Een maand zonder alcohol: “Na een tijd ben je de cola’s schijtebeu”

“Vorige week zat ik met mijn zus op café. Ik had het pas door toen het glas witte wijn voor mijn neus stond: o ja, ik drink een maand niet. Dan besef je wel dat alcohol drinken een reflex is. Je bestelt het zonder nadenken.”

Lynn Van de Perre (29) zit ­vandaag, behoudens vergissingen, aan haar elfde dag zonder alcohol. Een maandje ontgiften na de feestdagen, dat idee.

Om misverstanden te vermijden: Van de Perre is een matig drinker. Weinig in de week, een paar glazen cava of witte wijn in het weekend. Af en toe een uitspatting, zoals op oudjaar of op trouwfeesten. “Ik vind het niet zo moeilijk om niet te drinken; ik zou het bijvoorbeeld veel lastiger vinden om een maand geen suiker te eten. Maar het is wel een gewoonte: als er op een receptie een plateau bubbels en fruitsap passeert, dan ga ik voor de bubbels. Op vrijdag ga ik met collega’s iets drinken na het werk en ik heb nog nooit een thee of een tonic besteld.”

Rik Torfs last al jaren een drie maanden durende alcoholpauze in, die op 1 januari begint. “Ik ben daarmee gestart toen ik nog in de politiek zat en veel nieuwjaarsrecepties moest bezoeken. Dat waren er makkelijk drie tot vijf per dag, en als je dan elke keer twee fluitjes minder goede cava drinkt, dan tikt dat toch aan. Ondertussen beschouw ik die drie maanden als een jaarlijkse gezondheidskuur.”

Dry January, Go Sober for October, volgende maand Tournée Minérale of simpelweg ‘detoxen na de feestdagen’: er zijn vandaag vlaggen genoeg voor de tijdelijke geheelonthouder die even overschakelt op water, fruitsap of gemberlimonade. “Eerlijk? We stonden versteld van de hoeveelheid mensen die een maand wilden meedoen”, zegt Tom Evenepoel van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugsproblemen (VAD), die dit jaar voor de derde keer mee Tournée Minérale ­organiseert. 

De eerste editie mikten ze voorzichtig op enkele tienduizenden deelnemers, het werden er meteen honderdduizend. Vorig jaar klopte de alcoholloze maand af op 105.000 ingeschreven deelnemers, al suggereert marktonderzoek dat 1 op de 5 Belgen zichzelf een vastenmaand oplegde.

Ruim de helft van de deelnemers, zo vertelden ze aan onderzoekers van de UGent, wilde zijn lichaam even een alcoholpauze gunnen. Velen denken ook dat een tijdje zonder bier of wijn goed is voor hun slaap en algemene fitheid. En ze hopen onderweg ook wat gewicht te verliezen, als het even kan.

Torfs weet ondertussen dat hij tussen januari en april een kilo of twee per maand verliest. “Het is heel raar, maar door niet te drinken houd ik op alle vlakken mijn exuberantie wat in toom. Ik merk ook dat ik met iets minder slaap toekom, maar om nu te zeggen dat ik me merkelijk beter of slechter voel? Ik heb vooral plezier in het idee van soberheid, maar ook wel omdat ik weet dat ik, tegen dat de temperaturen weer stijgen, terug een glaasje kan drinken op een terras.”

Van de Perre moet toegeven dat ze nu nog niet echt veel verschil voelt. “Mijn vriend wel. Hij slaapt veel beter en voelt dat zijn hartslag lager is. Zou dat psychosomatisch kunnen zijn? Hij drinkt wat meer dan ik: hij zal ’s avonds na het werk sneller een pintje opentrekken.” De vraag is: ­zullen Torfs, Van de Perre en haar lief merkelijk gezonder zijn na die maand zonder drank? Kan het werkelijk zijn dat ze wat beter slapen? Zullen scans aantonen dat hun levers weer blinken als nieuw? Of is het effect van een paar weken ­zelfdiscipline verwaarloosbaar, zeker als je het daarna weer lustig op een drinken zet? 

“Alcohol is een toxisch product.” Dat wil ­professor Hans Van Vlierberghe, leverspecialist aan het UZ Gent, eerst even helder stellen. Hij somt op: alcohol bezwaart onze lever in de vorm van vervetting, cirrose of tumoren. Het drinken van alcohol kan een alvleesklierontsteking veroorzaken, we worden er dik van omdat het een caloriebom is, en het leidt tot hartproblemen. Mannen kunnen er impotent van worden, ­mannen én vrouwen onvruchtbaar. En dan hebben we het nog niet gehad over botontkalking, slokdarmproblemen of kanker. “Een vrouw die regelmatig drinkt, heeft 20 procent meer kans op borstkanker.”

Ja maar, horen we u benauwd slikken, nu heeft de dokter het toch over zware drinkers? Over die gezette, oudere mannen die je soms al om tien uur ’s morgens aan de toog ziet zitten met een pint voor hun neus? Of over de studenten die alle gevoel voor maat zijn verloren en ’s morgens niet meer weten wat ze ’s nachts hebben uitgespookt of over de vrouwen die flessen wijn verstoppen in huis?

Helaas: “Bij een vrouw – want vrouwen kunnen er minder goed tegen – die elke avond twee glazen wijn drinkt bij het eten, zul je na jaren ook levercirrose of vervetting vaststellen”, zegt Van Vlierberghe. Het VAD zegt dat de typische ouderdomskwaaltjes als hoge bloeddruk, overgewicht en cholesterol bijna altijd in verband worden gebracht met alcohol. Van Vlierberghe: “Die impact wordt absoluut onderschat, ja. Als we zeggen dat alcohol giftig is, dan denken mensen aan iemand die regelmatig zwaar doorzakt. Maar ook bij matig gebruik heeft alcohol op lange termijn een effect.” Vergelijk het met roken, zeggen de experts: als je vandaag rookt, zal je daar morgen geen last van hebben, maar wel over twintig jaar. 

Genoteerd. Maar heeft een maand zonder ­alcohol dan wel zin? Je stopt toch ook niet een maand met roken, om daarna gewoon verder te doen? “Eigenlijk weten we niet wat het effect van een alcoholvrije maand is op de fysiologie”, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven). “Het ­wetenschappelijk bewijs is heel mager. Mensen rapporteren doorgaans wel dat ze zich beter ­voelen, maar je zult zien dat ze tijdens die maand ook wat meer slapen, vaker sporten en gezonder leven. Waaraan ligt het dan?” 

Dat je nachtrust verbetert, dat valt op zich wel te verwachten. “Als je gedronken hebt, val je ­makkelijker in slaap maar daarna word je sneller wakker. Als je stopt, dan komt dat je nachtrust ten goede. Dat kan je wel al na een paar dagen ­voelen”, vertelt Van Vlierberghe. “En als je weet dat alcohol flink wat calorieën bevat, dan is het logisch dat mensen tijdens zo’n maand afvallen.” Wie geluk heeft, zal merken dat zijn of haar huid wat minder vaal wordt, maar spectaculair zal dat verschil zeker niet zijn. 

Fors in de minderheid

In het buitenland zijn hier en daar wat kleinschalige studies uitgevoerd. Zes jaar geleden onderzocht Rajiv Jalan, professor hepatologie aan de University Collega Londen, tien mensen die hij een maand lang droogzette. In vergelijking met mensen die wel bleven drinken, hadden zij na een maand 15 procent minder levervet. Jalan werkt ondertussen aan een nieuwe studie, waarover hij in The Guardian al vertelde: “De leverfunctie verbetert fors bij mensen die een tijdje niet drinken.” Ook hun bloeddruk en gewicht evolueerde in de goede richting. 

Een psycholoog uit Sussex, Richard de Visser, onderzocht vorig jaar 800 deelnemers van Dry January, de Angelsaksische evenknie van Tournée Minérale. Zijn conclusies: de helft tot twee derde van de geheelonthouders zeggen dat ze beter slapen, zich fitter voelen en wat overtollige kilo’s verloren. Goed nieuws allemaal, maar op grootschalig en diepgaand fysiologisch onderzoek is het dus nog wachten. 

Veel interessanter zijn de psychologische effecten, want die zijn veel duidelijker en duurzamer: wie een alcoholische pauze inlast, zal daarna door de band genomen minder drinken. De deelnemers aan het onderzoek van UGent dronken 10,3 tot 12,8 glazen alcohol per week. Ter vergelijking: de Hoge Gezondheidsraad adviseert om niet meer dan 10 glazen per week te drinken. 

In april, dus twee maanden na Tournée Minérale, was die hoeveelheid al gezakt tot 6,6 tot 8 glazen per week, in oktober telden de deelnemers wekelijks 8 tot 9,5 glazen. Opnieuw een ­stijging dus, maar wel lager dan voor hun maand onthouding. Die resultaten liggen trouwens volledig in lijn met de internationale onderzoeken die we hierboven vermeldden. 

“Voor ons was het belangrijk om dat effect goed te bekijken”, zegt Tom Evenepoel van VAD. “We wilden de kritiek voor zijn dat mensen zich na zo’n maand toch laveloos drinken om te ­compenseren.” Bovendien: ook wie het geen volle maand heeft volgehouden, let daarna beter op.

“Ik ben uiteindelijk gestopt met drinken op weekdagen”, vertelt acteur en presentator Joris Hessels, vorig jaar ambassadeur voor Tournée Minérale. In zijn wereld, vertelt hij, is stevig ­doordrinken sociaal aanvaard. “Het was mijn vriendin die zei: zie je niet dat jullie met drie ­pinten in de hand de vierde al aan het bestellen zijn? Ik dronk elke dag wel iets. Niet altijd veel, maar het was wel een evidentie. Ik zit ook echt graag op café: de wereld verbeteren op een ­vierkante meter. En ik ben het type dat na een ­eerste toch een tweede pintje bestelt.”

Dan was een maand zonder wel even lastig, ja. “Alcohol zorgt toch voor de ontspanning en decompressie die je soms nodig hebt. En na een tijd ben je de cola’s en gemberdrankjes schijtebeu. Qua variatie in niet-alcoholische dranken is er nog ruimte voor verbetering. Maar na een tijd ging het beter. Misschien zat het tussen mijn oren, maar ik voelde me fitter.” 

Door het tijdens de week te houden bij water en consorten, wil hij zich bewust blijven van het feit dat matigheid ook een optie is. “Ik heb dat precies wel nodig, zo’n regel. Al kijk ik dan ook wel heel erg uit naar het weekend, dat ­tegenwoordig op vrijdagmiddag al begint.” 

Hessels lacht ermee, maar hij vond het best wel confronterend hoe moeilijk het soms was om op zijn tanden te bijten. “Toen pas viel het me op hoe ingeburgerd alcohol is.” Dat herkent ook Lynn Van de Perre. “Het is wel interessant om te merken wanneer en hoe vaak je naar wijn of bier grijpt, en dat mensen die niet drinken toch fors in de minderheid zijn. Vorig jaar heb ik ook een maand niet gedronken, en daarna werd ik veel minder snel meegezogen in dat idee van ‘nog ­eentje.” En Torfs zegt: “Als je merkt dat je eigenlijk wel zonder kunt, dan heeft dat wel een effect.”

We bevinden ons op een maatschappelijk keerpunt, wat onze relatie met alcohol betreft. “Steeds meer mensen lijken zich af te vragen of ze te veel drinken”, merkt Hessels op. “Dat hoort bij de gezondheidscultus, zeker?” Ter voorbereiding van een rol is de acteur nu volop aan het sporten en gezond aan het eten. En dat gaat ­makkelijker als je ook de pintjes even laat, stelt hij vast. “Het hangt toch allemaal wat samen.” 

“Alcohol is een lifestylekwestie geworden”, bevestigt Evenepoel. “Op druglijn.be kunnen mensen zichzelf testen, en de vragenlijst over alcohol is de laatste jaren een gigantisch succes: tienduizenden mensen vullen die in. Velen zitten met de vraag: wat is te veel?”

Niet schuldig voelen

Drinken we effectief te veel? De cijfers daarover zijn verouderd en spreken elkaar tegen. Maar: “Waar ons vroeger betutteling werd verweten, valt er vandaag wel te praten over strengere leeftijdsgrenzen en het verbod op drankverkoop in tankstations.” 

Om nog maar eens de vergelijking met sigaretten te maken: herinnert u zich nog de tijd dat we mochten roken in de trein of op restaurant? Compleet absurd, daar zijn we het vandaag over eens. De kans is groot dat het alcohol ook zo zal vergaan, zeggen de experts. De ongebreidelde alcoholconsumptie en vooral de vanzelfsprekendheid daarvan, zal afnemen, al rekent u best nog op een generatie op twee.

Tournée Minérale pleit niet voor geheelonthouding, zo wil Evenepoel wel duidelijk stellen: “Het is ons te doen om de ervaring: wat zijn de voordelen van minder drinken? Hoe vanzelfsprekend is alcohol in je leven? Het is die confrontatie die belangrijk is.”

Tytgat wil ook wel even meegeven dat we ons niet schuldig moeten voelen als we niet willen meedoen aan zo’n vastenmaand. Want soms kan het best goed zijn om wat te drinken. “Als je iets te vieren hebt in de familie en je drinkt een glaasje mee, dan heeft dat een ontspannend effect. Mensen voelen zich dan beter, dat is farmacologisch vastgesteld. Wat is daarop tegen, als je het met mate doet?”

Bovendien heeft niet alleen de drinker baat bij matigheid. “Ik heb eens een studie uit Toronto gelezen na ontradingscampagnes en hogere taksen op alcohol”, vertelt Van Vlierberghe. “Wat bleek? Na zes maanden was het aantal alcoholgerelateerde doden flink gedaald, en dan heb ik het over verkeersdoden en slachtoffers van (huiselijk) geweld. Dat noem ik een heel snelle impact.” 

Maar evident is het niet. Niemand die verrast zal opkijken als we hier noteren dat alcohol stevig ingebakken zit in ons sociaal weefsel. “Je maakt jezelf toch makkelijk wijs dat alcohol je een ­rustiger en vrolijker mens maakt”, zegt Hessels. “En de sociale druk is groot, je moet echt sterk in je schoenen staan om steeds weer ‘nee’ te zeggen.” Met die dubbelheid worstelen we collectief, ziet Evenepoel: “We drinken graag en we vinden het lekker. Maar tegelijk is het niet leuk om duf ­wakker te worden en wat beschaamd te zijn over wat je de vorige avond hebt gezegd.” 

Bij sommige mensen werkt dat idee dat je nu een maand nuchter móét blijven op de zenuwen, merkte Hessels, en hij begrijpt dat. Want daarna moeten we het weer een tijd zonder plastic doen, of een maand zonder vlees. Maar toen hij ambassadeur was voor Tournée Minérale kreeg hij van iemand die zich liet behandelen voor een alcoholverslaving wel het bericht dat de campagne deugd deed. “Die mensen voelen een dagelijks effect. Het is goed voor hen dat wij ook beseffen hoe alomtegenwoordig alcohol is. Als zo’n maand voor enige mentaliteitsverandering kan zorgen, dan kan ik daar wel achter staan.”