Direct naar artikelinhoud
Taliban

Mysterieuze talibanleider kon 12 jaar lang uit handen van de VS blijven door gewoon thuis te zitten

Regeringsgezinde strijders staan voor het geheime tunnelcomplex van voormalig talibanleider Mullah Omar in Kandahar, Afghanistan.Beeld BELGAIMAGE

Mullah Omar, de mysterieuze talibanleider van het eerste uur, heeft zich na de Amerikaanse inval in Afghanistan in 2001 tot zijn dood in 2013 verscholen in zijn eigen land. Hij zat niet in Pakistan, zoals de Amerikanen vermoedden, maar in de Zuid-Afghaanse provincie Zabul. Meerdere keren zijn ­Amerikaanse militairen in zijn buurt geweest, zelfs in zijn huis, maar ze vonden hem nooit.

Dit blijkt uit gesprekken van journalist Bette Dam in de Afghaanse hoofdstad Kaboel met Omari, de man die Mullah Omar de laatste twaalf jaar van zijn leven in zijn schuilplaatsen heeft verzorgd.

Mullah Omar stond sinds de aanslagen van 11 september op een Amerikaanse lijst met most wanted ­terroristen. De tip die leidde naar zijn aanhouding, was tien miljoen dollar waard. De Amerikanen zagen hem als medestrijder van Al Qaida-leider Osama Bin Laden, omdat die op Afghaanse grond zijn terroristische aanval op de Twin ­Towers had voorbereid.

Ze doodden Bin Laden in 2011, Mullah Omar werd nooit gepakt. De Amerikaanse geheime dienst NSA wist nauwelijks iets over hem, bleek uit documenten die oud-medewerker Edward Snowden openbaar maakte. Mullah Omar droeg daarin de veelzeggende codenaam ‘Blanco’.

Vijf jaar deed Dam onderzoek naar Mullah Omar, die haar steeds meer begon te intrigeren sinds ze in 2006 voor het eerst in Afghanistan kwam. Van 2008 tot 2012 was ze correspondent voor NRC Handelsblad. Ze bleef in het land tot 2014 en was op dat moment de laatste Nederlandse journalist.

Laatste jaren

Haar bevindingen presenteert ze vandaag in haar boek Op zoek naar de vijand, waarin ze een onthullend portret schetst van Mullah Omar. Gedetailleerd beschrijft ze zijn jeugd en persoonlijk leven, het ontstaan van de taliban, zijn jaren als leider, zijn vlucht en laatste jaren in Zabul.

Voor haar boek sprak ze met een kleine honderd mensen, van wie ze tachtig met naam en toenaam noemt. Haar bronnen bestaan onder anderen uit vroegere buren, aangetrouwde familie en medestrijders van Mullah Omar, huidige talibanleiders, de oudste zoon van Osama bin Laden, de baas van de Afghaanse geheime dienst en oud-president Hamid Karzai, over wie ze in 2009 het boek Expeditie Uruzgan schreef.

Ze had al langer aanwijzingen dat Mullah Omar na de Amerikaanse inval naar Zabul was gevlucht. Ze hoorde dat de provinciale autoriteiten hem daar de hand boven het hoofd hielden. De bevestiging kwam afgelopen december toen ze met Omari sprak. Of zijn informatie bekend is bij de Amerikanen weet ze niet. De VS zitten met 14.000 militairen in Afghanistan, president Trump kondigde eind vorig jaar aan de helft terug te trekken.

Mullah Omar, de mysterieuze leider van de taliban.Beeld RV

Omari staat onder huisarrest van de Afghaanse geheime dienst, Dam kreeg toestemming zes uur met hem te praten. Hij vertelde dat Mullah Omar op twee plekken in Zabul heeft gewoond, de provincie van zijn voorvaderen. Hij hield zich schuil in een klein kamertje, daarna in een schuurtje. Hij vertoonde zich nooit buiten en had geen contact met zijn vier vrouwen en kinderen. Drie mensen hielpen hem: Omari, een chauffeur en een boodschapper.

Mullah Omar zat eerst in Qalat, de hoofdstad van Zabul. De tweede plaats was een klein dorp in het district Shoury, waar hij stierf aan tbc en werd begraven. Om te voorkomen dat het graf wordt geopend, noemde hij de naam van het dorp niet. Hij zei wel dat het op een uur lopen van een Amerikaanse militaire basis lag, Dam vermoedt Camp Wolverine.

Op beide locaties kreeg Mullah Omar te maken met huiszoekingen van Amerikaanse soldaten. Eenmaal verstopte hij zich buiten onder een bos takken, een andere keer sloegen de Amerikanen zijn kamer over omdat het net leek of er geen deur in zat. In het tweede dorp zat onder de grond van zijn schuurtje een buizenstelsel waarin hij kon wegkruipen.

Hij hield zich schuil in een klein kamertje, daarna in een schuurtje. Hij vertoonde zich nooit buiten en had geen contact met zijn vier vrouwen en kinderen

Geen vrienden met Bin Laden

Zijn laatste jaren bracht Mullah Omar steeds vaker biddend en voor zich uit starend door. Hij sprak nauwelijks over wat er aan de hand was in de wereld. Drie maanden voor zijn dood begon hij te hoesten en bloed op te geven, maar hij weigerde medicijnen of de komst van een arts.

In haar boek rekent Dam af met nogal wat aannames over Mullah Omar. Volgens haar bronnen waren hij en Bin Laden geen vrienden. Ze beschrijft ook hoe de taliban zich twee maanden na de Amerikaanse inval in 2001 al overgaven. Op dat moment had de oorlog over kunnen zijn, maar de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld wilde van geen overgave weten.

“Ik presenteer niet zomaar een andere opinie, ik denk echt dat het verhaal van Mullah Omar en de taliban anders in elkaar steekt dan wij denken”, zegt ze in een interview in de Volkskrant.

‘Ik denk echt dat het verhaal van Mullah Omar en de taliban anders in elkaar steekt dan wij denken’
Bette Dam, journaliste