Frankrijk worstelt met antisemitisme
Hoewel het oude, extreemrechtse antisemitisme er niet verdwenen is en ook de Gele Hesjes er niet helemaal immuun voor blijken, is het anti-Joodse geweld in Frankrijk vandaag vooral afkomstig van radicale moslims. “Het is ontstellend hoe stereotiep sommige jongeren blijven denken als het over Joden gaat.”
Duizenden Fransen zijn dinsdag ingegaan op de oproep van de democratische partijen om ‘ça suffit’ te zeggen tegen het antisemitisme. Niet alleen is het aantal antisemitische daden in Frankrijk met 74 procent toegenomen tussen 2017 en 2018, de jongste weken werd een heuse piek opgetekend.
Zo werd het portret van wijlen Auschwitz-overlevende en oud-minister Simone Veil met hakenkruisen beklad; werd een herinneringsboom voor de in 2006 na dagenlange foltering vermoorde jongeman Ilan Halimi tot de wortels afgezaagd; en werd vorige zaterdag de bekende filosoof Alain Finkielkraut in de rand van een gelehesjesbetoging uitgemaakt voor ‘sale sioniste de merde’.
Die laatste woorden, kennelijk uitgesproken door een inmiddels gearresteerde radicale moslim uit Mulhouse, zouden niet ondoordacht gevallen zijn: antisemitisme is strafbaar in Frankrijk, antizionisme niet. Dat het parket in Parijs toch een onderzoek instelde, heeft dan ook alles te maken met het vermoeden dat de verdachte niet ageerde tegen het beleid van de staat Israël, wel tegen de persoon Finkielkraut, een Joodse Fransman. De islamist zei ‘sale sioniste’, op zich al onsympathiek, maar bedoelde eigenlijk ‘sale juif’.
Duizenden Fransen zijn dinsdag ingegaan op de oproep van de democratische partijen om ‘ça suffit’ te zeggen tegen het antisemitisme
Verhaal zonder einde
Hoewel Emmanuel Macron aan het begin van zijn mandaat om die reden ook het antizionisme strafbaar wilde stellen, blijkt de president intussen alweer van zijn idee teruggekomen.
“Een goede zaak”, zegt ook een gezaghebbende specialist van extreemrechts, Jean-Yves Camus, aan De Morgen. “Er bestaat al een uitgebreid arsenaal om op te treden tegen antisemitisme, het heeft weinig zin daar nog een dimensie aan toe te voegen.”
Want ja: welk antizionisme zou de Franse wet dan bestraffen? Datgene dat Israël van de kaart wil vegen? Elk protest tegen de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever? Of enkel dat antizionisme dat als dekmantel fungeert voor het antisemitisme? En waar trek je de lijn? “Dat wordt een verhaal zonder einde”, vreest ook Camus.
Frankrijk, die ‘oudste dochter van de katholieke kerk’, kent al sinds de late middeleeuwen sporadische, vaak gewelddadige opflakkeringen van antisemitisme
De kern van het probleem ligt dieper, zeggen historici. Frankrijk, die ‘oudste dochter van de katholieke kerk’, kent al sinds de late middeleeuwen sporadische, vaak gewelddadige opflakkeringen van antisemitisme.
De lange doorwerking daarvan beleefde een nieuw hoogtepunt eind negentiende eeuw. Toen werd de Franse legerkapitein van Joodse afkomst Alfred Dreyfus valselijk van landverraad beschuldigd, maar vrijgesproken, onder meer dankzij het opiniestuk ‘J’Accuse’ van auteur Emile Zola.
Ook vandaag nog, bijna 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, nemen sommige oudere Fransen, aanhangers van oud-FN-leider en veroordeeld antisemiet Jean-Marie Le Pen, het woord ‘youpin’ (een scheldwoord voor ‘jood’) in de mond.
“De oude haat jegens de joden is nog niet verdwenen,” bevestigt socioloog Michiel Wievorka in de krant Le Progrès. “En dat ondanks de inspanningen van kerk en overheid.”
Frankrijk heeft zowel de grootste moslim- als grootste Joodse gemeenschap van West-Europa
Extreem stereotiep
Hoewel de beledigingen aan het adres van Finkielkraut radicaal islamitisch geïnspireerd waren en niet van de gele hesjes zelf afkomstig waren, “zitten ook daar antisemitische elementen tussen”, stelt Wievorka. “Hoewel die niet georganiseerd zijn, is de minachting jegens Joden als thema wel bij hen aanwezig.”
“Er is de neiging om de banken, de oligarchie en de internationale financiële wereld aan te vallen”, zegt ook Camus. “En daar vallen weleens antisemitische ontsporingen op te vangen. Toch kun je de recente antisemitische daden niet toeschrijven aan extreemrechts.”
Want of het nu de moord op Ilan Halimi betreft, de moordpartij in een Joodse school in Toulouse, de aanslag op een koosjere supermarkt in Parijs in 2015 of de moord op de bejaarde Sarah Halimi, ook in Parijs, telkens waren de daders islamisten.
Camus: “Sinds de late jaren 90 en het begin van de tweede intifada, kort daarna, stijgt het aantal antisemitische feiten telkens als er spanning is in het Midden-Oosten. Maar zelfs als het rustig is in de regio, blijft op de achtergrond het antisemitische geweld aanwezig.”
Het antisemitisme in Frankrijk is een veelkoppig monster. Een kant-en-klare oplossing heeft niemand voorhanden, al blijft een diepere historische kennis cruciaal
De scheld- en fakenewscultuur op de sociale media zit er voor veel tussen. Frankrijk heeft bovendien zowel de grootste moslim- als grootste Joodse gemeenschap van West-Europa, en ook daar is veel aan gelegen.
“Toch is de relatie niet één op één”, zegt Camus. “Hoewel de Franse Joden vandaag religieuzer en zichtbaarder zijn dan in de jaren 80, doen de meeste incidenten zich voor op plaatsen waar de Joden níét in de kijker lopen.”
Of hoe het antisemitisme in Frankrijk – en daar niet alleen, zie ook de situatie bij Labour in Groot-Brittannië – alleszins een veelkoppig monster is. Een kant-en-klare oplossing heeft niemand voorhanden, al blijft een diepere historische kennis cruciaal, zeggen specialisten in de pers. Zeker bij een schoolgaande jeugd die de naoorlogse periode niet meegemaakt heeft.
“Het valt op hoe extreem stereotiep sommige jongeren nog denken als het over Joden gaat”, besluit Camus. “Neem Ilan Halimi. Die man was een gsm-verkoper uit een eenvoudig gezin. Toch is hij vermoord omdat de daders dachten dat hij rijk was en dat ze losgeld zouden krijgen.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
