De kijker verleid: het succes van 'Temptation Island' wetenschappelijk verklaard

Dan Hassler-Forest: "Jaren geleden had Temptation Island minder impact, maar sinds de herlancering in 2016 is het een massafenomeen geworden. Deels doordat er veel minder tv-gekeken wordt, terwijl de behoefte om samen dezelfde dingen te ontdekken wel blijft bestaan. Het is leuk om over zoiets onzinnigs te kletsen aan de koffieautomaat op het werk. Er komt ook een maatschappelijke discussie uit voort: is het een guilty pleasure of mag je ervan genieten?"

Kijkers die zich ervoor schamen, zeggen vaak dat ze het als een sociologisch experiment zien.

Hassler-Forest: "Het is toch vooral ranzig entertainment. Door de deelnemers in een resort te isoleren, kunnen de producenten alle omstandigheden regisseren. Anders dan bij een echt experiment weten wij niet wie die mensen precies zijn: we krijgen alleen de informatie die de makers willen geven. We projecteren veel op de deelnemers en we gaan mee in het format: 'Het zijn toegewijde en trouwe geliefden die hun leven met elkaar willen delen, maar hun liefde wordt op de proef gesteld door verleiders en verleidsters die dat liefdesgeluk kapot willen maken.'

"We zijn niet geïnteresseerd in de vraag of ze al dan niet over de schreef zullen gaan. We wíllen juist dat ze dat doen, anders is het programma niet leuk. Elk seizoen wordt ook aangekondigd als 'de meest dramatische reeks ooit'. Met een mededeling als 'Dit jaar is het iets minder dramatisch, want gelukkig zijn de stellen erin geslaagd trouw te blijven' jaag je kijkers weg. Die willen dat er geruzied en geneukt wordt, dus proberen de programmamakers de deelnemers daarop te casten en de omstandigheden te manipuleren."

Volgens sociaal psycholoog Hans van de Sande speelt ook leed-vermaak een rol: 'Blij dat wij anders zijn!'

Hassler-Forest: "Absoluut. De zenders pakken graag uit met het feit dat veel hoogopgeleiden naar het programma kijken, terwijl de deelnemers niet hoogopgeleid zijn. De scheiding tussen hoog en laag is veel nadrukkelijker geworden in het recente tv-aanbod. Vroeger was televisie een platform van en voor de middenklasse, met weinig uitwassen naar onderen toe en niet te veel cultuur voor de elite. Maar dat is veranderd door de opkomst van HBO, Netflix en andere aanbieders van kwaliteitsdrama, die een hoogopgeleid publiek weten te bereiken. Dat veel van die kijkers zich niet herkennen in de deelnemers aan realityprogramma's, is één van de redenen waarom ze er plezier aan beleven: 'Wat voor domme, getatoeëerde bouwvakkers zijn dat!' Tegelijk maakt de afstand het minder confronterend.

"Iederéén vraagt zich weleens af: 'Hoe zou ik me gedragen? Wat betekent trouw in een relatie voor mij? Waarom houden we vast aan een burgerlijk ideaal, terwijl we op allerlei manieren aangemoedigd worden om dat overboord te gooien?' Die tegenstrijdigheid in onze samenleving zie je ook in Temptation Island. Je kunt daar misschien beter mee omgaan als je ziet hoe anderen ermee worstelen."

Deborah belandde vorig jaar bij een psycholoog na haar deelname. Maar ze zei wel: 'Waarom zou je niet meedoen? Verleiding is er in het dagelijkse leven ook.'

Hassler-Forest: "Het programma is een verlengstuk van de maatschappij: je moet op zoek naar die ene, terwijl je voortdurend wordt omringd door verleidingen. Die spanning zit ook in de manier waarop wij met het programma omgaan: ''Temptation Island' is eigenlijk verkeerd, maar ik herken het wel, dus ik kijk ernaar.'

"Alle deelnemers zijn opgegroeid in wat ik de dick pic-cultuur noem. Of het nu op Tinder, Instagram of Facebook is, ze worden continu beoordeeld en het is voor hen heel normaal om allerlei seksueels via sociale media te delen. Maar je weet nooit wie wat over jou weet, wie je kunt vertrouwen en wie jou kan verraden. Temptation Island is daar een uitvergroting van: het dramatiseert het feit dat alles wat je doet gezien wordt en dat je daar bewust aan meewerkt, terwijl je tegelijkertijd probeert om een soort authenticiteit te bewaren."

Presentator Rick Brandsteder zei in een interview: 'Als de koppels het verknallen, hebben we ze ook geholpen: 'Deze persoon is niet de ware voor jou.'' Gelooft u hem?

Hassler-Forest: (lacht) "Natuurlijk niet. Iemand die makkelijk op het verkeerde pad te brengen is, wordt net om die reden gecast. Dat je iemand daardoor doet inzien dat zijn of haar partner niet de juiste is, is maar een neveneffect van het hoofddoel: zoveel mogelijk drama creëren. De makers zullen nooit zeggen: 'Laten we het bij dit koppel wat rustiger aan doen, want het is duidelijk dat ze echt van elkaar houden.' Iedereen moet de temptation aangaan."

Is er volgens u een koppel dat 'Temptation Island' zal overleven?

Hassler-Forest: (lacht) "We hopen met z'n allen van niet. En dan hoeven we ons daar ook niet slecht over te voelen."

Toen de 18-jarige Megan vorig jaar op tv seks had met Joshua, vonden veel kijkers dat ze tegen zichzelf beschermd had moeten worden.

Hassler-Forest: "Ik ben niet geneigd om te zeggen dat die jonge mensen misbruikt worden. Ze doen het omdat ze denken dat ze er voordeel uit kunnen halen. Ze staan aan het begin van hun leven en hebben nog geen duidelijk pad gekozen.

"Dat ze jong zijn, is ook een reden waarom wij het niet zo erg vinden als ze aan het kampvuur in huilen uitbarsten: vaak zijn de koppels nog maar een paar maanden samen en wonen ze nog niet onder één dak. Of één van de twee is al eens vreemdgegaan. Er zit ook zoveel onzin in, dat onze emotionele investering heel beperkt blijft.

"In onze cultuur heb je ook het cliché dat het voor mannen moeilijk is om trouw te blijven als ze omringd worden door rondborstige dames in bikini. Temptation Island omarmt zulke clichés en overdrijft ze zelfs, maar dat maakt het net leuk: door die dikke knipoog weet je dat je er geen aanstoot aan hoeft te nemen. Daardoor is het niet alleen ontspannend, het zorgt er ook voor dat de makers ermee wegkomen."

Haast alle deelnemers komen er onomwonden voor uit dat ze hun deelname als een opstapje naar een carrière zien: hoe meer volgers ze krijgen op sociale media, hoe groter de kans dat ze influencers worden.

Hassler-Forest: "Weet je wat de grootste ambitie van Amerikaanse jongeren is? Een succesvolle YouTube-vlogger worden. In Europa gaat het ook die richting uit. Zichtbaarheid wordt als waardevol beschouwd, en succes wordt gekoppeld aan het aantal volgers dat je hebt. Voor mensen zonder hoger diploma is dat bijna hetzelfde als een vaste betrekking."

Wat zou er gebeuren mocht u op zo'n eiland gedropt worden?

Hassler-Forest: (lacht) "Dan zou je een oersaaie aflevering krijgen. Ik zou een boek zitten lezen aan het zwembad: het lijkt me heerlijk om zo die vakantie door te brengen. En ik ben 45, terwijl de verleidsters even oud zijn als mijn studenten. Ik vind het heel bizar om te zien hoe ze als seksuele wezens worden neergezet, want in mijn ogen zijn het nog kinderen. Maar mocht Gillian Anderson (actrice uit The X-Files, red.) één van de verleidsters zijn, dán ben ik de sigaar."

Temptation Island VIJF, vrijdag 8 maart, 20.50