Waarom lijkt het alsof veel katten witte sokjes aanhebben?

‘Tuxedo cats’ heten ze in het Engels. Want ze zijn zwart met witte vlekken op precieze plekken waardoor het net lijkt alsof ze een smoking dragen, inclusief witte sokjes en een wit puntje in de staart. 

Sommigen zien er een bewijs in dat een of ander opperwezen ons universum perfect heeft uitgetekend. Want het is toch al te opvallend dat de vacht van je huisdier exact lijkt alsof die strak in het pak zit, klaar voor een feestje? Het kan toch niet dat de natuur dat zo mooi tekent?

Maar dat kan wel. Het heeft te maken met gen­variaties die uiteenlopende vachtpatronen bepalen. Bij smoking­katten zijn ‘witte­vlek­muta­ties’ verantwoordelijk. Dat zijn foutjes op een gen dat ‘KIT’ heet. Elk van die nu 27 bekende ‘W’-mutaties op het KIT-gen leidt tot bepaalde witte vlekken en patronen. Daardoor denk je soms dat je een witte kat ziet, terwijl het eigenlijk een zwarte kat is met witte vlekken. Zo zijn er ook ‘kitlers’: grotendeels witte katten met onder de neus een streepje zwart dat op Hitlers snor lijkt.

De mutaties beïnvloeden de pigmentatie van de huid. Het KIT-gen bevat het recept om moleculen aan te maken die de eerste stap zijn in de pigmentproductie. De ‘verf’ komt in twee soorten: ofwel iets tussen donkerbruin en zwart, ofwel iets tussen geel en rood.

Maar als er ‘W’-mutaties in het spel zijn, blijven er dus vlekken wit. Dat kan te maken hebben met hoe de pigmentcellen zich tijdens de ontwikkeling van het embryo verspreiden. Ze ontstaan uit de ‘neurale plaat’, de lijn op de rug waar ook het zenuwstelsel uit ontstaat, en verspreiden zich vanaf daar over de huid tot aan de buik, snuit, staart, poten. Ondertussen vermenigvuldigen ze zichzelf ook, zodat er steeds voldoende ‘verf’ is tot het kunstwerkje helemaal ingekleurd is.

Bij katten met witte sokjes of in smokingpak wordt vermoed dat de pigmentcellen door een van de W-mutaties ‘lui’ zijn. Ze zouden vanuit de neurale plaat niet snel genoeg bij alle delen van het embryo geraken, waardoor een katje nog niet volledig geschilderd ter wereld komt. Net daar­om zitten de witte vlekken vaak op die plekken die het verst verwijderd zijn van de ruggengraat: voetjes, buik, snuit, puntje van de staart.

Genetici van de universiteiten van Bath, Oxford en Edinburgh komen met een tweede verklaring. Bij muizenembryo’s met KIT-mutaties zien ze dat de pigmentcellen zich net sneller verspreiden, maar dat ze zich minder vermenigvuldigen, schreven ze recent in Nature Communications. In plaats van niet snel genoeg schilderen, zou dus ook te weinig verf het probleem kunnen zijn. Ook ziet dit team dat de pigmentcellen zich niet gelijkmatig verspreiden vanuit de rug maar willekeurig, ‘als dronkaards’. “Als er patronen ontstaan, is dat volgens ons toeval”, stelt onderzoeker Christian Yates.

Het lijkt misschien veel gedoe om de natuurlijke ‘jas van Musti’ mee te ­verklaren, maar dit onderzoek helpt ook mensenziektes oplossen, zoals het syndroom van Waardenburg, met hart- en spijsverteringsproblemen, doofheid en oogaf­wijkingen. Of de ziekte van Hirschsprung, een afwijking van de dikke darm, soms in combinatie met ‘Ondines vloek’, een ademhalingsstoornis die dodelijk kan zijn. Ook die ziekten zijn te wijten aan cellen die er bij de ontwikkeling niet in slagen zich te verspreiden tot op de juiste plaatsen.