Waarom ging het zo moeizaam op de klimaattop van Katowice?

Het slot van deze klimaatconferentie was traditiegetrouw weer een uitputtingsslag. Pas zaterdagavond bereikten de 196 landen een akkoord over de slotverklaring.

De onderhandelaars hebben een handboek opgesteld voor de uitvoering van de klimaatplannen. Daarin staan de spelregels over onder meer hoe een land de uitstoot moet meten en meedelen aan de rest. Kortom, regels over de transparantie en controle van wat een land doet of niet doet.  Dat is de belangrijkste verwezenlijking van de top.

Veel landen hadden ook verwacht dat er een krachtig signaal zou komen om de klimaatplannen op te krikken. Zoals die er nu voorliggen zal de aarde met minstens 3 graden Celsius opwarmen. Maar in het Verdrag van Parijs staat dat de opwarming ver onder de 2 graden Celsius moet blijven. Dat duidelijk signaal is niet gegeven. Wel heeft een dertigtal landen, de "Coalition of the Willing" het voortouw genomen om meer inspanningen te doen. "Daar zijn de meeste Europese lidstaten bij, maar niet ons land," zegt Laurien Spruyt van de Bond Beter Leefmilieu. "Het wordt hoog tijd dat België zijn ambitie ook opvoert."

In oktober verscheen het VN rapport van klimaatwetenschappers over de opwarming met 1,5 graad Celsius. Waarnemers hadden gehoopt dat het een aansporing zou zijn om de klimaatplannen te verbeteren. Maar  grote spelers als Rusland en de Verenigde Staten en olielanden zoals Koeweit en Saoedi-Arabië waren weinig onder de indruk en bemoeilijkten een vooruitgang.

Voor voorzitter Polen was die hogere ambitie een heikel punt. Het gastland is voor 80 procent van zijn energie afhankelijk van steenkool.

De Poolse autoriteiten stonden ook niet erg open voor kritiek. Spontane betogingen werden verboden.  Toegelaten manifestaties werden streng in de hand gehouden.  Uit voorzorg onderschepten de veiligheidsdiensten vorige week zelfs actievoerders en NGO-leden op de trein naar Katowice. Het gaf veel deelnemers een erg verkrampte indruk.

Naarmate de gesprekken begonnen te verzanden, nam de druk op de onderhandelaars op. Eerder was er de toespraak van de 15-jarige Zweedse Greta Thunberg:  “Jullie zijn niet volwassen genoeg om op de noodrem te gaan staan. Jullie stelen onze toekomst. We kunnen een crisis niet oplossen als we ze niet als een crisis behandelen, " stelde ze gevat.

Klimaatwetenschapper Jean-Pascal Van Ypersele, lid van de Belgische delegatie, schreef een brief voor zijn achterkleinkinderen in het jaar 2118: “Ik vrees dat de mensheid niet snel genoeg beseft in welke impasse wij beland zijn”.

António Guterrez, topman van de Verenigde Naties, vloog donderdag nog speciaal terug naar Polen om de onderhandelaars bij de les te houden. Een mislukking in Katowice zou "immoreel en suïcidaal" zijn.

Een mislukking is het niet geworden. Maar ook geen kantelmoment. De ogen zijn nu gericht op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september van volgend jaar. Daar wordt verwacht dat de landen hun plannen wel gaan aanscherpen. Of zoals Guterrez het treffend zegt: "Vanaf nu zijn mijn 5 prioriteiten: ambitie, ambitie, ambitie, ambitie en ambitie."