Op straat voor het klimaat: kan dit wel schoolactiviteit zijn?

Net als elke week zullen enkele duizenden jongeren vrijdag weer op straat komen voor het klimaat. Het gaat om een internationale actie waarbij de organisatoren ook de werkgevers vragen om deel te nemen. Het grote verschil is dat het deze keer niet om een expliciete spijbelactie gaat, maar wel om een internationale klimaatstaking.

Bijgevolg gelden er ook andere regels rond de klimaatactie van vrijdag dan rond het klimaatspijbelen. Dat maakte minister Crevits duidelijk door die regels naar alle directeurs te sturen via de nieuwsbrief Schooldirect. Die zijn duidelijk: spijbelen kan nooit gelden als schoolactie, een manifestatie wel. Vrijdag zullen dan ook verschillende scholen meedoen aan de actie.

Dat zette kwaad bloed bij sommige ouders: kunnen leerlingen dan verplicht worden om mee te stappen in een klimaatmars? Coalitiepartners Open Vld en N-VA maakten meteen duidelijk dat ze daar niet mee akkoord gingen. “Jongeren worden kritische burgers op schoolbanken en door educatieve uitstappen. Niet door hen te dwingen een bepaalde mening te uiten”, liet N-VA-voorzitter Bart De Wever weten op Twitter.

Geldt zo’n manifestatie als een schooluitstap, dan is het inderdaad zo dat leerlingen niet zomaar kunnen thuisblijven. Een schooluitstap is en blijft een schoolactiviteit, niet deelnemen staat dan gelijk aan spijbelen. “In principe nemen leerlingen deel aan zo’n activiteit”, zegt ook Raymonda Verdyck, topvrouw van het Gemeenschapsonderwijs (GO!). “De wetgeving rond het al dan niet deelnemen aan een schoolactiviteit is strikt. Er zijn maar een paar voorwaarden waaronder een leerling kan zeggen dat hij of zij niet wil deelnemen”, klinkt het bij het Katholiek Onderwijs Vlaanderen.

Pedagogisch project

Er zijn wel enkele voorwaarden verbonden aan zo’n schooluitstap, zo lieten Crevits en de koepels ook meteen weten. Eerst en vooral moet zo’n manifestatie passen binnen het pedagogisch project van de school: het moet dus passen in het breder kader van de lessen. Daarnaast moet de activiteit duidelijk gecommuniceerd worden naar de ouders. Zowel Crevits als het Gemeenschapsonderwijs stelt scholen voor ook een alternatieve activiteit te voorzien voor leerlingen van wie de ouders niet akkoord gaan.

Maar er is een andere, derde voorwaarde: het mag niet om een politieke activiteit of politieke propaganda gaan. Dus rest de vraag, is deelname aan een klimaatstaking een politieke daad of niet? Volgens Crevits is dat niet sowieso het geval. Ze benadrukte ’s ochtends op Radio 1 dat scholen binnen zo’n activiteit niet aan politiek mogen doen en dat leerlingen dus ook niet met politieke slogans mogen rondlopen. Tegen de avond liet de minister weten dat ze de vraag zou voorleggen aan de commissie Zorgvuldig Bestuur. “Het is niet aan mij om daar een uitspraak over te doen. Ik heb vandaag met lede ogen gezien hoe scholen tegen elkaar worden uitgespeeld.”

Youth4Action, die de manifestatie vrijdag organiseert, is daar altijd stellig over geweest: het klimaat overstijgt de politiek. Zij gaven al vaker aan zich niet politiek te willen uitspreken of binden. Ook het Gemeenschapsonderwijs is diezelfde mening toegedaan. “Klimaat, milieu en duurzaamheid maken deel uit van onze leerplannen. Het klimaat en de bezorgdheid erover is geen partijpolitiek, en deelnemen aan een klimaatmars hoeft dat ook niet te zijn”, zegt Verdyck.

Politieke discussie

Expert onderwijsrecht Johan Lievens (KU Leuven, Universiteit Amsterdam) verwijst naar een eerdere uitspraak van de commissie Zorgvuldig Bestuur, over de schrijf-ze-vrijdag van Amnesty International. “Die stelde dat de deelname vrijwillig moet zijn als er een politieke sfeer rond hangt. En die kan je hier toch moeilijk ontkennen. Een school kan volgens mij deelnemen omdat het aansluit bij de lesactiviteiten, dat kan je kaderen. Maar je kan individuele leerlingen niet verplichten aan een bepaald politiek signaal deel te nemen.”

Ook filosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen) werpt die bedenking op. “Deelnemen aan zo’n manifestatie is zeker een politieke handeling. De vaststelling dat de aarde opwarmt is één ding. Dat de mens daar een rol in speelt ook. Maar daarna moet je discussiëren over de oplossingen: dat is een politieke discussie. Meestappen in zo’n manifestatie staat gelijk aan deelname aan dat debat.”

Professor discriminatierecht Jogchum Vrielink (Université Saint-Louis Bruxelles) ziet nog een breder probleem. “Mensen dwingen om een bepaald standpunt te ondersteunen, door verplichte participatie aan zo’n demonstratie is allesbehalve evident. Daar bestaat juridisch weinig ruimte voor, ook in onderwijscontext. Dus ja, dan moet er een opt-out zijn voor mensen die zich daar niet in kunnen vinden.”