De hoge prijs van gratis porno

Twee jongens lopen door de straten van Boedapest. Ze spreken een jonge vrouw aan. Of ze mee wil, voor 200 euro. Ze accepteert het aanbod, gaat mee naar de hotelkamer en heeft seks met allebei. Ze filmen het avontuur met hun smartphone en zetten hun zelfgemaakte pornofilm op Pornhub, waar de video miljoenen keren wordt bekeken.

Amateurporno? Ja, maar niet echt.

In 2005 kwam YouTube, in de jaren daarna ontstonden gratis pornosites als Pornhub en YouPorn. Sinds die jaren is het genre ‘amateurporno’ flink gegroeid. Het zijn video’s die worden gemaakt door de porno-industrie. Met acteurs en cameramensen, make-up, microfoons en lampen. Maar wel met lagere budgetten dan de ‘klassieke’ pornofilm, en met een look die niet te gelikt mag zijn.

De amateurlook versterkt het gevoel van echtheid en nabijheid: alsof je zelf de buurman bent die opeens seks heeft met dat stoute buurmeisje. ‘Het label amateur is vooral een stijl’, schrijft de Franse onderzoeksjournalist Robin D’Angelo in zijn boek Judy, Lola, Sofia et moi (2018). ‘Weinig camerahoeken, slechte belichting, pover camerawerk. Het speelt in op fantasieën van voyeurisme en exhibitionisme.’

De andere kant van het scherm

Als pornoconsument was D’Angelo benieuwd naar de wereld ‘aan de andere kant van het scherm’. Een jaar lang verkende de journalist het segment dat deze zogenaamde ‘pro-am’-porno produceert: een milieu van Redbull, sigaretten, spierballen en tatoeages. Hij liep mee met producent Stéphane, die zijn bedrijf runt vanuit zijn schamele flatje. Uiteindelijk drong hij door tot de top van het amateursegment: het bedrijf Jacquie & Michel, met een omzet van 15 miljoen euro per jaar.

Tot dan toe kende hij de pornowereld alleen uit films als Boogie Nights(1997) van Paul Thomas Anderson. En contact leggen was nog niet zo makkelijk. ‘De pornowereld schuwt het licht’, schrijft hij. D’Angelo deed van alles om te infiltreren in het milieu: hij schreef enthousiaste artikelen in Playboy, bezocht erotische beurzen, werkte als camerahulpje op een pornoset, speelde een bedrogen echtgenoot in een pornofilm. Hij papte aan met producenten en maakte kennis met drie beginnende pornoactrices van een jaar of 20: Judy, Lola en Sofia. Hun verhalen noteerde hij in zijn boek, dat afgelopen oktober verscheen.

D’Angelo begint zijn boek met zijn eerste ervaring op een pornoset. Daar is hij er getuige van hoe een actrice flauwvalt tijdens een fistfuck.

‘O shit, moeten we misschien een ambulance bellen?’ vraagt de journalist.

De pornoproducent, tevens acteur: ‘Welnee, ben je mal. Dit komt zo vaak voor tijdens een fist. Het orgasme is zo heftig dat het meisje even flauwvalt.’

Even later is hij getuige van een facefuck, iets waar hij als consument graag naar keek, maar in het echt niet. Nu hij ziet hoe ruw de acteurs met de actrice omspringen, voelt hij walging. Uiteindelijk heeft ze seks met vier mannen, in alle openingen van haar lichaam. De afspraak was twee, niet vier.

‘Gezellig, hè?’, zegt de producent na afloop.

Veelzeggend is ook de dialoog tussen een producent en een actrice die vertelt dat ze gewond is geraakt tijdens een fistfuck.

‘Ik heb een wond van 6 centimer in mijn vagina. En ik kan ook geen anale scènes doen, want de wond zit aan de kant van mijn anus.’

‘Dat betekent dat je wel kunt pijpen?’, vraagt Pascal.

‘Ja, dat zou kunnen.’

‘Oké, dan regel ik een bukkake voor je!’

Een bukkake is een gangbang waarbij zo’n tien mannen allemaal over het gezicht van een vrouw ejaculeren. Aan het eind van zijn boek gaat D’Angelo undercover als ‘acteur’ tijdens zo’n bukkake, met een bivakmuts op zijn hoofd, maar hij loopt misselijk naar buiten.

De pornowereld bleef bij #MeToo volledig buiten schot

‘Ik ben heel anders naar porno gaan kijken’, vertelt D’Angelo via Skype vanuit zijn kantoor in Parijs. ‘Omdat de productie op z’n zachtst gezegd vaak niet ethisch is. Producenten die hun actrices geen contract geven en niet precies vertellen wat er gaat gebeuren. En dan tijdens het draaien de actrice bijvoorbeeld keihard op haar borsten slaan. Na afloop kan ze alleen maar meer geld vragen, in plaats van zo’n man aan te geven of op sociale media aan de schandpaal te nagelen. De pornowereld is bij #MeToo volledig buiten schot gebleven, omdat we ons niet bekommeren om die sector. En dat terwijl bijna iedereen porno kijkt: meer dan 80 procent van de mannen en zo’n 60 procent van de vrouwen.’

De industrie was niet onverdeeld enthousiast over D’Angelo’s boek. ‘Het geklets van drie hoeren, waarmee hij de hele sector bezoedelt’, reageerde een pornoproducent woedend. ‘Hoeren? Dat je dat woord gebruikt, zegt al genoeg’, schreef een fan van D’Angelo op Twitter.

‘Natuurlijk vind je meer uitbuiting en misbruik aan de onderkant van de sector’, zegt D’Angelo, ‘maar uiteindelijk is de hele pornowereld een machistisch systeem. Dat blijkt ook uit ander onderzoek, zoals dat van socioloog en pornowetenschapper Mathieu Trachman. De pornowereld is vrouwonvriendelijk. Het plezier van de man staat centraal en mannen hebben de macht. Uitbuiting en misbruik van vrouwen liggen overal op de loer.’

De meningen verschillen over de schaal van het misbruik, de uitbuiting en misstanden in de pornowereld en de manier waarop we daarover moeten praten. Sommigen zien in de verhalen over geweld en misbruik een vervelend vooroordeel over sekswerk dat we vooral niet in stand moeten houden, anderen benadrukken dat het juist op grotere schaal gebeurt dan we denken. Maar is het probleem verergerd sinds de groei van het amateursegment? En als intimidatie en geweld zo gebruikelijk zijn in deze sector, hoe kan het dan dat de porno-industrie buiten het blikveld van #MeToo is gebleven?

Grote veranderingen

Dat de pornowereld de laatste tien jaar flink is veranderd, komt ook naar voren in drie andere journalistieke producties. Een daarvan is de spraakmakende documentaire Hot Girls Wanted uit 2015. Daarin verkent Rashida Jones net als D’Angelo de amateurpornowereld, maar dan in de VS. De documentaire volgt een aantal hot girls die al jong hun eerste pornofilm zagen, meestal doordat hun vader zijn computer niet goed had afgesloten. Sommigen van hen waren als minderjarige al webcam girl en wachtten vol ongeduld hun 18de verjaardag af: het moment waarop je legaal de X industry in mag. Ze gaan naar Los Angeles of Miami om pornoster te worden, maar dat avontuur duurt meestal niet langer dan een maand of zes: dat is volgens de professionals in Hot Girls Wanted de houdbaarheidsdatum van een pornoactrice. Daarna wordt ze ingeruild voor een jonger, verser exemplaar.

We maken kennis met Riley Reynolds, een beginnende, ambitieuze pornoagent in Miami, die meisjes aan hun eerste job helpt. Ze wonen bij hem in huis: een groot appartement, dat doet denken aan een studentenhuis. Hij ziet de meisjes komen en gaan, volgens een voorspelbaar script. Het is een onuitputtelijke bron, zegt hij: ‘Iedere dag wordt er weer een nieuw meisje 18.’

De makers van Hot Girls Wanted merken op dat ‘teen’ in het internettijdperk de populairste zoekterm is. En ze constateren dat er geen wetten zijn om de zaken in goede banen te leiden, behalve dat een meisje 18 moet zijn; in het digitale tijdperk is er geen nieuwe regelgeving gekomen, terwijl het internet de pornowereld radicaal heeft veranderd. Volgens de documentairemakers heeft dat ook te maken met de populariteit van extreme porno, die in de donkere hoeken van het internet ongestoord te bekijken is. Dit zijn de niches waar meisjes vaak belanden als ze door willen na die zes maanden.

Meer geweld

Ook D’Angelo ziet een relatie met het internet. Sinds de explosie van ‘tubes’ (YouPorn, xHamster, Xvideo), de onlineplatforms die gratis miljoenen video’s aanbieden, schrijft hij, ‘zijn de werkomstandigheden van actrices achteruitgegaan’.

Want door de opkomst van de gratis platforms is een fatsoenlijk verdienmodel weggevallen en zijn de condities voor mensen in de porno-industrie verslechterd. Dat leidt tot meer geweld en misbruik, denkt ook de Franse filmmaker en ex-pornoster Ovidie. ‘Wat je nu ziet in de porno-industrie, is dat grote informaticabedrijven alles controleren, terwijl ze geen enkele band hebben met de werker aan het eind van de keten’, zei ze in een interview voor Canal+. Ze noemt dit ‘ultraliberalisme, de uberisatie van de porno’.

Ovidie maakte hierover de documentaire Pornocracy: The New Sex Multinationals uit 2017. ‘Om de surfer op internet binnen te halen en hem te bewegen zijn creditcard te trekken, produceren pornobazen steeds hardere content’, zei ze in een interview over haar film met het Franse tijdschrift Les Inrockuptibles. Ovidie verwijst naar de affaire rond de Amerikaanse actrice Nikki Benz, die in april vorig jaar op Twitter schreef dat ze was verkracht, geslagen en geschopt op een set voor de site Brazzers. Benz bracht dat ook zelf in verband met de verharding van de content: ‘I guess rape videos are in now huh’, twitterde ze.

Volgens Ovidie is Benz geen uitzondering. ‘Andere actrices erkenden toen dat ze hetzelfde hadden meegemaakt, zonder dat ze er ooit over hadden durven praten. En duizenden anderen zien zich gedwongen twee keer zo harde scènes voor twee keer zo weinig geld te spelen. Tien jaar geleden konden actrices nog een condoom eisen en bepaalde handelingen weigeren, nu zijn ze genoodzaakt in Boedapest de ene shoot na de andere te doen onder vreselijke omstandigheden. Voor een actrice is het normaal geworden afgeragd, uitgerekt, geslagen of gewurgd te worden.’

Dat lijkt misschien wat overdreven. Maar de gevolgen van het internet op de industrie zijn gigantisch, zo blijkt ook uit The Butterfly Effect (2018) van de Britse onderzoeksjournalist Jon Ronson, een van de meestbesproken podcasts van 2018. In zeven delen onderzoekt Ronson de effecten van gratis platforms als Pornhub, die in navolging van YouTube ontstonden in de jaren 2006-2010. Hij legt de enorme ongelijkheden bloot die de sector kenmerken: het contrast tussen de technerds die slapend rijk worden en de mensen werkzaam in de sector die steeds meer onder druk staan.

Ronson begint zijn podcast met een anekdote. Het was in een hotellobby in Los Angeles. Hij zag een pornoactrice in een strakke lichtblauwe jurk. ‘Ze leek onwerelds, als een grote gekke pauw.’ En hij zag de blik van de receptionist. ‘Het was een blik van totale minachting. Kennelijk zijn de meeste mensen alleen op hun gemak met porn people op hun scherm, maar niet in het echt.’

Ronson wil die pornomensen weleens leren kennen. In San Fernando Valley, het Hollywood van de porno, gaat hij op setbezoek bij producties als Bad Babysitters: Volume Two. Daar ontmoet hij een pornoactrice die zichzelf omschrijft als een ‘starving artist’, omdat ze zo weinig werk heeft, en een gefrustreerde pornoregisseur die de goeie ouwe tijd van vóór de Pornhub-revolutie nog heeft meegemaakt. ‘Ik sta hier een film te draaien’, zegt hij, ‘die over twee weken op dvd uitkomt. En dezelfde dag staat hij gratis online op Pornhub. It’s pretty frustrating.’

Ronson ziet dat de industrie sinds de komst van tubes harder moet werken voor minder geld, doordat degenen die aan porno verdienen niet meer de makers zijn, maar de mensen die de pornotubes exploiteren. En dan gaat het vooral om één bedrijf, Mindgeek, voorheen Manwin, opgericht door één man: Fabian Thylmann, een Duitse zakenman, oorspronkelijk een ‘computernerd’. Hij was tien jaar geleden zo slim om in korte tijd een groot aantal pornosites te kopen, zoals Pornhub.com, Redtube.com, Playboy.tv en YouPorn.com. Hij leende daarvoor 360 miljoen dollar – kennelijk zagen de banken wel wat in zijn plan. Ironisch, vindt Ronson, die in zijn podcast ook een pornoactrice spreekt die niet eens een kleine lening kon krijgen vanwege de slechte reputatie van haar beroep.

Coherent beeld

In The Butterfly Effect spreekt Ronson uitvoerig met Thylmann, die erkent dat de industrie erop achteruit is gegaan. ‘Veel bedrijven verdienen minder geld, inderdaad. Maar ik weet niet precies hoeveel producenten failliet zijn gegaan.’ En de belangrijkste ontwikkeling, vraagt Ronson, is dat de verplaatsing van geld van de San Fernando Valley naar techbedrijf Mindgeek in Montreal? ‘Dat klopt’, zegt Thylmann.

Ronson ziet een industrie die volledig drijft op zoektermen. Wat de meeste clicks oplevert, is wat er wordt gemaakt. Verder ontdekt hij dat actrices tussen de 25 en 30 jaar vaak werkloos zijn. Waarom? Omdat ze buiten de zoektermen ‘teen’ en ‘milf’ (‘mother I’d like to fuck’) vallen. Want ‘just attractive’, zegt een pornoregisseur tegen Ronson, is geen zoekterm. Het is een van de absurdste butterflyeffecten uit de podcast.

Zo zijn er dus vier recente verkenningen van de pornowereld: Hot Girls Wanted (2015), Pornocracy (2017), Judy, Lola, Sofia et moi (2018) en The Butterfly Effect (2018). Het beeld dat deze documentaires en publicaties schetsen, is behoorlijk coherent. De opkomst van de gratis platforms sinds de late jaren 2000 heeft de industrie enorm beïnvloed: er worden goedkopere en extremere video’s gemaakt, waarbij de condities voor actrices zijn verslechterd.

Hoe kijken mensen uit de industrie hiernaar?

‘Het pornolandschap van nu is voor mij bijna onherkenbaar’, zegt de Nederlandse ex-pornoster Bobbi Eden. ‘In mijn tijd in Los Angeles, van 2002 tot 2009, hadden filmproducties budgetten waarvan ze nu jaloers zouden worden. En dat geldt ook voor de gages van de performers. De dvd was booming en van het illegaal delen van content was nog nauwelijks sprake. Over het algemeen werd met iedereen respectvol omgegaan. Het was de tijd van Jenna Jameson en Tera Patrick, er werd ‘mooie’ porno gemaakt. Wat ik tegenwoordig zie, is veelal gericht op vijf- tot tienminutenwerk. Door het succesverhaal van Mindgeek duiken er een hoop struikrovers op die ook rijk willen worden met internetporno. Met de techniek van tegenwoordig kan iedereen met een fatsoenlijke smartphone en een paar dollar zichzelf al pornomaker noemen. Met alle gevolgen van dien. Een keurmerk voor dit soort bedrijven zou wenselijk zijn.’

‘Ronson laat goed zien hoe radicaal de industrie de laatste twaalf jaar is veranderd’, zegt de Zweedse regisseur van alternatieve porno Erika Lust. ‘Technerds bepalen wat er wordt gemaakt: clickbait. Het boeit ze niks dat ze mensen in hokjes duwen: teenagers, milfs, grannies, big buts, big breasts, Asians, Latinas. De makers zijn helemaal geen filmmakers meer, maar videomakers. Ze draaien gewoon een clip van seks. Consumenten raken verveeld en willen steeds extremere dingen zien, zoals triple anal.’

Eden beaamt dat Thylmann een gehate figuur is in de pornowereld. ‘Ik snap dat de meeste pornomakers een hekel hebben aan Fabian Thylmann. Mijn man noemt hem ‘de Napster van de porno’, naar de onlinemuziekdienst. Illegaal of niet, net als Napster, het was een slimme zet. Mindgeek is nu niet alleen eigenaar van al die grote tubesites, maar ook van de leveranciers van al die sites. Brazzers, Digital Playground, Playboy, noem ze maar op. Allemaal van Mindgeek. Alle andere partijen, die gewend waren veel te verdienen, moeten het ineens met veel minder doen. Het eerste waarop ze bezuinigen zijn de performers.’

Dat laatste beaamt Erika Lust. Maar dat betekent volgens haar niet dat vrouwen in de pornowereld vaker worden aangerand, verkracht of uitgebuit dan elders. ‘Ik zie dat vooral als een hardnekkig vooroordeel over de pornowereld. Er wordt juist met strakke regels gewerkt, zoals verplichte consentverklaringen en tweewekelijkse tests op geslachtsziekten. De industrie is cleaner dan je denkt. Wat D’Angelo beschrijft, is de onderkant van de industrie. Zo gaat het altijd: als journalisten over de pornowereld schrijven, laten ze alleen de rotte appels zien.’

Stigma op het vak

Pornoactrice Liz Rainbow (24) heeft wel ervaring met misbruik op de set, maar ziet dat als een uitzondering. Ze woont in Barcelona, waar ze is opgegroeid, maar werkt in heel Europa – inclusief de Europese pornohoofdsteden Praag en Boedapest. ‘Ik heb zoiets meegemaakt met Pierre Goodman, een Franse producent die actief is in Boedapest. Hij was ook acteur in die video en plaste tijdens een scène over me heen. Dat hadden we niet afgesproken. Na afloop heb ik daarover geklaagd en meer geld gevraagd. Dat heeft hij me toen toegezegd, maar uiteindelijk niet gegeven. En nee, ik heb hem verder niet op sociale media beschuldigd, ofzo. Maar ik moet wel zeggen: in zes jaar is dit de enige keer dat zoiets me is overkomen, terwijl ik in die tijd zo’n duizend shoots heb gedaan. Verder is alles altijd netjes verlopen. Ik ben dol op dit werk. En je komt overal klootzakken tegen, in elke sector.’

Hebben Rainbow en Lust gelijk en komt misbruik in de pornowereld niet vaker voor dan elders? Dat ligt toch iets ingewikkelder, vindt de Amerikaanse journalist Tierney Finster. Zij schreef afgelopen oktober het artikel ‘Why It’s So Hard to Bring the #MeToo Movement to Porn’. De porno-industrie heeft grote moeite openlijk over seksueel geweld te praten, stelt de journalist. Ze spreekt daarover met pornoactrice Tasha Reign, die vorig jaar zei dat ze op een set was aangerand door een cameraman. Niemand wilde haar geloven. Volgens Reign krijgen vrouwen in haar positie altijd hetzelfde te horen: dan had je maar niet voor dit vak moeten kiezen. ‘Je bent een hoer. Dat is alles wat je bent. Je hebt geen stem.’

We kijken neer op pornomensen, zegt ook Clarissa Smith, professor in Sexual Cultures aan de University of Sunderland en redacteur van het tijdschrift Porn Studies. ‘Er rust nog steeds een enorm stigma op pornoperformers. Ze worden gezien als mensen die geen speciale talenten hebben en die waarschijnlijk lijden aan een of andere psychische stoornis, want anders zouden ze niet voor dit vak hebben gekozen. Mensen die hun recht op sexual consent hebben ingeleverd bij de deur van de pornostudio, en die onbetrouwbaar zijn in hun uitlatingen. Daardoor is het #MeToo-moment in porno erg lastig.’

Bobbi Eden herkent dit: ‘Het uitbuiten van vrouwen is iets waarvan we nooit moeten wegkijken, in welke business dan ook. Maar de praktijk is helaas anders, zeker in de porno. Wie gaat een meisje geloven dat seks heeft voor geld op camera? En zo’n uitspraak betekent meestal het einde van je carrière in de porno.’

Begin januari kwam Ronsons nieuwste podcast uit: The Last Days of August. Daarin onderzoekt hij de zelfmoord van de 23-jarige pornoster August Ames, die aanvankelijk in verband werd gebracht met onlinepesten. Op Twitter was Ames hard aangevallen omdat ze had geweigerd te werken met een cross-overperformer, een man die ook gayporno deed. Tijdens zijn onderzoek ontdekt Ronson iets wat waarschijnlijk meer invloed had dan de hatelijke tweets: een scène waarin een Russische acteur Ames ongewoon ruw behandelde, terwijl de mannen op de set niet ingrepen. Ze werd aan haar haren getrokken, tegen een tafel gesmeten, gechookt (gewurgd) met haar kousen. Uit Ronsons reconstructie blijkt dat Ames na afloop ontdaan was, maar geen stennis wilde maken. Waarom ze dat niet wilde, maakt Ronson inzichtelijk in de zeven afleveringen van The Last Days of August, een analyse van de pornowereld die verrassend goed aansluit bij het boek van Robin D’Angelo.

Gedragscode

Het kan helpen als een vrouw zich uitspreekt. Op 30 december meldde de Amerikaanse pornoactrice Lily Adams op Twitter dat ze anaal was verkracht door een bekende pornoregisseur, Alan Eigen, ook wel bekend als Still by Alan. Het was een #MeToo-moment voor de pornowereld. Adams tweette : ‘Ik ga niet achteroverleunen en toekijken hoe dit soort mannen doorgaat met andere meisjes geweld aandoen, zoals ze dat bij mij hebben gedaan.’ Ze kreeg bijval van een ex-vriendin van de dader. De Canadese producent Gamma Films deed aanvankelijk niets. Toen Adams op Twitter ook daarover haar verontwaardiging uitsprak, kwam het bedrijf in actie. Inmiddels is de regisseur, die in 2017 en 2018 genomineerd was voor de AVN Awards (de ‘Oscars van de porno’), op non-actief gezet.

Gamma Films heeft bovendien besloten een gedragscode op te stellen, zo maakte het bedrijf bekend op 11 januari. ‘Als bedrijf geven we veel om de veiligheid en het welzijn van onze industrie en iedereen die daarin werkzaam is’, zei directeur Karl Bernard in een verklaring. De gedragscode houdt in dat iemand een machtspositie binnen het bedrijf niet mag gebruiken om seksuele diensten af te dwingen. Ook wordt van acteurs gevraagd een ‘no-list’ op te stellen van handelingen en scripts waarbij ze zich niet prettig voelen.

Een gedragscode, #MeToo voor porno? Erika Lust is voorstander van een pornokeurmerk: ‘Dat je kunt zien hoe de porno gemaakt is, wie erachter zitten, een ‘about’-pagina waarop je kunt checken of iets oké is en vrouwvriendelijk gemaakt. We doen dat al met de voedingsindustrie. Je ziet dat mensen ook bereid zijn meer te betalen voor vrije-uitloopeieren. We moeten zelf verantwoordelijk worden. Net als met kleding en eten, moeten we gaan vragen om andere porno en beter kijken waar onze porno vandaan komt. Het gaat om ons, dat zeg ik steeds: het is nogal makkelijk om de porno-industrie de schuld te geven. Een probleem dat nu speelt, is ook de schaamte: mensen komen er niet voor uit dat ze massaal porno kijken. Hoe wil je dan dat er een maatschappelijk debat op gang komt over misstanden in de pornowereld?’

‘Porno is kennelijk zo smerig’, zei Ovidie tegen Les Inrockuptibles, ‘dat de politiek er niet mee in aanraking wil komen, zelfs niet om haar te reguleren.’ D’Angelo ziet dat probleem ook. Hij vindt dat er wettelijke regels zouden moeten komen om actrices te beschermen. ‘Maar het enige wat de politiek interesseert, is de toegang tot porno voor minderjarigen beperken. Terwijl de meerderheid van de mensen porno kijkt, blijft de sector een onderwereld. Niet alleen de amateurporno, maar de hele sector. Met mijn boek probeer ik die hypocrisie te doorbreken: we interesseren ons eigenlijk niet voor porno, behalve om zeven minuten per dag naar te kijken.’