Vandaag regeert ook in België het nepnieuws
Barbara Debusschere is journalist bij De Morgen.
In de VS is ‘desinformatie’ gekozen tot woord van het jaar. Nepnieuws heeft altijd al bestaan, maar nu verspreidt het zich sneller dan ooit, waardoor de impact ook desastreuzer kan zijn dan ooit.
Het is echter een illusie dat alleen dommige Amerikanen (die vervolgens dommige leiders kiezen) als nieuws verpakte verzinsels geloven – zoals we aan deze kant van de oceaan nogal eens durven te denken.
“Niemand is immuun”, stelt gedragspsycholoog Elizabeth Loftus verderop in deze krant. In talloze experimenten met gemanipuleerde beelden en teksten wisten zij en haar collega’s mensen zoals u en ik de meest waanzinnige nieuwtjes wijs te maken, zoals George Bush die vakantie vierde op het moment dat New Orleans onder water liep. “Iedereen is hier vatbaar voor”, concludeert Loftus.
En vandaag regeert ook in België het nepnieuws.
Lees ook
‘Geheugengoeroe’ bewijst hoe manipuleerbaar ons geheugen is
Opruiend en destructief
De politie moet waterkanonnen en traangas in onze hoofdstad inzetten en de regering is verworden tot een fragiel minderheidskabinet op basis van valse informatie die bepaalde politici maar al te graag de wereld in sturen.
Het nepnieuws over het migratiepact van Marrakech blijkt al even opruiend en destructief als de Mars tegen Marrakech zelf. Nee, het klopt niet dat het ‘Global Compact’ het onmogelijk maakt om gezinnen zonder papieren terug te sturen, dat mensen zonder papieren nu toegang tot sociale rechten zouden krijgen, dat de regels voor gezinshereniging nu versoepelen, of dat ons land nu overgeleverd is aan oncontroleerbare horden ‘vreemden’.
N-VA trok haar nepnieuwscampagne over de internationale tekst dan wel snel in, de partij zou zo op de lijst van experimenten van Loftus kunnen staan.
En zoals velen straks ook aan de kerstdis ongetwijfeld zullen vaststellen, is het resultaat uiterst hardnekkig. Zelfs al nodig je een gespecialiseerde jurist uit die bij de kalkoen met handen en voeten uitlegt wat dat migratiepact wel betekent, het zal niet helpen. Nepnieuws is als een oorwurm: eenmaal gehoord, krijg je hem niet meer uit je hoofd. “Ook wanneer mensen uiteindelijk doorhebben dat de informatie vals is, dan blijkt die toch nog hun opvattingen te kleuren”, stelt Loftus.
De mars dit weekend illustreert hoe snel agressie de overhand neemt wanneer mensen ongrijpbare geruchten krijgen geserveerd in plaats van gewoon de feiten
Dat wisten ze bij N-VA, nochtans groot voorstander van de verlichting, natuurlijk ook.
Vooraleer die partij, maar ook alle andere, helemaal in campagnemodus gaat, zou enig zelfonderzoek niet misstaan. Natuurlijk moeten ongemakkelijke waarheden benoemd worden. Maar de mars dit weekend illustreert hoe snel agressie de overhand neemt wanneer mensen, die al bepaalde angsten koesteren, ongrijpbare geruchten krijgen geserveerd in plaats van gewoon de feiten. Wie durft campagne te voeren met slogans die vrij zijn van nepnieuws en waar we de factchecks meteen bij krijgen?