Na het aantreden van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) ging het aantal mensen dat via een ‘tussenpersoon’ een humanitair visum ontving in sneltempo de hoogte in. Dat heeft zijn opvolger, Maggie De Block (Open VLD), vandaag gezegd in de commissie Binnenlandse Zaken van het federaal parlement. Tot 2015 lag het aantal toegekende visa via dit kanaal rond 200 per jaar. In 2015 steeg het naar 1.261. In 2017 en 2018 lag het aantal zelfs ver boven de 2.000. ‘Die stijging is vooral te verklaren door een toename van het aantal Syriërs’, zei De Block. ‘Hun aandeel verdubbelde tussen 2017 en 2018 van 20 naar 40 procent.’

De Block liet er geen twijfel over bestaan: ‘Ik heb vroeger nooit via tussenpersonen gewerkt en ik ben daar nu ook niet mee begonnen. Dit kanaal is en blijft gesloten’. De Block zei dat sinds haar aantreden twee humanitaire visa zijn uitgereikt, aan kinderen. ‘Ik zal alleen nog visa uitrekenen in samenwerking met betrouwbare organisaties, zoals de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Ik moet 100 procent zeker zijn dat mensen die geselecteerd worden effectief kwetsbaar en in gevaar zijn, en er geen andere motieven spelen. Alleen zo kunnen we elk vermoeden van misbruik en cliëntelisme uitsluiten.’

Binnen de asiel- en migratiediensten loopt momenteel een intern onderzoek naar wat intussen de ‘procedure Francken’ is gedoopt. De resultaten worden verwacht in de loop van de komende dagen, zei De Block.

De minister zag geen reden om de wetgeving rond de toekenning van humanitaire visa te wijzigen. ‘Als men de procedures volgt, is er geen probleem’, zei ze. ‘Ik ben het met dit parlement eens dat er nood is aan meer transparantie, met bijvoorbeeld eens per jaar een toelichting van de cijfers in het parlement.’

Buitenspel

De Block gaf nog enkele bijkomende details over de manier waarop het kabinet van Theo Francken te werk ging bij de toekenning van humanitaire visa, via tussenpersonen. Ze wees erop dat de officiële instanties, de Dienst Vreemdelingenzaken, daarbij volledig buitenspel stonden. ‘Normaal nemen zij de beslissing. Nu waren ze zelfs niet op de hoogte van de selectiemethode van het kabinet. Ze kregen een instructie en moesten die gewoon uitvoeren.’ Die instructie, met daarin de namen van mensen die een visum moesten ontvangen, werd bovendien via mail bezorgd, ‘en niet in een gesloten enveloppe, zoals de procedure voorschrijft’.

Bij aankomst in België, zei De Block, werden deze mensen niet geregistreerd. ‘Het stond hen vrij een verzoek om bescherming in te dienen. Een deel deed dat, een ander deel ook nog altijd niet. Van enkelen vermoeden we dat ze naar een ander Europees land vertrokken zijn.’

Eerder gaf De Block al aan, en dat herhaalde ze, dat ze geen verblijfstitels zal intrekken van mensen die via Melikan Kucam een visum in handen kregen. ‘Het gaat om bonafide mensen. Als ook aan malafide mensen visa zijn gegeven, is dat een andere zaak. Dan zal ik niet aarzelen om op te treden, maar voorlopig zijn daar geen indicaties van.’

Van Overmeire uitgenodigd

Groen en SP.A vroegen bij aanvang van de zitting om binnenkort Karim Van Overmeire en Konstantin Al Chammas (beiden N-VA) uit te nodigen in de commissie. Die twee mannen uit Aalst zouden, net als Mechelaar Melikan Kucam, dienst hebben gedaan als tussenpersoon voor de uitreiking van humanitaire visa. ‘Over Kucam weten we al wat, maar over die kant van de zaak niet’, zei Wouter De Vriendt (Groen). SP.A wil ook de protestantse vzw Gave Veste en betrokken Syrische geestelijken horen. ‘Dan hebben we zowat iedereen gezien die ermee te maken heeft’, zei Monica De Coninck.

De parlementsleden van de N-VA ‘zagen de zin daarvan niet’ en zeiden ‘te vermoeden dat de oppositie deze hoorzittingen wil blijven rekken om een verdachtmaking op te werpen rond een bepaalde persoon’. Een stemming draaide uit in het voordeel van de eersten. De commissie zal alle resterende betrokkenen uitnodigen.