen op te borrelen) werd er in de Algemene Vergadering van de VN gestemd over een omnibus-resolutie, waarin ook naar de ontwerptekst van dat pact verwezen werd. Bij die gelegenheid  - een voorlaatste stap in de procedure -  stemde de VS ondubbelzinnig tegen. De Amerikaanse vertegenwoordiger motiveerde die keuze "omdat de tekst van de resolutie elementen bevatte die niet stroken met het Amerikaanse immigratiebeleid". 

Tot dusver hebben enkel de VS afstand genomen van het Compact voor Vluchtelingen. Andere landen die zich intussen tegen het Migratiepact hebben gekant, lijken geen probleem te zien in het Vluchtelingenpact.

Kamp Moria op Lesbos (foto Bert De Vroey)

Focus op gastlanden

Vanwaar die verschillende reacties? Om te beginnen is de draagwijdte van het Vluchtelingenpact beperkter: het gaat enkel om vluchtelingen, niet om migranten. En mogelijk biedt de verschillende insteek van beide pacten een bijkomende verklaring. Want hoewel ook het Vluchtelingenpact klaar en duidelijk het recht op asiel en bescherming bekrachtigt, is het tegelijk sterk en expliciet gericht op de ondersteuning van landen waar vluchtelingen terechtkomen.

De vier geformuleerde doelstellingen wijzen allemaal die richting uit:

  1. De druk verlichten op gastlanden.
  2. De zelfredzaamheid van de vluchtelingen versterken.
  3. De toegang tot opvang in derde landen verbeteren.
  4. De omstandigheden verbeteren in de herkomstlanden voor een veilige en waardige terugkeer. 

Het Vluchtelingenpact lijkt op die manier tegemoet te komen aan de zorgen en noden van bestemmingslanden. Niettemin is het net zo goed een VN-tekst die, als niet-bindend pact, richtinggevend wil zijn voor een multilaterale aanpak.

Geen probleem voor Theo Francken

Voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA), die zich sterk had afgezet tegen het Migratiepact, heeft geen problemen met het Vluchtelingenpact. Als we hem naar zijn standpunt hierover vragen, wijst hij er op dat het Migratiepact politiek veel zwaarder weegt omdat het een intergouvernementeel pact is; het is door regeringen onderhandeld en in Marrakech op een intergouvernementele conferentie bekrachtigd. Het Vluchtelingenpact is op het niveau van diplomaten tot stand gekomen, wat volgens Francken een belangrijk verschil maakt. Bovendien vindt hij de focus op de gastlanden die in de tekst vervat zit een goede zaak. 

Ten slotte merkt Francken op dat het Vluchtelingenpact geen voorwerp van debat is in Europa. Geen enkel ander land in Europa lijkt er aanstoot aan te nemen, en ook dat is voor de voormalige staatssecretaris een reden om het aan te nemen.  

Meest gelezen