Hoe actueel is ‘Tik tak’ nog?

De eerste aflevering van Tik tak begon in 1981 met een meisje dat haar pop aan de kant legt. Ze zet zich schrap om mee te kijken naar vier ronddraaiende schaapjes die de gekende intro inluiden. Verderop in de aflevering komt het meisje af en toe terug, al lachend met een rondvliegend ei, een paarskleurige origamivorm of een vogel die een ballon doorprikt. Tijdloos, zegt Ketnet, en steengoede televisie bovendien. Dus komt het programma vanaf volgend najaar opnieuw op de buis, ‘in een modern jasje’. 

Dat jasje is vooral technologisch van aard. Het beeldformaat wordt aangepast naar een 16:9-verhouding, het kindje worden ingeruild voor een hedendaagser exemplaar zonder salopette en de beelden zullen meer textuur krijgen. Karton moet echt geribbeld lijken, hout echt generfd. “We gaan iets meer 3D, maar dan wel heel realistisch. En vooral: we gaan écht knutselen, met hout, karton, wc-rolletjes enzovoort”, zegt hun inhouse-ontwikkelingspsychologe Telidja Klaï. Verder wil de zender nog niet te veel details kwijt, maar netmanager Maarten Janssen maakt zich sterk dat er geen stijlbreuk komt met de originele versie.

Maar valt het gemoedelijke schaapjes-draaien van Tik tak nog wel te smaken in tijden van flitsende YouTube-clips? Experts menen van wel. “Het is niet nodig om peuters te stimuleren met felle kleuren of computerbeelden”,  zegt Elke Boudry van het Vlaams Kenniscentrum voor Mediawijsheid. “Het gaat erom dat kinderen een gevoel van herkenning krijgen.”

Heel pedagogisch

Voor de ontwikkeling van het kinderbrein is die zintuiglijke stimulans van groot belang. Wat zie je, wat hoor je, wat ruik je. “Tik tak is heel pedagogisch omdat het kinderen in contact brengt met basale dingen zoals kleuren en vormen”, zegt kinderpsychiater Lieve Swinnen. “Maar zoals alle tv-programma’s stimuleert het de kinderen enkel visueel. Voor een goede ontwikkeling zijn voorlezen, bewegen en spelen even belangrijk om de andere zintuigen te kunnen koppelen.”

Vijf minuten schermtijd per dag is wat Swinnen zelf als richtlijn hanteert voor peuters, zodat kinderen geen overvloed aan visuele informatie krijgen. Op die manier vindt Swinnen Tik tak een welgekomen rust in het huidige televisielandschap. “Het kinderbrein is sowieso al overprikkeld”, zegt Swinnen, die zelf het boek Help! Mijn kind leeft online schreef. “De opbouw van Tik tak is doordacht. In vijf minuten gaan ze toch heel rustig te werk.”

Veel langer houdt een peuter de aandacht er toch niet bij, gemiddeld één à twee minuten. Een driejarige rekt de concentratie gemiddeld tot drie minuten, een vierjarige nog een minuutje langer. Omwille van die korte aandachtsboog houden ook Bumba en Hopla het bij korte afleveringen van vijf minuten. Ook Studio 100 laat weten dat ze al vijftien jaar weinig veranderen aan hun format van Bumba: “De ontwikkelingsbehoeften van jonge kinderen zijn nog altijd dezelfde als vroeger. We frissen de beelden soms op, maar aan het tempo van de reeks wordt niet geraakt.”

En zo noemt ook Ketnet zijn evergreen vandaag nog relevant. “De kinderen van dertig jaar geleden volgden exact dezelfde cognitieve, motorische en emotionele ontwikkeling als vandaag”, legt Klaï uit. “Op diezelfde basis kan je blijven werken.” Volgens Klaï schuilt de succesformule van Tik tak in de herkenbaarheid en het verrassingseffect. Want elk kind doet weleens een doosje open, kijkt in de spiegel of speelt met de poppen. “Kinderen kijken altijd graag naar andere kinderen. Televisie heeft een belangrijke functie om dat zo gedifferentieerd mogelijk te gaan stimuleren. Als je een eendje ziet bewegen op muziek, leer je perceptie van beeld en geluid te koppelen.”

Ook op de tablet blijft Tik tak geliefd, zo blijkt. De filmpjes worden gretig bekeken op het YouTube-kanaal van Ketnet Junior. “Peuters kunnen blijven lachen met filmpjes die ze al tien keer gezien hebben”, zegt Swinnen. “Als ouder mag je dat natuurlijk wat gaan sturen. Televisieprogramma’s krijgen vooral waarde als je als ouder mee benoemt wat je ziet.”