Nic Balthazar: "Met de aarde kan je niet echt blijven onderhandelen"

Op zich noemt Balthazar het "al straf" dat 196 landen - "klaverjassen met 196" - erin geslaagd zijn om tot een akkoord te komen om de beloftes van Parijs in de praktijk om te zetten. En dat dan nog in "het hol van de leeuw", in een congrescentrum in Polen dat zijn energie volledig haalt uit fossiele brandstoffen, en omgeven door "fossiele groepen" die dat willen tegenhouden. 

Na Parijs was er euforie, en voor een deel terecht, zo zei Balthazar, omdat "we het eindelijk hadden begrepen", namelijk dat er nu ongelooflijk snel en streng moet worden opgetreden. Alleen wil niemand zich snel verbinden tot dergelijke strenge regels, ook al omdat we nu met de VS zitten, met Brazilië, met de Poetins van deze wereld, met Saudi-Arabië, die dat allemaal heel de tijd proberen te boycotten. 

Aan de andere kant is het echter onbegrijpelijk dat men opnieuw niet wil luisteren naar wat alle wetenschappers ter wereld zeggen, aldus Nic Balthazar. Nochtans is het niet zo moeilijk te begrijpen wat het rapport van het International Panel on Climate Change (IPCC) van oktober zei over de opwarming met anderhalve graden Celsius. 

We zitten nu aan één graad opwarming, zo legde hij uit, en aan anderhalve graad zitten we aan een kantelpunt, waarna alles wat we nu al in het klimaat zien gebeuren, onherroepelijk wordt en niet meer te herstellen zal zijn. Momenteel hebben we tussen die ene graad opwarming die al een feit is, en de anderhalve graad waarnaar we op weg zijn, nog een kleine marge om te kiezen welke toekomst we willen, zo zei Balthazar. Daarna, als de opwarming anderhalve graad bereikt heeft, is het kantelpunt overschreden en dan krijgen we het ook niet meer opnieuw goed. En momenteel zijn we niets aan het doen om ervoor te zorgen dat we die anderhalve graad niet zullen bereiken, en het punt was in Katowice ook niet aan de orde. Maar, zo zei Balthazar: "Met de aarde kan je niet echt blijven onderhandelen".  

België heeft dat niet begrepen, zei Balthazar, en onder druk van Vlaanderen doet het zelfs niet mee met de ambitieuzere buurlanden die strengere uitstootnormen willen formuleren voor zichzelf. 

Het motto om niet mee te doen is "realisme". Zo heeft Nic Balthazar Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) op "Terzake" horen zeggen dat we "realistisch moeten blijven". In de laatste 10 jaar zijn we er nog maar in geslaagd de uitstoot van broeikasgassen met een halve procent naar beneden te krijgen, en nu moeten we met 35 procent naar beneden, en dan met 50 procent, dus het is duidelijk dat we er niet zullen geraken. Alsof Bourgeois er fier op was dat ons klimaatbeleid - als je het zo wil noemen -, zo transparant is geweest dat het totaal onzichtbaar is, zo zei Balthazar. 

Maar wat is realisme, zo vroeg hij zich af. En om dat te illustreren kwam Balthazar met een "onplezierige vergelijking": dokters komen een ouderpaar zeggen dat hun kind kanker heeft, maar dat die op dit ogenblik nog beheersbaar is, met een operatie, chemo etc. Dat gaat echter geld kosten, het zal moeilijk zijn en hard, maar de dokters verzekeren dat ze het kind er weer bovenop krijgen, en - als je het hebt over onze economie en dergelijke - dan kunnen we er zelfs beter uitkomen, met hernieuwbare energie, properder lucht, en op geopolitiek vlak een veel veiliger leven, maar dat zal dus moeilijk zijn.

Gaan die vader en moeder dan zeggen dat het toch wel wat te duur is en te moeilijk? Neen, zo zei Balthazar, dat gaan ze niet doen, ze gaan zeggen: "Whatever it takes", maar toch doen wij dat niet met het klimaat. En het is misschien een vervelende vergelijking, één kind met kanker, maar het gaat om alle kinderen ter wereld.  

Er is al bij herhaling gezegd dat het "vijf voor twaalf" was, en dat er dringend iets moest gebeuren, maar mensen hebben nu de indruk dat we toch nog leven en dat de technologie ons wel zal redden. 

We weten dit al sinds de jaren 90 - de jaren 1890 voor alle duidelijkheid -, en het is inderdaad een enorm probleem, geeft Balthazar toe, dat er telkens over die hoogdringendheid gesproken werd.

Waarop hij met een nieuwe vergelijking komt: intussen is het al later en om twaalf uur is de boel inderdaad in de fik gegaan, zoals voorspeld werd. En nu is het net alsof alle brandweermannen zeggen dat we inderdaad met een brand zitten, en dat we de zolder hoe dan ook kwijt zijn - als we zien wat er allemaal dit jaar aan rampen is voorgekomen, dat is het "nieuwe normaal", en het wordt nog minstens dubbel zo erg aangezien we naar anderhalve graad opwarming gaan. 

Maar nu is het volgens Balthazar net alsof we tegen die brandweerlui zeggen dat we de rest maar zo zullen laten. En als dan iemand opmerkt dat er op de tweede verdieping misschien nog kinderen liggen te slapen, dan antwoorden we: "Ja maar die slapen nu net". Wie doet zo iets?, vroeg Balthazar zich af. Niemand.

Mensen die zeggen dat er nog veel andere noden zijn die aandacht vragen, dat er andere dingen zijn waar mensen wakker van liggen, en dat we dus geen middelen moeten besteden aan het bestrijden van de opwarming van de aarde, begrijpt Balthazar wel, maar hij vindt het niet slim. 

Het is immers een geval van "penny wise, pound foolish", zo zei hij, besparen op de kleintjes, maar dan veel meer moeten uitgeven. De kosten die we gaan hebben om de ecologische rampen het hoofd te bieden die het gevolg zullen zijn van de opwarming, zullen enorm hoog oplopen als we nu besparen door geen actie te ondernemen. 

Aan de ene kant zitten we in ons landje met een gematigd zeeklimaat, en een zee waarvan het peil gaat beginnen stijgen, zei Balthazar, en aan de andere kant is er iets dat partijen die zich wel eens - waarschijnlijk terecht - zorgen maken over migratie, zal interesseren. De oorlogen die de migratiestromen uit het Midden-Oosten veroorzaken, zijn voor de helft klimaatoorlogen, zo zei hij, en het aantal vluchtelingen zal niet bij 2, 3 of 4 miljoen blijven, maar stijgen tot 200 of 300 miljoen. De Verenigde Naties spreken zelfs over bijna een miljard klimaatvluchtelingen tegen het einde van deze eeuw als er niets gebeurt.     

Wat mensen niet begrijpen, zei Balthazar, is dat we tegen 2050 naar een nuluitstoot moeten, en dat wil zeggen dat alles zal moeten veranderen. 

Als mensen tegenwerpen dat we Parijs nog niet eens halen, en dat het dus geen zin heeft om de lat nog hoger te leggen, komt Balthazar opnieuw met zijn vergelijking. Gaan we dan naast het kind met kanker zitten en zeggen dat we niet denken dat het nog lukt, terwijl alle dokters zeggen dat het nog wel kan? Het IPCC zegt dat het nu chemisch, geofysisch nog mogelijk is om het te halen, zo zei Balthazar.

We krijgen op aarde in een uur meer ruwe zonne-energie dan we nodig hebben om voor een heel jaar in onze energiebehoeften te voorzien, zo zei hij, en het potentieel aan windenergie is in Europa genoeg voor twee maal onze energiebehoeften. Waarom gaan we dan nog altijd niet in op dat positieve verhaal dat ons "jobs, jobs, jobs" gaat opleveren, en eigenlijk ook geld, zo vroeg Balthazar zich af. Naar die wereld moeten we toe. 

De luxe van het pessimisme zijn we verloren, zo zei hij, want "je doet dat niet, tegen zo'n kind zeggen, 'sorry ik ben een beetje pessimistisch'". 

We moeten optimistisch zijn omdat de mogelijkheden beter zijn dan ooit tevoren, maar we willen het slechte nieuws, dat slechter is dan we willen weten, niet geloven, en we willen het goede nieuws ook niet geloven, dat eigenlijk veel hoopvoller is dan we willen weten, zo zei Balthazar nog. 

En, klimaatactivist die hij is, besloot hij nog met een oproep aan iedereen om zich op de website klimaatzaak.eu mede-eiser te maken voor de rechtszaak die de Belgische staat en de gewesten wil dwingen om hun klimaatbeloftes na te komen.