hdw

Religie-expert Karen Armstrong over de relatie tussen religie en lichaam, radicaal zijn en mededogen

Ex-non, expert in wereldgodsdiensten en vurig pleitbezorger voor meer kennis en mededogen: Karen Armstrong is slotspreker op de tweede editie van het festival "Religie in de stad" in het Brusselse Flagey. Maar liefst 50 vrouwen debatteren er over de bijzondere spanning tussen lichaam en religie. Die is er wel: zeker het vrouwenlichaam is in naam van de religie vaak een lijdend voorwerp. Wij hebben het er al over. Over dat lichaam. En over wat religie voor haar betekent. 

Videospeler inladen...

De spanning tussen het lichamelijke en het religieuze

Ik ontmoet haar in het Flageygebouw. Een omgeving even gedistingeerd als zijzelf. Bijzonder om deze vrouw te leren kennen. In 1982 verslond ik niet begrijpend maar wel gefascineerd haar eerste boek. In "Through the narrow gate", beschrijft ze haar zeven jaar als jonge non . Het thema van het festival, de relatie lijf en religie, is haar dada. Dat lichaam dat in het discours sinds de Verlichting onterecht is afgesneden van de 'geest'.  Ons lichaam weet veel meer dan wij kunnen denken. Bij elk van ons kunnen we ook het goddelijke zien. Daar wil ze het over hebben dit weekend. 

Videospeler inladen...

Ons brein is gemaakt voor religie

"Primed", zegt ze bedachtzaam. Het zat al in het eerste kladje van de mens. Wij zijn religie rationeel gaan benaderen, met ons denkend hoofd, terwijl het 'religieuze' zich afspeelt in onze rechter hersenhelft, waar bijvoorbeeld ook muziek wordt beleefd. 

Videospeler inladen...

Leren van je lijf: schuldgevoel is ego

Ons rechterbrein bevat veel informatie van een soort die we sinds Descartes hebben genegeerd, vertelt ze. "Ik denk dus ik ben" heeft ons ver gebracht in de wetenschappen, maar die andere kant verdient aandacht. 
We moeten luisteren naar en leren van wat ons lijf ons vertelt. Kijk naar de boeddhisten, die laten hun gedachten gaan terwijl ze urenlang stilzitten, tot er geen gedachten meer zijn. Tot de 'zelf' waar wij zo mee bezig zijn, verdwijnt.  Dan leer je dat zelfs schuldgevoel een ego-ding is.

Videospeler inladen...

Kan religie jonge mensen nog een houvast bieden in het leven?

De vraag prikkelt haar duidelijk, zeker als ze hoort dat VRTNWS.be in het najaar een opmerkelijk veel gelezen reeks bracht rond zingeving. Ze veert recht. Op haar zeventiende koos ze voor een streng kloosterleven, nogal radicaal vindt ze zelf. "Wat een dwaas ding om te doen..." Op zoek naar de grote zin van het leven, naar de Grote Transformatie. Nu zegt ze geen enkele specifieke godsdienst meer aan te hangen - al houdt religie haar wel bezig. "God is transcendent en zit in ons allen.  De instituten zitten vast. Kijk maar naar het celibaat. Weinig mensen kunnen dat, met vreselijke gevolgen. Maar religie op zich is als een kunstvorm." 

Videospeler inladen...

Zijn we wel zo humaan als we denken? Kijk naar de kwestie van de IS moeders

Karen Armstrong knikt begrijpend als ik de kwestie op tafel leg. "Geen gemakkelijke vragen," zegt ze.  Armstrong schreef een charter voor compassie, mededogen, dat zowel door particulieren als door steden kan worden onderschreven. Ze voeren campagne om tegen eind dit jaar een miljoen nieuwe handtekeningen te hebben. Critici vinden het idee van compassie vaak naiëf. Waar sta je dan met je mededogen als het over veiligheid gaat, over mogelijk terrorisme, fundamentalisme? Hoe doe je dat met die IS moeders die terug willen? Ook in Groot-Brittannië een heikele kwestie. 

Videospeler inladen...

Over Karen Armstrong

Dat Karen Armstrong op haar 74ste wordt uitgenodigd om de synthese van een festival rond het thema 'Religie en lichaam' te maken is niet zo verrassend.  Als 17-jarige uit een niet zo katholiek gezin ging ze in een streng klooster, waar warmte en lichamelijke tederheid ver te zoeken waren. Zeven jaar later trad ze uit. Ze gooide haar kap en het institutionele geloof over de haag. De kilte, de wereldvreemde praktijken beschreef ze als beschadigend. Toch zegt ze nu dat het kloosterleven ervoor heeft gezorgd dat ze niet alleen een religieus instituut grondig van de binnenkant heeft leren kennen, maar ook heel goed naar zichzelf heeft leren kijken. Een confrontatie met de zelf die allicht niet vreemd is aan het mededogen dat ze later beschrijft en ontwikkelt. Pijn is een essentieel menselijke ervaring die ons bindt, beweert ze. 

Na het verhaal over haar nonnenleven gaat ze uiteindelijk religies bestuderen. "The Battle of God" over de grote religies komt net uit voor de 9/11 aanslagen. 25 boeken schreef ze, over de Bijbel, Mohamed, Boeddha, Sint Paulus..... Studies van heilige geschriften die nodig zijn, want er wordt veel te veel onzin verteld, en uit onzekerheid en onwetendheid worden die teksten al te vaak letterlijk gelezen. Correcte informatie is wezenlijk. Voor de 18de eeuw was geschiedschrijving helemaal geen objectieve registratie van de werkelijkheid, vertelt ze, het waren mijmeringen. Christenen beschreven net zoals de Boeddhisten god als 'niets', pas in de 16de eeuw werd het een concreet persoon. "Wij hebben een infantiel idee van God. God is niet concreet, het is zichzelf. " 

Al die research voor haar boeken leidde haar tot de overtuiging dat geweld niet altijd uit religieuze motieven wordt gepleegd, maar meer om puur politieke redenen. Godsdienst heeft veel slechte invloeden op zijn geweten - maar er zit ook veel goeds in. Zo kan religie zin geven, en een inspiratiebron zijn voor mededogen, compassion niet alleen voor je peers maar ook voor groepen daarbuiten.  Zelf zegt ze tot geen enkele kerk meer te horen, maar 'Charity for Compassion' is wel een stuk van haar levenswerk. 

Wij geloven in een milde wereld. Als elke man, elke vrouw, elk kind anderen behandelt zoals hij zelf wil bejegend worden: met waardigheid, gelijkheid en respect. (Charter for compassion)

hdw

Karen Armstrong geeft vanavond om 18 uur de slotlezing op dag 2 van "Religie in de stad" in Flagey in Brussel.

Meest gelezen