Vranckx-Nomaden: kan de koers de wonde van de Rwandese genocide helen?
Op het Afrikaanse continent verovert de Ronde van Rwanda de harten van de bevolking. Wanneer de koers het land doorkruist, staan duizenden Rwandezen van alle leeftijden langs de baan om te supporteren: “Er gaan al enkele jaren beelden de wereld rond over de beklimming van de muur van Kigali die zelfs een Peter Sagan geliket heeft”, zegt Ivan Wulffaert, de Belgische CEO van bierbrouwerij Skol, de hoofdsponsor van de ronde.
De Ronde van Rwanda is de belangrijkste wielerwedstrijd op het Afrikaanse continent. De meerdaagse wedstrijd heeft ondertussen een plaats verovert op de wielerkalender van de internationale wielerfederatie UCI. Er zijn drie Rwandese teams en ook ploegen uit Europa en de Verenigde Staten doen mee.
Lees verder onder de video.
Een land uit de as herrezen
Rwanda heeft een verleden van oorlogen en conflicten. Bijna 25 jaar geleden vond er de grootste genocide plaats uit de recente geschiedenis. In nog geen honderd dagen tijd werden bijna één miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s afgeslacht door radicale Hutu-milities. Vandaag leven mensen opnieuw samen in dezelfde dorpen en steden waar de aanvallen ooit plaatsvonden.
Na de machtsovername door het Rwandees Patriottisch Front van president Paul Kagame in 1994 krijgt het land zowel lof als kritiek. Rwanda is volgens de Wereldbank een tophervormer en zeer geschikt om zaken mee te doen. Diplomaten prijzen de spectaculaire heropbouw, forse economische groei en geringe corruptie. Voor critici stoelt het succesverhaal van Rwanda op repressie. De regering verbiedt sinds de volkerenmoord dat Hutu’s en Tutsi’s bij etniciteit worden genoemd, alsof ze niet meer bestaan.
Fietskoeriers kleuren het platteland
Het platteland is een voedingsbodem voor wielertalent. Veel mensen verdienen er de kost als fietskoerier. Op hun bagagedrager binden ze zware zakken met goederen om die dan over de steile hellingen te vervoeren. “Fietstaxi’s hebben maar één versnelling. Het is enorm zwaar werk, maar er is geen andere keuze want je hebt het geld nodig om zeep en eten te kopen”, vertelt Nathan Byukusengi, coach van Les Amis Sportifs, een van de Rwandese teams (zie video).
We organiseren wedstrijden met fietstaxi’s om te achterhalen wie kan deelnemen aan wielerwedstrijden.
Nathan is een overlever van de genocide die z’n wielercarrière begon als fietskoerier: “Na de genocide verloor iedereen hun familie, ouders en vrienden. Het geld dat ik als fietskoerier verdiende, gaf ik aan mijn moeder en broers om te kunnen overleven.”
lees verder onder de video.
Het land telt ondertussen enkele lokale wielerclubs die beloftevolle fietskoeriers meteen een kans geven om zich te bewijzen: “We organiseren wedstrijden met fietstaxi’s om te achterhalen wie kan deelnemen aan wielerwedstrijden. We leren hen hoe ze de versnellingen van een racefiets moeten gebruiken. Wie goed genoeg is, kan meefietsen bij de nationale ploeg. Daar kunnen ze hun professionele wielercarrière verder uitbouwen.”, vertelt Felix Sempoma, coach van Team Benediction Excel Energy.
“Het is erg bijzonder dat de Rwandezen zich een sport hebben eigen gemaakt die gedomineerd wordt door Europa en het Westen.
De echte motor van de wielersport in het land zijn de Amerikanen. Jock Boyer, de eerste Amerikaanse deelnemer aan de Ronde van Frankrijk, begon er een decennium geleden een tweede leven na een veroordeling voor seks met een minderjarige in de Verenigde Staten. Hij richtte het Africa Rising Cycling Center op dat gelegen is aan de voet van vijf vulkanen in het westen van het land.
Het centrum is de uitvalsbasis van Team Rwanda, de nationale wielerploeg die momenteel begeleid wordt door ex-wielrenner Sterling Magnell. Rwanda is volgens Sterling een unieke wieleromgeving: “Het is erg bijzonder dat de Rwandezen zich een sport hebben eigen gemaakt die gedomineerd wordt door Europa en het Westen. Wanneer de renners op hun thuiswegen fietsen, met de duizend heuvels in de achtergrond, is dat heel uniek. Het verbaast hun rivalen uit het buitenland", vertelt hij.
lees verder onder de video
Wielrennen poetst het imago van het land op
De Rwandezen blijven al vier jaar ongeslagen in hun eigen ronde. Hun succes is helend voor de bevolking. De wielrenners zijn rolmodellen waar mensen zich aan kunnen optrekken: “In het verleden zijn hier vreselijke zaken gebeurd, maar nu supportert iedereen voor ons. We zijn door liefde met elkaar verbonden", vertelt Samuel Mugisha, een kanshebber voor eindwinst. Hij wil koste wat het kost de ronde winnen als eerbetoon aan zijn onlangs gestorven moeder.
In het verleden zijn hier vreselijke zaken gebeurd, maar nu supportert iedereen als Rwandees voor ons.
Wanneer het peloton de dorpen op het platteland passeert, lijken de Rwandezen even niet nadenken over hun cultuur of etniciteit. Maar dat wil niet zeggen dat de etnische spanningen helemaal weg zijn. Het onderwerp ligt nog erg gevoelig.
Nathan overleefde de genocide. Hij reageert wel. Hij vertelt dat de ronde goed is voor de Rwandese eenheid: “Ik begrijp niet wat er zich in het hoofd van mensen heeft afgespeeld toen ze hun buren vermoorden. In het wielrennen werken we samen. We kijken niet naar elkaar als Hutu's en Tutsi's, we zijn terug één volk. De Ronde van Rwanda is een belangrijk symbool dat mensen helpt om terug samen te leven.”
We kijken niet naar elkaar als Hutu's en Tutsi's, maar als Rwandezen. De ronde van Rwanda helpt mensen op die manier samenleven.”
Op vraag of het onderdrukken van de etniciteit op de bevolking weegt, antwoordt Ivan Wulffaert, de Belgische CEO van bierbrouwerij Skol (hoofdsponspor van de ronde) aarzelend: “De historiek van de genocide hangt hier nog altijd als een schaduw boven het land. Ik heb al mensen op de brouwerij moeten ontslaan omdat ze etnische zaken verklaarden. Als we dat niet doen, kunnen we afglijden naar iets dat onbeheersbaar wordt.”
Ivan breekt in tranen uit als hij vertelt over de getuigenissen van z’n werknemers van tijdens de genocide: “Als je het individuele verhaal aanhoort van wat iedereen heeft meegemaakt, dat is erg aangrijpend. Pas dan besef je wat die periode gebracht heeft in het leven van mensen.”
De Ronde van Rwanda zal belangrijk blijven voor de samenhorigheid in het land. De ronde van Rwanda begint dit jaar terug op 23 februari.
De volledige reportage van Job Van Nieuwenhove, Adriaan de Loore en Brennan Kurfees, met steun van Fonds Pascal Decroos, kan u hieronder bekijken:
Deze video is niet meer beschikbaar. We beschikken momenteel niet over de rechten om deze video aan te bieden.
