Om de begroting voor volgend jaar goedgekeurd te krijgen, heeft de minderheidsregering van MR, Open VLD en CD&V de steun nodig van N-VA, die anderhalve week geleden is opgestapt. N-VA legt echter bijkomende voorwaarden op tafel. Die slaan op de degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen, de artikelen uit de Grondwet die voor herziening vatbaar worden verklaard, het behoud van het begrotingstraject zonder nieuwe belastingen en over het VN-migratiepact, dat woensdag in New York groen licht krijgt.

CD&V noch Open VLD wil dat er bijkomende voorwaarden worden gekoppeld aan de goedkeuring van de begroting in het parlement. Dat bleek maandag uit verklaringen van vicepremiers Kris Peeters (CD&V) en Alexander De Croo (Open VLD) na afloop van het kernkabinet in de Lambermont. Eerder liet ook premier Michel zelf in een felle reactie weten niet onder de indruk te zijn.

Het eisenpakket

De eerste eis: N-VA verlangt dat de regering-Michel II een grondwetswijziging mogelijk maakt. Aan het einde van een legislatuur moet de regering bepalen welke artikelen in de grondwet voor herziening vatbaar worden. Dat moet de weg naar het confederalisme plaveien. Het strikte minimum is grondwetsartikel 195.

N-VA eist ook dat het begrotingstraject gerespecteerd wordt. Als dat traject niet gehaald wordt, mogen er geen nieuwe belastingen komen. “De boodschap is ook dat deze regering niet snel cadeaus kan uitdelen voor de verkiezingen”, aldus een hooggeplaatste bron binnen N-VA aan De Tijd.

De derde eis van N-VA is dat de arbeidsdeal gerespecteerd moet worden. Zo moet Kris Peeters werk maken van afgesproken degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen, waardoor die sneller dalen in de tijd.

De laatste eis betreft het VN-Migratiepact. Opvallend is dat N-VA het minderheidskabinet niet vraagt om zich te onthouden bij de stemming in New York, maar wel om “te kijken wat mogelijk is”. Wat de partij daarmee bedoelt, is niet duidelijk.

Nog meer politiek gezichtsverlies?

De hamvraag is of premier Michel nog meer gezichtsverlies aankan. Onlangs noemden Jan Jambon en Bart De Wever de premier nog een “de facto handpop van N-VA”.

In een recente peiling haalt MR in Wallonië geen 20 procent meer, in Brussel zijn de peilingen nog slechter. De afgelopen legislatuur kreeg Michel – en bijgevolg de hele MR – in Franstalig België al veel kritiek.

Chantage van N-VA

In een felle reactie laat premier Michel weten niet onder de indruk te zijn. “Ik zal me niet laten intimideren door de chantage van N-VA wat betreft de begroting”, klinkt het. De premier merkt op dat de begroting onderhandeld en goedgekeurd werd door de toenmalige minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA). “Er is geen euro aan veranderd”, benadrukt hij.

Michel voegt eraan toe dat N-VA zijn stem laat afhangen van ofwel vervroegde verkiezingen, en dus een lange periode van stilstand, ofwel van een confederale vlucht vooruit.

“In beide gevallen zijn die voorwaarden onaanvaardbaar”, aldus de premier. “De regering werkt voort om de belangen van de burger te verzekeren, in het bijzonder op het vlak van koopkracht, veiligheid en de klimaatuitdagingen.”

CD&V-vicepremier Kris Peeters toonde zich erg misnoegd over de eisen die intussen via de media werden verspreid. Indien N-VA vervroegde verkiezingen wil, dan moet die partij dat maar duidelijk zeggen. Maar dan heeft ze daarvoor wel de steun van PS nodig, liet Peeters noteren.

LEES MEER. SP.A zet premier Michel onder druk: duidelijkheid of motie van wantrouwen

Zweedse pad verlaten

Indien de regering de voorwaarden van N-VA als chantage omschrijft, dan is het duidelijk dat ze het Zweedse pad verlaat. Zo reageert N-VA-Kamerfractieleider Peter De Roover op de uitspraken van premier Charles Michel. Volgens hem liggen die voorwaarden volledig in lijn van de “Zweedse erfenis”, ook het voor herziening vatbaar verklaren van artikel 195 van de Grondwet.

Eerder op de dag had premier Michel verklaard zich niet te laten chanteren door N-VA in verband met de goedkeuring van de begroting. Hij had het ook over “onaanvaardbare voorwaarden” van N-VA.

“De Zweedse regering is stopgezet, maar wij hebben steeds gezegd dat we de Zweedse erfenis willen bewaken”, reageert De Roover. “Als ik hoor dat men het nu plots over chantage heeft, dan stel ik vast dat de Zweedse erfenis wordt stopgezet en dat de regering wel degelijk een andere richting wil uitgaan.”

“Mocht N-VA nu buitensporige eisen hebben gesteld, dan zou ik hier nog begrip voor hebben”, aldus de fractieleider. Maar volgens hem zijn die voorwaarden dat niet. Hij verwijst naar de begroting en de afspraken uit het Zomerakkoord, met de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering. Maar ook de vraag tot openstelling van artikel 195 van de Grondwet - dat de procedure bepaalt om de Grondwet te wijzigen - is “uitvoering van de afspraken”.

Hoe moet het nu verder volgens De Roover? “Een regering met de steun van amper een derde van het parlement, is - mag ik hopen - geen optie, en de Zweedse hand wordt weggeduwd. Dan komt er ofwel een regering Michel III met de steun van links en PS, ofwel gooit men de handdoek in de ring”.

Duidelijkheid verschaffen

Dinsdag verwacht de Kamer meer duidelijkheid over de plannen van de premier voor de komende weken en maanden. Donderdag staat de stemming over de begroting geprogrammeerd in het parlement, en zoals het er nu naar uitziet, zal ook een stemming plaatsvinden over een motie van wantrouwen. SP.A dreigde er al twee keer mee zo’n motie in te dienen als de premier niet zelf het vertrouwen van het parlement vraagt. Maar MR-vicepremier Didier Reynders wees die piste maandag van de hand.

Premier Michel heeft het voorbije weekend zijn gesprekken voortgezet, met het oog op de werkzaamheden tot aan de verkiezingen eind mei. Daarbij passeerden N-VA en de groenen de revue. Intussen heeft N-VA alvast de krijtlijnen voor eventuele steun in het parlement duidelijk getrokken. In de loop van de namiddag zal de eerste minister daarover verslag uitbrengen aan de vicepremiers van zijn minderheidsregering. Wel waarschuwde premier Michel voor de gevolgen van vervroegde verkiezingen. Het zijn immers enkel de federale verkiezingen die dan vroeger dan gepland zouden plaatsvinden. De Europese en regionale verkiezingen blijven eind mei geprogrammeerd. “Er is dus een reëel risico op stilstand tijdens het volledige jaar 2019. Dat zou niet goed zijn voor de burgers”, aldus Michel. “Maar mocht het parlement dat willen, bijvoorbeeld door een motie van vertrouwen weg te stemmen of een motie van wantrouwen te steunen, is dat een duidelijk signaal.”