En toen verloor een collega een oog: als teambuildings te ver gaan

Of hij toevallig een leuke anekdote had over teambuilding, vroegen we langs onze neus weg aan Dave, een vriend met jarenlange ervaring in de bouwsector. “Bedoel je die keer dat we erg dronken werden, niemand nog met de auto mocht rijden en we dan maar alle cafés in Middel­kerke hebben bezocht?”, antwoordde hij. “Of toen we gingen mountainbiken en mijn collega zijn sleutelbeen brak? Of wil je het verhaal over onze uitstap naar de Limburgse Mergelgroeven? We stonden drie uur in de file en hebben niets gezien.”

Teambuildingweekends zijn een verplicht nummertje waarvoor zowat elke werknemer vroeg of laat moet opdagen. En steeds vaker bovendien. Want een survivaltocht in de Ardennen is toch ideaal om het vertrouwen tussen collega’s aan te scherpen? Samen trombone leren spelen schijnt goed te zijn om het creatieve vermogen aan te scherpen. En wat is er beter voor sfeer en gezelligheid dan een dag vol doldwaze spelletjes op een melkveeboerderij?

Bernd Carette, manager human capital consulting bij consultancybedrijf Deloitte, moest eens met driehonderd collega’s een symfonisch orkest nadoen; we hoorden een universiteitsprofessor vertellen over die keer dat ze met touwen werd vastgebonden aan een collega om zo tot een diepere verbinding te komen. O ja, en Aimé Van Hecke werd ooit gespot met een tamtam in zijn handen.

“Klopt”, herinnert de voormalige mediabons zich. “Dat was in mijn tijd bij de VRT. Samen op een trommel roffelen, iets doen dat buiten je comfortzone valt, is belangrijk. Veel van ons gedrag is emotioneel gestuurd, dan is het goed om te weten hoe je collega’s functioneren.” VUB-woordvoerder Sicco Witterman moest dan weer op wandel met een paard, want dat zou blijk geven van leiderschap en overtuigingskracht. En, stelde hij wat leiderschap tentoon? “Ik ben een boerenzoon, dus ik weet hoe je met een paard moet omgaan.”

Dinsdag glitterdag

Het concept teambuilding raakte in zwang in de jaren 60 dankzij Amerikaanse en Britse bedrijfspsychologen, weet Marc Buelens. “Een team heeft in feite twee opdrachten”, doceert de emeritus professor aan Vlerick Business School. “Ten eerste, de taak waarvoor het is aangenomen: zieken verzorgen, dossiers behandelen, meubels verkopen, noem maar op. Ten tweede, zorgen dat de groep wat samenhangt. Komen bijvoorbeeld de introverte mensen voldoende aan bod? Stroomt de informatie vlot door? Daar heeft een team meestal wat hulp bij nodig.”

En meer dan ooit, zo blijkt. Want door de digitalisering evolueren bedrijven volop, legt Bernd Carette van Deloitte uit. “De schotten tussen departementen als pakweg hr, financiën en de IT-dienst verdwijnen, en in de plaats ontstaan gemengde teams waarin expertise wordt samengebracht. Hoe evolueer je naar een organisatie waarin zulke teams elkaar vinden en goed functioneren? Die vragen krijgen we steeds vaker.”

Daarvoor blijkt geen groepsactiviteit te gek. Bij V-Formation, dat zichzelf afficheert als professionele en fiscaal gunstige ‘fun providers’, organiseren ze desgevraagd sneeuwballengevechten of rolstoelparcours waarbij collega’s elkaar over lastige boordjes moeten helpen. “We zien veel bedrijven die hun werknemers willen bedanken met een leuke activiteit”, vertelt oprichter Rik De Lannoy, die ook uitlegt dat al hun activiteiten gericht zijn op groepsdynamiek.

“Steeds meer werkgevers begrijpen dat werken vandaag meer is dan uren kloppen”, zegt hij. “Ook de vraag naar ‘employer branding’ is groot.” Dat betekent dat firma’s tegen elkaar op concurreren om personeel aan te trekken. “En dan is het leuk als je jezelf in de kijker kunt zetten met een fotogenieke activiteit.”

Weetje: de teambuildingmarkt blijkt erg gevoelig voor trends. “Het klassieke touwenparcours heeft afgedaan, bedrijven vragen vandaag een unieke beleving. Wij hebben het langste springkasteel ter wereld en het is ongelooflijk hoe graag bedrijven daarmee uitpakken op hun sociale media.” Check in dat verband trouwens eens de YouTube-pagina van Accent Jobs, waar je filmpjes vindt van werknemers die spectaculaire hindernissenkoersen trotseren op het water.

Extreme, adrenalinegedreven activiteiten zoals bungeejumpen en samen kokkerellen zijn evenzeer op hun retour. “Het WK voetbal was deze zomer een enorme hype, net zoals ‘levend tafelvoetbal’ of opblaasbare attracties in de driekleur. Bedrijven houden van de winnaarsmentaliteit die daaromheen hangt”, geeft De Lannoy mee. “En heel populair vandaag is alles wat met alpaca’s te maken heeft. Ja, het dier. Wij organiseren daarom nu in de Andes games met alpaca’s.” Dat komt neer op touwtrekken en blaaspijpschieten in een kleurrijk Peruviaans pakje.

Bij Ecover, dat ecologische wasproducten maakt, gaan ze nog een stap verder. “Keep it weird – dat is een van onze bedrijfswaarden”, vertelt innovation manager Tom Domen. “Elke gelegenheid is goed om gek te doen.”

Dat kan gaan van verkleedpartijen tot samen een muziekvideo maken op de tonen van Justin Timberlakes ‘Can’t Stop the Feeling’. “We hebben ook allemaal een funny titel, een superhelden-alter ego waarmee we onze mails ondertekenen of elkaar soms aanspreken op vergaderingen. De mijne? Ik ben Science Friction Soaper.”

Dinsdag is glitterdag en trekt het personeel zoveel mogelijk blingbling aan, en ook Movember, de jaarlijkse campagne waarbij mannen hun snor laten groeien om aandacht te vragen voor prostaat- en teelbalkanker, schijnt er nogal competitief in te zijn. “Denk aan snorren met figuurtjes of decoratie erin.”

Ook klanten worden in die sfeer getrokken. Als pakweg Colruyt op bezoek komt, dan slepen ze bij Ecover zand en strandstoelen aan om hen in een tropische sfeer te ontvangen. “Of we nemen hen mee op een boottochtje. We halen onze klanten graag even uit hun dagelijkse context”, zegt Domen.

Of daar niet veel geld en tijd inkruipt? “Nee hoor. Een andere value is: what would MacGyver do? Dan knutselen we iets in elkaar.”

De idee achter zoveel leutigheid in de zeepfabriek? “Onze werkcultuur maakt ons uniek. We zijn een challenger in de markt, een dwarse speler. En als je aangroeit tot vierhonderd personeelsleden, dan moet je dat op een bepaald moment expliciet maken: wees jezelf, doe lekker gek. Waarop we ons baseren? Ons buikgevoel. En nee, niet iedereen vindt het leuk om zingend en verkleed door de fabriek te lopen. Alleen op het nieuwjaarsfeest wordt dat echt verwacht. Maar hier heb je wel een streepje voor als je verkleed komt solliciteren.”

De kracht van karaoke

“Gruwelijk”, zegt journaliste Ilse Ceulemans, die over de managementcultuur het boek Het ministerie van werkplezier schreef. Ook zij heeft haar portie teambuildings gehad, meestal dik tegen haar zin. “Ik vind het allemaal zo gekunsteld. Weet je wat echt teambuilden is? In de auto, onderweg naar de chalet in de Ardennen, tegen elkaar zeuren: ‘Vind jij het ook zo ambetant dat we daar moeten blijven slapen?’ Wat daarna komt, is toch vooral van moeten.”

Ze herinnert zich een collegiale uitstap naar Amsterdam. “Ik was met mijn collega, met wie ik een hotelkamer deelde, aan het babbelen en we waren de tijd een beetje uit het oog verloren. Toen we ons naar de lobby haastten om te gaan eten, bleek de bus naar het restaurant al vertrokken. Hoe kan dat nu, dat uitgerekend tijdens een teambuilding niemand merkt dat er mensen ontbreken? Dan zit je toch compleet naast de essentie?”

Volgens Ceulemans denken bedrijven al te vaak dat werksfeer te koop is: je betaalt een organisatie om wat ludieke activiteiten te bedenken en je departement draait weer lekker soepel. “Móét dat trouwens wel, al die sfeer? Ik ga heus wel graag iets drinken na de werkdag, het is belangrijk om af en toe te praten over de moeilijkheden die je ervaart op het werk. Maar die nadruk op teamplayers lijkt me zo overdreven. Niet iedereen is een groepsmens. Als je je werk gewoon leuk vindt, is het toch ook goed?”

Heeft ze een punt? Is teambuilding niet meer dan een handige parkeerplek voor het jaarlijkse opleidingsbudget? Is er een bedrijf te vinden dat werkelijk betere winstcijfers kan voorleggen dankzij een welgekomen karaokeavond of namiddag in de escaperoom?

Het hangt er maar van af wat je wilt bereiken, zegt Carette. “Als de cijfers van je verkoopteam niet goed zitten, dan trek je dat niet recht door samen een symfonisch orkest na te bootsen. Uit onderzoek weten we dat activiteiten die puur gericht zijn op avontuur en ontspanning weinig effect hebben op de harde performance-indicatoren. Dan moet je samen inhoudelijk aan de slag: waarom vallen de cijfers tegen? Moeten we onze verkoopstrategie over een andere boeg gooien?”

Er zijn echter ook zachte factoren zoals engagement, dynamiek en betrokkenheid. Organisa­ties waar de sfeer goed zit en werknemers elkaar informeel weten te vinden en helpen, blijken beter te draaien. Daar kunnen groepsactiviteiten wel het verschil maken.”

Maar wat Carette ook vaststelt: “Als je bedrijven vraagt waarom ze op teambuilding gaan, dan blijkt dat vaak om de verkeerde redenen: omdat ze het al zolang doen, of omdat de concurrentie ook activiteiten organiseert.” Maar een manager die na een fusie merkt dat het niet echt botert in zijn nieuwe team, moet die mensen echt niet meesleuren naar het bos om samen hutten te bouwen. “Dan trekt iedereen terecht zijn wenkbrauwen op, en de maandag daarna is alles weer hetzelfde. Want structureel heb je niets veranderd.”

Of zoals Marc Buelens van Vlerick het stelt: “Je moet op het werk samen over processen kunnen praten: hoe werken we en hoe nemen we beslissingen? Maar moet ik daarom met mijn collega’s een vlot gaan bouwen? Want je weet wat daarvan komt:

‘Jij stond toch vooral aan de kant toen we dat vlot bouwden!’

‘Ja, maar ik ben bang voor water.’

‘Je moet je angsten overwinnen.’

Wat heb je daaraan op de werkvloer? Het is toch vaak gewoon een kwestie van betere afspraken? Pas op, ik heb heel gedegen, professionele coachingsessies meegemaakt. Maar er zijn ook genoeg charlatans die dezelfde dure woorden gebruiken.”

Niet dat je daarom nooit meer het springkasteel op mag met Rita van de boekhouding en Lukas van sales, maar het komt er wel op aan goed te weten wat een team nodig heeft om beter te functioneren, en dan de juiste activiteiten te kiezen. “En dan kan een leuke uitstap om een goed jaar te vieren een prima idee zijn”, zegt Carette. “We moeten het kind niet met het badwater weggooien. Wie niet investeert in personeel en bedrijfscultuur, zal dat ook voelen.”

Gênante vertoningen

Buelens zou liever hebben dat de koffiemiddagpauzes weer in ere hersteld worden. “Veel relevanter dan een teambuilding. We hebben het hier tenslotte toch over het bedrijfsleven, niet over de jeugdbeweging. Uit de comfortzone? Zelden een goed idee als je niet weet waar je mee bezig bent.”

Helemaal waar, vindt voormalig arbeids­auditeur Herwig L’Homme. Hij twijfelt aan het nut van al die doldwaze werkactiviteiten, maar vooral: hij vindt ze ronduit gevaarlijk. Vaak genoeg moest hij tussenkomen als het weer eens misliep.

Zoals die keer dat de werknemers van een bedrijf zich moesten verkleden als cowboys of indianen en ze allemaal een BB-gun kregen toegestopt. Het duurde niet lang of er werd een oog uitgeschoten. “Ik veronderstel dat er daarna een gigantisch probleem was met de sfeer op de werkvloer. Om maar te zwijgen over de financiële discussies, want dan begint het pas. De verzekering dekt wel de lichamelijke schade, maar wat met de psychologische en esthetische gevolgen?”

Een kleine rondvraag leert dat L’Homme wel eens gelijk zou kunnen hebben. Een kookmaatje van een collega zit al weken thuis met gebarsten ribben na een brutale aanrijding tijdens een wedstrijdje karten. Het ergste van al? De collega die het ongeval veroorzaakte, heeft nog steeds geen sorry gezegd. En Buelens zag ooit iemand stevig vallen tijdens een klimactiviteit. “Die man is nog altijd kreupel. We hadden nochtans gezegd dat we het een slecht idee vonden, maar we moesten en zouden gaan klimmen.”

L’Homme: “Je kunt als bouwvakker geen drie dakpannen verleggen zonder rekening te houden met honderd veiligheidsvoorschriften, maar op teambuilding telt dat allemaal niet meer. Mij doet het denken aan studentendopen: je hebt mensen die onder groepsdruk iets moeten doen dat ze eigenlijk niet willen of durven, en mensen die de stoere uithangen en dingen doen die ze in normale omstandigheden nooit zouden doen. Onverantwoord vind ik het.”

En wat te denken van al die dronkemansverhalen? Zoals dat van Dave in Middelkerke, waar de boze echtgenotes de volgende ochtend konden opdraven om hun mannen veilig thuis te brengen. Hoeveel scheve schaatsen zouden er na zo’n avond gereden worden? En hoe gênant is het verhaal dat ons ter ore kwam over het bedrijf dat na een met alcohol overgoten personeelsuitje een gepeperde hotelrekening toegestuurd kreeg. Bleek dat iemand – nog altijd weten ze niet wie – zijn bed zo erg bevuild had dat het hotel een nieuwe matras heeft moeten kopen. U kan zich het geroddel vast levendig voorstellen.

Bij V-Formation zijn er alvast een paar no-go’s: geen alcohol (“klinkt heel banaal, maar het verschil is enorm”) en geen al te competitieve spelen. Vooral in sales zijn mensen nogal strijdlustig, heeft De Lannoy moeten ondervinden tijdens een teambuilding die algauw grimmig werd. “Gevochten is er niet, maar het werd wel heel vijandig. Dat was echt niet meer leuk. Daar moet je toch op letten, dat mensen niet gaan overdrijven.”