Op zoek naar het Oostkantongevoel: "We hebben altijd geprofiteerd van het conflict tussen Vlamingen en Walen"

Als je de E40 verlaat en via de lokale wegen de Oostkantons doorkruist, kom je al snel in idyllische dorpjes met Duitstalige namen en verkeersborden. Wegwijzers wijzen hier niet naar l’école of la police, maar naar die Schule en der Polizei. Meubelwinkels verkopen naast meubles ook möbel. En tanken doe je bij een Tankstelle waar je voorwaar bij je Frühstück in de shop naast een kop Kaffee ook een croissant kunt krijgen.

Volgens Binnenlandse Zaken waren er op 1 januari vorig jaar 97.176 Oostkantonners. Het leeuwendeel daarvan is Duitstalig. Hoe is dit eigenaardig stukje België ontstaan? Op de dag af 100 jaar geleden is in Parijs een vredesconferentie gehouden waar de fundamenten zijn gelegd voor het Verdrag van Versailles dat vanaf 1920 de Oostkantons officieel indeelt bij België. De regio is dus een soort schuldaflossing van Duitsland na de Eerste Wereldoorlog.

Lees verder onder de kaart

We zijn intussen een eeuw -en nog een wereldoorlog- verder. Hoe is het nu om als kleine Duitstalige gemeenschap deel uit te maken van België? Voelen ze zich eerder verwant met het grote broertje Duitsland of zijn ze toch eerder liefhebber van het soms surrealistische Belgenland? Wij vragen het aan drie inwoners van de regio, van verschillende generaties en achtergronden. Onze eerste stop is bij een sportieve jongeman uit Eupen.

Sportliefhebbers zullen David Denert (26) misschien kennen als handbalspeler bij Sporting NeLo (Neerpelt-Lommel). Als hij niet op een Limburgs handbalterrein staat, is hij aan het werk als verkoper in een winkel van schoolgerei in zijn thuisstad Eupen waar we hem spreken. Hij is geboren en getogen in de grootste stad van de Oostkantons. "Ik ben een echte Eupenaar", zegt hij daarover in vlekkeloos Nederlands.

Dat laatste heeft hij niet alleen te danken aan zijn handbalcarrière in Vlaanderen, maar ook aan zijn vader die eigenlijk van Vlaanderen afkomstig is. "Ik ben natuurlijk Duitstalig, maar ik spreek ook Nederlands en Frans. Ik voel me bovenal eigenlijk Belg", zegt hij. Zelf rijdt hij voor trainingen natuurlijk regelmatig de gewestgrens over, maar ook in zijn vrije tijd zoekt hij het vaak buiten de Oostkantons.

"Eupen is maar een kleine stad", zegt David daarover. "Dus soms moet je het elders zoeken. Luik is nog een eindje rijden, terwijl je gemakkelijk in 15 minuten in Aken staat, dus dat is eigenlijk optimaal." Niet alleen winkelen doet hij in Duitsland. "Voor een concert ben je beter af in Duitsland", zegt hij resoluut. "Keulen en Düsseldorf zijn eigenlijk vlakbij en daar zijn veel concerten."

Sport volgt hij dan wel weer vooral in eigen land. Dat gaat verder dan zijn eigen handbalcarrière. "Eupen speelt voetbal in de eerste klasse. Als ik zelf niet tegelijk een handbalmatch heb, ga ik altijd kijken", zegt hij. "Ze hebben zo’n mooi vernieuwd stadion, jammer dat het nooit helemaal volzit. Eigenlijk zouden meer mensen uit Vlaanderen of Wallonië moeten komen kijken."

Tijd om dat voetbalstadion van dichtbij te inspecteren of om er een ticketje te kopen voor de volgende match is er niet. Enkele straten voorbij de winkel waar David werkt, woont een lokale journaliste met haar gezin. Eupen is zowat de mediahoofdstad van de Oostkantons.

Behalve van de Duitstalige openbare omroep BRF, is Eupen ook de thuisbasis van het dagblad GrenzEcho waar Cynthia Lemaire (36) werkt. Net als David is ze geboren en getogen in de Oostkantons, met dat verschil dat ook haar ouders en grootouders van de streek zijn. Ze ziet haar identiteit als een combinatie van verschillende culturele invloeden. "We kiezen het beste uit de verschillende delen en maken een mélange, een mengelmoes."

Cultureel trekt ze bijvoorbeeld regelmatig naar de bioscoop in Duitsland. "Al ga ik ook soms in Luik naar de cinema", benadrukt Cynthia. "We trekken soms zelfs naar de AB in Brussel voor een concert." Ook om uit te gaan wordt richting Duitsland gekeken. "Aken is echt vlakbij en daar is een veel groter aanbod." Boodschappen doet ze ook over de grens, maar dat heeft vooral met de prijs te maken. "Het is er nu eenmaal goedkoper dan in België", zegt ze daarover.

"Doorheen de geschiedenis zijn we vaak de speelbal geweest", zegt ze. "Voor mijn grootouders was dat niet eenvoudig. Zij zijn als Duitser geboren en werden Belg door het Verdrag van Versailles. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ze weer even Duitser en daarna opnieuw Belg. Dus hun generatie heeft het daar heel moeilijk mee gehad", vertelt Cynthia. "Maar jongeren weten dat niet meer, al is het wel iets dat we niet mogen vergeten."

Problemen met de andere gemeenschappen zijn er volgens haar nauwelijks. "Vroeger werd iemand wel eens sale boche (vuile mof) genoemd in Wallonië of Vlaanderen, maar nu hoor je dat niet meer", benadrukt ze. "De relatie met de Vlamingen en de Walen is goed. We hebben trouwens altijd geprofiteerd van het conflict tussen de Vlamingen en de Walen", besluit Cynthia.

Van Eupen trekken we verder naar het hoogste deel van ons land. Via uitgestrekte bossen en zelfs langs het Signal de Botrange rijden we naar de Belgische skioorden, want wie Oostkantons zegt, denkt al snel aan langlaufen. Jammer voor wintersportliefhebbers, op enkele eenzame mini-sneeuwhoopjes na liggen de skipistes er nog volledig groen bij.

Rocherath op driekwartier van Eupen is het hoogste dorp van ons land. De 62-jarige Günther Schleck houdt er een skicentrum open. "We kunnen het deze winter bijna vergeten", zegt hij terwijl de regen stilletjes tegen het raam drupt. "Het is nu twee graden te warm voor de tijd van het jaar. Nog niet alles is verloren maar het ziet er niet goed uit."

Günther woont al zijn hele leven in deze streek. "We hebben uitgestrekte bossen, het is ver van de industrie." Zelf voelt hij zich een Duitstalige Belg. "Duits is mijn moedertaal, maar ik ben geen Duitser", zegt Günther resoluut en met een sappig Duits accent. "Ik voel me ook geen Waal, ik ben een Duitstalige Belg. Ik ben stolz, trots dat ik een Belg ben."

Het zit hem hoog dat er vanuit de overheid onvoldoende aandacht is voor het Duits. "De Duitse taal is de derde officiële landstaal, maar veel officiële documenten zijn enkel in het Frans. Dat stoort me, ze moeten onze taal respecteren", zegt hij. Nochtans benadrukt hij dat hij zich niet echt verbonden voelt met Duitsland. "De generatie van mijn ouders had dat wel, maar ik niet meer. Ik ga zowel naar Luik als naar Aken. Ik heb geen voorkeur voor Duitsland of Wallonië."

Doordat Günther werkzaam is in de toeristische sector, kan hij zich zowel in het Duits, het Frans als het Nederlands uitdrukken. "Zo moet het zijn, maar je moet natuurlijk je eigen identiteit ook niet verliezen." Zelf heeft hij nog geen weet van geplande vieringen voor 100 jaar Oostkantons. "Tegenwoordig wordt zo goed als alles gevierd. Of ook alles altijd gevierd moet worden, is een andere zaak", besluit Günther.

Bekijk hieronder de reportage uit "Het Journaal":

Volg VRT NWS ook via Instagram: