Direct naar artikelinhoud
Brexit

May vraagt hulp aan Europa, maar kan niet zeggen wat ze wil

Theresa May.Beeld EPA

De animo voor het uit de brand helpen van de geplaagde Britse premier nadert het nulpunt voor de EU. Donderdagavond schoof May aan bij het ‘brexitdiner’ van de 27 EU-leiders. Het werd een avond vol frustratie.

Het was het zoveelste pijnlijke moment in het pas twee jaar ­durende premierschap van ­Theresa May. Schoof ze donderdagavond speciaal aan voor het brexitdiner van haar 27 EU-collega’s om concessies los te weken, kwam ze niet verder dan een emotioneel ‘Help me, ­alsjeblieft’. Op de vraag waarmee, gesteld door liefst tien collega’s, bleef May het antwoord schuldig.

Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie deed na afloop van het diner geen enkele moeite om zijn frustratie te verbergen. Hij zei doodmoe te worden van Britse politici die zich hullen in wollig taalgebruik en vervolgens eisen dat Brussel de brexitpuinhoop ­opruimt die zij hebben veroorzaakt. EU-president Donald Tusk verbeet zijn ­irritatie met een ijzige stilte, hij beantwoordde geen enkele vraag.

Dat May peutert aan het door haar gesloten brexit­akkoord versterkt haar geloofwaardigheid niet

Na haar bijna-val als premier woensdag, was het diner met haar collega’s voor May dé kans om haar reputatie weer wat glans te geven. Het was bovendien het moment om het vorige maand door haar en de EU gezegende brexitakkoord te redden. Dat akkoord stuit op grote weerstand in het Britse parlement, vooral de speciale regeling om grenscontroles te voorkomen tussen Ierland en Noord-Ierland, dat op 29 maart met het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat. Zonder brexitakkoord is een harde, chaotische brexit – overal grenscontroles, onvoorspelbaar grote economische schade – onvermijdelijk.

Het pleidooi van May wekte echter louter ongeloof en wanhoop op bij de andere leiders. Ze zei het brexitakkoord niet te willen openbreken, maar aanpassen met juridisch bindende garanties; ze noemde het akkoord de best mogelijke deal, maar zette tegelijk het mes in de Noord-Ierse regeling. Wat voor garanties, vroegen haar collega’s, waarvoor precies? Waarom dacht ze dat die garanties de Britse parlementariërs zouden overtuigen? En wanneer stemde het Britse parlement eigenlijk over het brexitakkoord?

Het was met name bondskanselier ­Angela Merkel die op duidelijkheid aandrong. Er kwam geen antwoord van May, alleen een beroep op vertrouwen. “De laatste twee jaar heb ik laten zien dat u me kunt vertrouwen, dat ik het juiste doe. Hoe moeilijk dat politiek ook voor mij was. Vandaag vraag ik u te vertrouwen dat het pakket dat ik vraag de beste kansen biedt.”

Dat deden de 27 leiders niet. In een korte verklaring zeiden ze dat het brexitakkoord kan worden verduidelijkt, maar dat er niet opnieuw over kan worden onderhandeld. De kleine handreiking aan May die in een ontwerptekst stond – om in januari te bezien of er wel iets mogelijk is – werd tijdens het diner geschrapt.

Vertrouwen kwijt

De animo van de 27 om May te hulp te schieten is geringer dan ooit. Dat ze peutert aan het door haar gesloten brexit­akkoord versterkt haar geloofwaardigheid niet. Dat ze EU-burgers in Groot-Brittannië onlangs als voordringers en profiteurs neerzette, evenmin. Maar de 27 leiders hebben hun vertrouwen in de héle Britse politiek verloren.

De constante gevechten in Londen, de chaos ­tijdens de onderhandelingen en het ­gebrek aan een meerderheid in het Britse parlement voor welke brexit dan ook, dat alles maakt dat de leiders elke concessie als zinloos beschouwen. “Politieke taliban”, noemde een EU-diplomaat de Britse ­politici.

Geen van de 27 premiers en presidenten durfde vrijdag te voorspellen wat januari zal brengen, de maand waarin het Britse parlement naar verwachting over het akkoord stemt. Dan staat ook de EU voor de keuze: komt ze Londen alsnog ­tegemoet of accepteert ze de ultieme consequentie van haar opstelling: een harde brexit, met grenscontroles, ook in Noord-Ierland, wat mogelijk de terugkeer van geweld daar inluidt. Tijdens hun diner wilde geen van de leiders deze vraag alvast op tafel leggen.

Vrijdagmiddag verklaarde May vol trots dat ze Juncker de les had gelezen over diens kritiek op Britse politici. Vervolgens leek het alsof ze bij een ander diner had gezeten. Ze stelde dat haar collega’s absoluut bereid zijn tot “nadere verduidelijkingen” en gaat daar “de komende dagen” verder over praten. Tot twee keer toe benadrukte ze dat een brexit­akkoord in het belang van het Verenigd Koninkrijk én de EU is. Een verkapt dreigement, waar de 27 niet gevoelig voor zijn, getuige hun scherpe opstelling. “Een harde brexit is ook ons probleem, maar niet onze schuld”, zegt een diplomaat.