Reacties op klimaatspijbelaars: van "Weg met het vermanende vingertje" tot "Durf ook voor eigen deur te vegen"

Mijn dochter (15) is vandaag gaan spijbelen voor het klimaat. Je mag geen ander woord gebruiken, het is wel degelijk spijbelen, zegt zij. Met mijn drie tieners verspreid over drie secundaire scholen en zelf lesgevend in 13 verschillende secundaire klassen, weet deze papa hoe groot de kritiek hierop is. Uiteraard volgt ook het merendeel van de tieners die kritiek. Eet je vlees? Vlieg je? Eet je choco? Drink je uit blikjes? Zijn al je autoritjes nodig? Doe je schmink op? Wat doe je dan in Brussel?

Er ontwaakt momenteel een generatie tieners die dat cynische tij wil keren. Geen perfecte tieners, maar ontwakende tieners. En ontwakende tieners stinken nu eenmaal. Maar nadien zijn ze zelfs beter dan die volwassenen die goedbedoeld het woord spijbelen vermijden en de repressie (strafstudie nadien) stompzinnig vinden. "In plaats van te luisteren, het is toch voor het goede doel, idiote school!", is zo'n goedbedoeld kansloos ouderzinnetje.

Tieners roepen je daarvoor op het matje. "Niets van, laat maar komen die strafstudie, want ja, wij spijbelden". Deze tieners willen hun ongehoorzaamheid voor moeder aarde wel degelijk duur betalen: treintickets, vrije woensdagmiddagen en de zwaarste prijs: (terecht) beschuldigd worden van hypocrisie. Wie is daar vrij van? Wie is de cynicus en wie de heraut? Nee, ik ga hun prijs niet lichter maken. Ik betaal geen treintickets en protesteer niet tegen strafstudie. U moet dat ook niet doen. Ghandi vroeg: wat is het je waard? Ben je bereid die drie prijzen te betalen, vooral die zware laatste? Ga dan!

Het regent en waait vandaag. Laat maar komen, die tegenwind.

*Hans van Nes is godsdienstleraar en vader van 3 tieners.

Nu jongeren een initiatief nemen om ons, volwassenen eens wakker te schudden en een klimaatgeweten te schoppen zijn de vermanende vingertjes en de vaderlijke raadgevingen niet van de lucht.

Onze ministers - met uitzondering van Mevrouw Peeters misschien - hebben al aangegeven dat zij spijbelen niet kunnen goedkeuren, ook al is het voor een dergelijk nobel doel. Ook uit de hoek van schooldirecties en leerkrachten klinken dergelijke geluiden. Zoals bijvoorbeeld van Dhr. Raymond Dupont.

Het stuk van mijnheer Dupont begon nochtans goed. Er zijn inderdaad heel veel maatschappelijke problemen die onze aandacht vragen en waar we voor op straat zouden moeten komen. Het gevaar bestaat inderdaad dat er nu ongecontroleerd wordt gespijbeld. En ja, er zullen inderdaad hier en daar wel wat jongeren bij zitten die dit zullen aangrijpen om een paar keer  wat lessen te missen.

Maar zijn “vaderlijke raad” aan de jongeren vind ik toch wel wat misplaatst. En helaas wordt die door heel wat volwassenen en door beleidsmakers gedeeld.

Hij stelt voor dat de jongeren eerst in eigen boezem kijken. Ik vraag me dan af in hoeverre Mijnheer Dupont – en bij uitbreiding alle volwassenen die kritiek op de jongeren hebben – diezelfde introspectie aan de dag leggen? Hoeveel keren nemen wij de auto? Hoe verwarmen wij onze woningen? Hoeveel plastic gebruiken wij?

• Verschillende volwassenen hebben al gesuggereerd om beter op woensdagnamiddag of in het weekend op straat te komen? De reactie van de jongeren is duidelijk: dan heeft het geen effect. En dat klopt. Herinner u dat er op 2 december van vorig jaar 65.000 mensen – op een zondag! – op straat kwamen om aandacht te vragen voor het klimaat. En nog geen twee dagen later weigert de Belgische regering een Europese richtlijn voor energiebesparing te ondertekenen. Er wordt hier en daar ook gesuggereerd dat het beter is dat er acties op school worden gehouden om de jongeren te sensibiliseren en te informeren. Diegenen die dat beweren, missen het doel van deze jongerenactie. De jongeren moeten niet worden gesensibiliseerd. Dat zijn ze al, anders kwamen ze nu niet op straat! Het zijn juist wij, volwassenen, die de ogen moeten worden geopend.

• "De jongeren zouden beter op school blijven en goed studeren zodat zij later de problemen kunnen aanpakken." Zijn we nu echt zo naïef om te denken dat een pas afgestudeerde jongere direct de zaken kan aanpakken? Hoe lang duurt het voor zo iemand een job vindt? Hoe dikwijls zal zo iemand de kans krijgen zich met die materie bezig te houden? Hoelang duurt het voor zo iemand op een politieke lijst terechtkomt, effectief verkozen raakt en voldoende politiek gewicht heeft om een initiatief door te drukken? Dan spreken we toch al snel over een paar tientallen jaren. En wat gebeurt er in de tussentijd? Wat gaan wij doen? Blijven aanmodderen, bekvechten en kibbelen over de rekeningen? Ik vrees dat de jongeren van nu, die de moed en de interesse hebben om die problematiek aan te pakken, wanneer zij aan de beurt komen, met hun kennis en inzet alleen nog de rommel kunnen opkuisen die wij hebben achtergelaten.

Bovendien schetst men zo een naïef beeld van “wetenschap zal alles oplossen”. Ik studeer zelf milieuwetenschappen en als ik één ding heb geleerd is het dat wetenschap alleen niet voldoende is. Je moet het ook juist toepassen en je eigen gedrag aanpassen. Neem nu led-lampen. Ze zijn zuiniger in verbruik maar in plaats van minder elektriciteitsverbruik zijn er nu meer lampen, met lichtvervuiling als gevolg. Onze eigen “volwassen” reactie op milieuvriendelijke technologie is niet “nu kunnen we evenveel doen met minder”, maar “nu kunnen we meer doen met hetzelfde”.

Natuurlijk, niemand is perfect. En de problemen zijn zo complex dat je ze niet in één dag kan oplossen. Milieuproblemen zijn ook veel diffuser geworden; de tijd is voorbij dat je die ene vervuilende schoorsteen van dat ene bedrijf kon aanduiden als vervuiler. Wij zijn allemaal deel van het probleem geworden. Het is de houding van onze generatie die ons gebracht heeft waar we nu zijn, waar onze jongeren tegen opstaan. Met welk recht durven wij van hen verwachten dat zij het gaan oplossen? Met welk recht durven wij hen nu de les te spellen?

En als we dan toch wat goede raad moeten meegeven aan onze jongeren, dan liever die van Mevrouw Warda El-Kaddouri: blijf lekker rebels. Blijf de luis in de pels van de volwassenen. Ga jullie niet conformeren. En laat jullie niet recupereren door politieke partijen of door ngo’s. Blijf jullie eigen agenda bepalen. En houd vol. Er staan meer volwassenen achter jullie dan jullie misschien beseffen. Alleen moeten ze even wakker geschud worden.

*Peter Berx studeert milieuwetenschappen en is vader van een 16-jarige dochter.

Beste mevrouw El-Kaddouri,

Laat me meteen beginnen met te zeggen dat ik deze brief geenszins schrijf om het enthousiasme en de terechte boosheid van onze jongeren te fnuiken. Integendeel, als leerkracht in het middelbaar onderwijs en moeder van een zoon van negen deel ik hun boosheid over het gebrek aan daadkracht en het uitstelgedrag van onze politici. Het is weerzinwekkend hoe het energiebeleid in ons land in de soep werd gedraaid door een jarenlang gebrek aan visie daarover, hoe de melk- en vleeslobby de politiek in haar greep houdt en de publieke opinie manipuleert, hoe we moeten wachten tot men op Europees niveau pas beslissingen neemt over de plastic-consumptie terwijl we zelf al lang een voortrekkersrol hadden kunnen spelen. Werkelijk, het doet mijn maag keren.

Ook wij doen thuis ons best: we gebruiken geen rietjes, kopen producten in recycleerbaar glas, weigeren ongeadresseerde reclame in de bus, recycleren netjes, hebben zeep in plastic bussen vervangen door stukken handzeep, gebruiken wasbare ‘watjes’, drinken enkel kraantjeswater… Echter we gaan niet vrijuit: ik probeer mijn vervuilende dieselwagen te laten staan wanneer ik kan, al lukt dat niet altijd even goed. Ik koop mijn groenten en fruit onverpakt bij de lokale boer en probeer vlees te vermijden, maar de huiselijke drukte zorgt er soms voor dat het snel-snel een in plastic bakjes verpakte afhaalmaaltijd wordt van bij de Thai. Het kan dus veel en veel beter. U begrijpt misschien meteen waar ik naartoe wil: alhoewel we de politiek op haar knieën moeten dwingen om eindelijk gedurfde keuzes te maken, begint dat ‘veel en veel beter’ in de eerste plaats bij jezelf door de keuzes die je als consument maakt.

En ook onze jongeren daarop wijzen is onze verantwoordelijkheid. Dat afdoen als volwassen cynisme raakt in het hart van de klimaatdiscussie: dat de wereld redden een gedeelde verantwoordelijkheid is, niet alleen die van onze politici.

Ook bij ons op school horen we dezelfde stemmen: "onze school doet niets aan het milieu”. En dat klopt volledig. Anderzijds: wanneer ik als leerkracht mijn ronde doe en leerlingen vraag om het afval op te ruimen, krijg ik steeds dezelfde reactie: “Dat is niet van mij”. Wanneer we opperen om de drankautomaten weg te doen: groot protest! En alhoewel ik meer en meer herbruikbare drinkbussen op de tafels zie staan, neemt de meerderheid van onze leerlingen nog steeds een plastic waterflesje mee dat nadien, jawel, op de grote hoop belandt. De wekelijkse poetsbeurt op de speelplaats: joehoe, een kwartiertje minder les! Vraag aan een volle klas wie er vegetariër is en twee vingers gaan de lucht in. Vraag wat men gaat doen op een vrije namiddag en in de meeste gevallen is het antwoord steevast “gaan shoppen”, wat veelal betekent zo veel mogelijk goedkope en vervuilende spullen kopen met het karige studentenbudget waar onze jonge consumenten over beschikken. Nog nooit is er bij ons op school één intitiatief geweest vanuit onze leerlingen dat ging over ‘milieu op school’ en wanneer dat kwam van de leerkrachten, werd het op hoongelach onthaald.

Wat mij stoort aan uw opiniestuk, mevrouw El-Kaddouri, is dat het de indruk wekt dat we enkele prangende vragen niet aan onze jongeren mogen stellen, want dat het dan lijkt alsof we hen niet au sérieux nemen en een bende ‘oude zakken’ zijn die het allemaal opgegeven hebben en zich geconformeerd hebben, terwijl het net zo belangrijk is om die vragen te blijven stellen: wat doe je zelf allemaal voor het milieu? Sta je als consument stil bij elke keuze die je maakt? Probeer je ook lokaal acties op touw te zetten om mensen in je gemeenschap, je ouders, andere jongeren, ... te overtuigen van al de kleine dingen die zij kunnen doen om ons klimaat te redden? En ja hoor: ruim je je eigen rommel op wanneer je naar een festival bent geweest? Als er zelfs in het klimaatkamp, waartoe ik mezelf reken, geen confrontatie mag zijn en geen kritische vragen gesteld mogen worden, dan vind ik dat vooral een verlies aan kansen om werkelijk vooruitgang te maken.

Dus lieve jongeren: protesteer, maak je boos, spijbel voor je toekomst, steek je vuist hoog in de lucht, blijf die knappe en originele slogans scanderen totdat die politici naar jullie luisteren. Maar durf ook de hand in eigen boezem te steken en te keren voor je eigen deur.

*Sabrina Carota is leerkracht Engels in de derde graad van het secundair onderwijs.

Onze reporter Simon Verbist was gisteren op de klimaatbetoging en vroeg aan de jongeren waarom ze het belangrijk vinden om te betogen:

Geachte Heer, Beste Marcel,

Ik kom net terug van de spontane klimaatbetoging in Brussel, mét mijn kinderen. Ik heb ze vandaag verplicht om te 'spijbelen', wat overigens bijzonder weinig moeite kostte. Ze zijn nog maar pas 9 en 12, en ze maken zich nu al zorgen over de klimaatopwarming.

Enkele weken geleden mocht mijn zoontje zijn allereerste spreekbeurt ooit voor de klas brengen. Raad eens wat hij koos? Ja, precies... 6 volle zinnen en 1 minuut was zijn opdracht. De juffen waren in de wolken met zijn prestatie, en mama en ik ook.

Toen ik hem dus vorige week een krant toonde met een foto van de eerste spontane betoging, was zijn reactie: "Papa, ik wil ook gaan betogen." "Doen we!", zei ik. Zo gezegd, zo gedaan.

Ik heb me ook de vraag gesteld of "spijbelen" wel kon. Ik heb evenwel niet lang moeten nadenken. Nood breekt wet!

Uw en mijn kinderen maken, dankzij ons, hardwerkende Vlamingen zoals we te pas en te onpas genoemd worden, deel uit van de rijkste generatie in de geschiedenis van de mensheid. Helaas heeft al dat werken veel CO2 in de lucht gejaagd, zodanig zelfs dat we met al onze rijkdom binnenkort met de voeten in het zeewater zullen staan, in elk geval toch in Westmalle, vrees ik. Zij willen dat daar dringend, dringend, dringend iets tegen gedaan wordt.

Zij hebben daar wél iets voor over: ik heb daar bijvoorbeeld geen enkele brommer gezien op die betoging, iedereen ging te voet. Dat zal u ongetwijfeld plezier doen.

U vreest dat sommigen onder hen nu al die gespijbelde leerstof zullen moeten inhalen. Ik ontneem u wellicht een gekoesterde illusie nu, maar ik betwijfel dat dat veel nut zal hebben. Een gerenommeerd Duits onderzoeksbureau zocht 2 jaar geleden al uit  welke beroepen op korte termijn overbodig zullen worden door de digitale transitie naar artificiële intelligentie. Ze kwamen tot de onthutsende vaststelling dat zowat de helft van alle jongeren die nu aan hun schoolopleiding beginnen, zullen studeren voor een beroep dat er niet meer zal zijn wanneer ze hun diploma halen. Iedereen - politici, bedrijfsleven, het onderwijs, de ouders - doet alsof hun neus bloedt, maar ik denk dat de jonge generatie hier een tweede reden heeft om - oké, om u een plezier te doen - op woensdagnamiddag dan, af te zakken naar onze hoofdstad. Ik zal er ook bij zijn. U ook, hoop ik?

Ik heb, zoals u, een suggestie: er liepen al verscheidene klasjes mee in de betoging. De directie en leerkrachten van die scholen waren op het grandioze idee gekomen om er een educatieve uitstap van te maken. Weg alle "onwettige afwezigheden"! Ik begin nu alle bevriende ouders in mijn omgeving te mailen om deze suggestie over te maken aan de directies van de scholen van hún kinderen.

Volgende week is er wéér een betoging, helaas weer op donderdag. Maar, ik mag hopen dat de vele (tien)duizenden jongens en meisjes dan allemaal op educatieve uitstap zijn. Daar hebben ze nogal wat begeleiders voor nodig. Mogen we u daar ook begroeten, een geel hesje mag U altijd zelf meebrengen? Tot dan!

*Paul Van Oost nam gisteren deel aan de klimaatbetoging met zijn 2 kinderen.

Eerst 3.000, dan 12.000. Een peulschil? Misschien. Ze zijn met 442.306 volgens de cijfers van de Vlaamse overheid (schooljaar 2017-2018), ze hebben dus nog wat marge. Hun boodschap zal gehoord worden.

Vergis u niet beste politici, het sentiment is er en de slagkracht komt er. Dit zijn de kiezers van morgen met een liefde voor het klimaat en een hekel aan het huidige politieke klimaat. Jullie oorverdovende stilte, jullie sussende patriarchale schouderklopje en duimpje omhoog, jullie politieke recuperatie door deel te nemen. Het zal jullie niet in dank afgenomen worden. Niet omdat jullie allemaal inherent slechte mensen zijn, nee. Eerder omdat jullie de woorden nooit bij de daden hebben gevoegd, omdat jullie gekibbel en partijpolitiek belangrijker achtten, omdat jullie leven volgens de leuze “we hebben nog tijd”.

Ik roep jullie op om ze te bewonderen. Ze vechten voor een wereld waarin ze steeds te horen hebben gekregen dat een huis met tuin en garage er niet inzit voor hen, een maatschappij waarin niemand hen kan vertellen of er ook voor hen nog een pensioen zal zijn. Een maatschappij die over je heen kijkt als je niet minstens een bachelordiploma op zak hebt. Een wereld waarin men mogelijk zijn leven riskeert bij het bezoeken van een kerstmarkt, metrostation of luchthaven. Een wereld waarin kaderpersoneel bonussen opstrijkt en multinationals geen belastingen betalen. En toch, staan ze daar - de luie weinig geëngageerde jeugd, de "millennials", de smartphone-generatie - te ijveren en te roepen om een planeet te redden die hen altijd heeft verteld dat het alleen maar bergaf gaat vanaf hier.

Vijf minuten politieke moed zal niet volstaan. Hen uitnodigen op een kabinet om te tonen wat jullie momenteel al doen ook niet. Gooi die mantel aan de haak en bezin. Stop met te conformeren en start net zoals hen met het intrappen van heilige huisjes. Als jullie zich half zo druk zouden maken rond klimaatkwesties als de energie die jullie stoppen in politieke spelletjes dan, en enkel dan, mogen jullie hopen om jullie comfortabele stoeltjes in de kamer te behouden. De klok tikt. Ze zijn bijna 18.

*Robin Verhaeghe is leraar in het volwassenenonderwijs en grafisch ontwerper.