Marianne Thieme van de Nederlandse Partij voor de Dieren: ‘Het klimaatprobleem ligt op ons bord’

Marianne Thieme: 'Ik ben jaloers op de scholieren die in België op straat komen.' © Linelle Deunk
Peter Casteels

Als we de opwarming van de aarde echt willen tegenhouden, zullen we het ook moeten hebben over wat we eten. Daar strijdt Marianne Thieme, de voorzitster van de Nederlandse Partij voor de Dieren, al jaren voor. ‘Wij staan open voor alle manieren om mensen uit de ratrace te helpen stappen.’

De Partij voor de Dieren (PvdD) behaalt amper stemmen, en toch kent elke Nederlander haar leider Marianne Thieme. Sinds 2006 voert zij een guerrillastrijd in de Tweede Kamer en in de media voor dierenrechten. Op de cover van Groeiend verzet, het boek dat ze daarover schreef en dat deze maand verschijnt, staat ze afgebeeld zoals ze enkele jaren geleden tijdens het ceremoniële gedeelte van Prinsjesdag verscheen: in een battledress met een munitieriem van wortelen. De kans dat de PvdD ooit deel zal uitmaken van een regering is miniem, maar andere politici kunnen niet anders dan naar haar luisteren.

De financiële sector in de EU hebben we kunnen redden met 2600 miljard euro aan steun van de Europese Centrale Bank. Hetzelfde moet toch mogelijk zijn voor het klimaat?

Wat daarbij helpt, is Thiemes fundamentele vrolijkheid – iets waartoe federaal Kamervoorzitter Siegfried Bracke zijn partijgenoten van de N-VA vorig jaar nog eens zonder veel succes opriep. Ze straalt, zelfs als we haar in Den Haag vertellen dat veel Belgen jaloers zijn op de ambitieuze Nederlandse klimaatwet die eind 2018 goedgekeurd werd in het parlement. De PvdD-fractie was een van de weinige fracties die tegenstemden.

Marianne Thieme: Die wet stelt niets voor, daar hoeven jullie echt niet jaloers op te zijn. Ik ben jaloers op de scholieren die in België op straat komen. Het verzet groeit ook in Nederland, maar wat er in België gebeurt, is echt uniek.

Onze klimaatwet is eigenlijk niet meer dan een oproep aan iedereen om wat meer zijn best te doen. Dat kan ook niet anders, aangezien zowel linkse als rechtse partijen de wet steunen. Het enige wat er echt in staat, is dat het parlement elk jaar over het klimaatbeleid zal debatteren, en dat er dan voortgangscijfers zullen worden gepubliceerd. Maar dat gebeurt nu ook al.

Nederland zal in 2050 ook zo goed als CO2-neutraal moeten zijn, en er worden wel degelijk ambitieuze maatregelen genomen, zoals een vliegbelasting.

Thieme: Dat is een belasting van amper 7 euro per ticket, en vliegtuigen kunnen nog altijd belastingvrij worden volgetankt. De belasting zal er ook pas komen als deze regering er niet meer is. En voor 2050 zijn er ook geen dwingende tussentijdse doelstellingen vastgelegd. De VVD van premier Mark Rutte roept zelf rond dat deze klimaatwet onze concurrentiepositie niet zal aantasten: dan weet je genoeg. Bedrijven die binnen de Europese Unie een nadeel ondervinden van concurrenten in andere lidstaten die meer mogen uitstoten, kunnen zelfs naar de rechter stappen en een uitzondering krijgen. Nederland neemt, met andere woorden, helemaal geen voortrekkersrol op zich, maar maakt van de slechtste leerling van de klas de norm.

Partijen als GroenLinks hebben zich in het pak laten naaien. Toen wij amendementen indienden om de wet te verbeteren, hebben zij die mee weggestemd. Ze willen kennelijk bewijzen dat er met hen goed te regeren valt.

In Vlaanderen krijgt iedereen die voor klimaatmaatregelen pleit de ‘gelehesjesvraag’ voorgelegd: is een ambitieus klimaatbeleid wel betaalbaar voor de gewone man?

Thieme: We kunnen het ons eenvoudigweg niet veroorloven om niets te doen. We hebben de voorbije decennia meer geproduceerd en geconsumeerd dan de aarde aankan. We hebben geleefd op de pof van toekomstige generaties. Als we onze kinderen en kleinkinderen een leefbare planeet willen nalaten, zullen we ons moeten aanpassen. Dat zal pijn doen, en iedereen zal die pijn voelen. Iedereen zal het ook merken aan zijn portemonnee. Maar uiteraard moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Dankzij lage vennootschapsbelastingen en andere fiscale voordelen heeft het Nederlandse grootbedrijf 70 miljard euro aan spaarreserves op zijn rekening staan. Wij willen die reserves belasten, tenzij dat geld wordt geïnvesteerd in de verduurzaming van bedrijven. Als dat niet gebeurt, kan de overheid het zelf doen met de belastingopbrengsten.

Marianne Thieme: 'Veel millennials beseffen dat je een plezierig leven kunt leiden zonder de draagkracht van de aarde op de proef te stellen.'
Marianne Thieme: ‘Veel millennials beseffen dat je een plezierig leven kunt leiden zonder de draagkracht van de aarde op de proef te stellen.’© LINELLE DEUNK

Elke minuut gaat er in Nederland ook nog 14.000 euro aan directe en indirecte subsidies naar de fossielebrandstoffenindustrie. Elke minuut. Het is niet te begrijpen dat de energierekening van de gewone mensen dan ook nog eens omhooggaat. Politici spelen met vuur door de manier waarop ze het nu aanpakken, want zo verdwijnt inderdaad het draagvlak voor een ambitieus klimaatbeleid.

De financiële sector in de EU hebben we kunnen redden met 2600 miljard euro aan steun van de Europese Centrale Bank. Hetzelfde moet toch mogelijk zijn voor het klimaat?

Maar gewone mensen zullen hoe dan ook moeten inleveren en anders gaan leven?

Thieme: Anders leven hoeft niet per se minder leuk te zijn. Het leven wordt veel aangenamer en gezonder als we minder CO2 uitstoten. Kijk alleen al naar de stankoverlast die zal verdwijnen als we stoppen met de bio-industrie. De lucht zal in elk geval veel schoner zijn. En als we economische groei opgeven als heilige graal en ons focussen op kwaliteit van leven, zal de samenleving ook solidairder worden.

Voorlopig vinden mensen het leuk om vlees te eten of op citytrip te gaan met het vliegtuig, ondanks de CO2-uitstoot waarmee dat gepaard gaat.

Thieme: Zolang vliegtuigtickets goedkoper zijn dan treinkaartjes, begrijp ik dat ook wel. Als de overheid zou investeren in betere treinnetwerken, zou het al een ander verhaal zijn. Ik merk nu al bij veel millennials dat zij helemaal anders naar zulke zaken kijken: ze hoeven geen eigen auto meer, ze eten veel gezonder en vaak ook vegetarisch. Ze beseffen dat je een plezierig leven kunt leiden zonder de draagkracht van de aarde te beproeven.

Dat economische groei het probleem is, schrijft u ook in uw boek. Zou een echt krimpende economie, met de bijbehorende schaarste, geen opstanden veroorzaken waarbij het huidige politieke tumult in de EU zou verbleken?

Thieme: Ik heb het niet over schaarste, hoor. Schaarste komt er als we voortdoen zoals we nu bezig zijn. Dan zullen we een grondstoffentekort krijgen van heb-ik-jou-daar. En dan zullen er alleen maar meer klimaatvluchtelingen naar hier komen.

De economische groei van de voorbije jaren is trouwens al een illusie. Die groei krijgen we alleen door alle negatieve effecten van ons model niet mee te rekenen. We moeten beginnen te denken binnen de grenzen van de aarde, zo eenvoudig is het. De Britse econoom Kate Raworth is een van de mensen die ons nieuwe, hoopvolle inzichten aanreiken die losstaan van de traditionele kaders. Helaas blijven traditionele politici vastzitten in die kaders. Ze zien de groeifetisj als een voldongen feit en economische mondialisering als een natuurverschijnsel, terwijl alles een politieke keuze is.

Wat heeft de economische groei van de voorbije decennia ons opgeleverd? Gezinnen hebben nu twee salarissen nodig om een huis te kopen of een appartement te huren. Er gaat iets serieus mis.

U beschrijft in Groeiend verzet de bijzondere manier waarop de PvdD aan politiek doet. Ziet u zichzelf eigenlijk als een politica of als een activiste?

Thieme: Wij zijn activisten in de Tweede Kamer, ja. Wij protesteren 365 dagen per jaar. Wij doen dus wel mee aan de boekhoudersdebatten over koopkracht en de doorrekeningen van het Centraal Planbureau, maar wij spreken op zulke momenten over het lot van de aarde en ál haar bewoners, die slachtoffer worden van het beleid. Zeker in het begin ontregelden we daar de boel aardig mee. We laten graag zien wat voor fantasieloze technocraten andere politici zijn. De keizer heeft echt geen kleren meer aan.

Klopt het dat het Nederlandse ministerie van Landbouw twee extra medewerkers in dienst heeft moeten nemen om al uw parlementaire vragen te beantwoorden?

Thieme: Ja. Ik vond het eigenlijk nog weinig – maar toen ik dat zei, vonden ze dat óók weer schandalig. (lacht)

Als activist in het parlement bent u wel allesbehalve geïnteresseerd in deelname aan een regeringscoalitie.

Thieme: Dat zult u mij nooit horen zeggen. Vandaag lijkt het in de politiek het ultieme doel om met je vijand te gaan regeren. Wij denken dat een coalitie waarin alle partijen minstens dezelfde richting uit willen een beter beleid zou opleveren. Met partijen die onze waarden delen willen we graag samenwerken.

U zult nog lang mogen wachten vooraleer er daarvoor genoeg andere partijen in het parlement zitten.

Thieme: Wie weet? Ik denk dat de wal het schip zal keren. De mist van de technocratie begint stilaan op te klaren. Kijk naar het succes van het Democratische Congreslid Alexandria Ocasio-Cortez en haar Green New Deal in de Verenigde Staten. In Nederland zijn er net zo goed genoeg mensen die in opstand komen tegen de manier waarop er nu aan politiek gedaan wordt. Ook veel bedrijven beseffen dat het anders moet. In het parlement speelt de PvdD de haas in de marathon, maar andere partijen zijn ook aan het bewegen. Ze herkennen het liedje al dat wij hebben gecomponeerd en in de parlementaire debatten brengen, ook al kunnen ze de tekst nog niet altijd meezingen. Een partij als de ChristenUnie zegt ondertussen ook voorzichtig al dat economische groei niet meer de belangrijkste focus mag zijn, en er is een parlementair rapport verschenen dat op zoek gaat naar een breder welvaartsbegrip dan alleen de cijfers van het bruto nationaal product.

Misschien is de Nederlandse klimaatwet er ook dankzij u gekomen, maar als activist moet u natuurlijk altijd zeggen dat het niet genoeg is.

Thieme: Wij stemmen helemaal niet standaard tegen. De klimaatwet is een beginnetje. Wij waren de eersten die erom vroegen, toen bijna iedereen er nog geen heil in zag. Voorlopig is het helaas niet meer dan symboolpolitiek, maar we kunnen goed samenwerken met partijen die niet altijd even ver willen gaan als wij. Wij hebben het thema van landbouwgif als eerste in Nederland op de agenda gezet, en andere partijen zijn ons gevolgd. We hebben daar samen wetgeving voor gemaakt, en nu is het zelfs een Europees thema. Legbatterijen zijn afgeschaft, maar er was een typisch technocratencompromis bedacht waardoor zogezegd ‘verrijkte’ kooien met een stokje en een zandbakje toch nog zouden kunnen. Dat hebben wij kunnen tegenhouden. En in 2008 hebben we het debat geopend over onverdoofd ritueel slachten. Ons wetsvoorstel werd in de Tweede Kamer aangenomen met 119 van de 150 stemmen, maar zou helaas sneuvelen in de wat conservatievere Senaat. Dat is een huis waar wij nog eens stevig de bezem door moeten halen. (lachje)

Marianne Thieme, Groeiend verzet, Uitgeverij Prometheus, 161 blz., 19,99 euro.
Marianne Thieme, Groeiend verzet, Uitgeverij Prometheus, 161 blz., 19,99 euro.

In Vlaanderen is Hermes Sanctorum uit Groen gestapt omdat hij het idee had dat die partij niet voluit wilde gaan in de strijd tegen onverdoofd slachten. Die wordt wel vaker gezien als een besmuikte manier om moslims te bashen.

Thieme: Of een vorm van antisemitisme. Het is ontzettend jammer als dat debat daardoor gekleurd wordt. Wij zouden al onze geloofwaardigheid verliezen als we niet tegen onverdoofd slachten zouden opkomen. Het maakt voor een dier niet uit welk geloof zijn slachter heeft.

Trouwens, er zijn toch nog meer uitzonderingen op de godsdienstvrijheid? Meisjes mogen niet meer besneden worden, ook al is dat een religieuze traditie.

Alleen in Portugal zit er ook een partij voor de dieren in het parlement, en eigenlijk hebt u in Nederland vooral geluk met het kiesstelsel. Uw eerste 2 Kamerzetels behaalde u in 2006 met amper 1,8 procent van de stemmen, terwijl in België een kiesdrempel van 5 procent is ingesteld.

Thieme: Die evenredige vertegenwoordiging in het Nederlandse parlement zou overal moeten worden ingevoerd. Dat is dé manier om de stem van minderheden te laten horen. We moeten zo veel mogelijk geluiden laten horen. De PvdD is ook voor meer referenda en andere vormen van burgerparticipatie.

Niet alleen politici die al zeker zijn van hun zetel in het parlement zien in de fragmentering een gevaar voor de werking van de democratie.

Thieme: Maar de kabinetscrises worden altijd veroorzaakt door de grote partijen. Zij vechten elkaar telkens de tent uit, waarna er weer nieuwe verkiezingen moeten worden georganiseerd. Daar hebben wij helemaal niets mee te maken.

Het klopt wel dat we op een kruispunt staan: zelfs traditionele partijen behalen vandaag nog maar twintig Kamerzetels. Mensen herkennen zich er almaar minder in. Maar moeten die partijen, om zichzelf te beschermen, dan maar een kiesdrempel optrekken? Dat lijkt me een slecht idee. Zo stuur je mensen in de armen van populisten.

Een echte volkspartij zal de PvdD nooit worden. In 2017 behaalde u 3,19 procent van de stemmen, wat 5 Kamerzetels opleverde.

Thieme: Ik sluit niets uit. De eerste mensen die het opnamen tegen de slavernij werden als gekkies weggezet, niemand geloofde dat zij hun doel ooit zouden bereiken. Het is hen wél gelukt. Ik ben er trots op dat wij, wars van peilingen, ongemakkelijke waarheden blijven verkondigen. Wij willen geen macht maar invloed in de politiek, en daar heb je niet veel zetels voor nodig. Je hebt zelfs helemaal geen massa nodig om een revolutie te ontketenen, die kan zich ook voltrekken onder aanvoering van een kleine groep betrokken mensen. Vijftig jaar geleden maakte niemand een probleem van roken waar anderen bij waren, nu wordt het gezien als een asociale bezigheid. Dat is het nieuwe normaal, en het is niet heel precies aan te geven wie nu uiteindelijk de doorslaggevende zet voor die verandering gegeven heeft. Zo kan het ook met dierenrechten gaan.

Waarom zijn de stichters van de PvdD in 2002 eigenlijk een nieuwe partij begonnen, in plaats van zich bij GroenLinks aan te sluiten?

Thieme: Groene onderwerpen horen niet typisch links te zijn. Het is ook niet eenvoudig om zo’n partij van koers te doen veranderen. Dat gebeurt alleen als ze kiezers dreigt te verliezen, en voor die dreiging hebben wij gezorgd. De Universiteit Leiden heeft dat onderzocht: vroeger besteedde GroenLinks 2 procent van zijn aandacht aan groene thema’s, sinds wij er zijn is dat 18 procent geworden. Dat zou ons als leden van die partij niet gelukt zijn.

Marianne Thieme

– 1972: geboren in Ede, Nederland

– Studie: rechten (Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit van Parijs)

– 2001-2004: beleidsmedewerker bij de stichting Bont voor Dieren

– 2002: is een van de oprichters van de Partij voor de Dieren

– 2006: wordt Kamerlid

– 2015: wordt veganist

– 2016: publiceert samen met Ewald Engelen De kanarie in de kolenmijn

– 2019: publiceert Groeiend verzet

In Vlaanderen gaat het al maanden over het klimaat, maar krijgt Groen-voorzitter Meyrem Almaci de kritiek dat ze dat thema eigenlijk niet in de vingers heeft.

Thieme: Dat zien we in Nederland ook bij de traditionele groenen. Ze hebben het ook alleen maar over één pijler van het groene beleid: hernieuwbare energie. Over voedsel durven ze het nauwelijks te hebben, terwijl alle klimaatwetenschappers zeggen dat de uitstoot van onze landbouw een belangrijke factor is in de opwarming van de aarde.

Waarom willen die groene partijen het daar niet over hebben?

Thieme: Ze zijn doodsbang om kiezers te verliezen als ze beginnen over wat de mensen op hun bord hebben liggen. Ik ken de karikaturen ook wel: ‘Gaan politici zich nu bemoeien met wat ik in mijn boodschappenkarretje stop?’ Maar politici bemoeien zich al met onze voedingskeuzes, door de bio-industrie fors te subsidiëren en het mogelijk te maken dat consumenten voor vlees en zuivel niet de echte prijs betalen. Dat moet anders, het klimaatprobleem ligt echt op ons bord. We hoeven er daarom nog niet voor te zorgen dat mensen helemaal niet meer kunnen kiezen. Fruit en groenten moeten in de eerste plaats goedkoper worden, en de vleesindustrie moet een serieuze slachtbelasting gaan betalen. Dat stimuleert bedrijven ook om op zoek te gaan naar lekkere alternatieven voor dierlijke producten.

U corrigeert mensen die de PvdD een linkse partij noemen. Bent u echt louter met het klimaat bezig?

Thieme: De hele planeet is dus zo’n beetje ons onderwerp. Vindt u dat nog niet genoeg? (lacht)

Maar wat antwoordt u dan als ik u pakweg vraag of de werkloosheidsuitkeringen verlaagd moeten worden om mensen te prikkelen om een baan te zoeken?

Thieme: Vanuit onze bezorgdheden over het klimaat geven wij kritiek op het economische systeem van vandaag, waarbij mensen alleen maar harder moeten werken en meer moeten produceren. Wat heeft de economische groei van de voorbije decennia ons opgeleverd? Gezinnen hebben nu twee salarissen nodig om een huis te kopen of een appartement te huren. Er gaat iets serieus mis. Wij staan open voor alle manieren om mensen uit die ratrace te helpen stappen. We kijken ook naar experimenten zoals een basisinkomen of een drastische verlaging van de belasting op arbeid. Dat is absoluut niet links of rechts.

U vergelijkt de dierenrechtenbeweging vaak met de burgerrechten- of de vrouwenbeweging. Wat is dan het einddoel van uw strijd?

Thieme: Mensen die oog hebben voor de allerzwaksten en de stemlozen zijn mensen die oog hebben voor dieren. Als we een samenleving willen met minder geweld en meer mededogen, zal dat alleen daarom al een diervriendelijke samenleving zijn. Uiteindelijk zouden er geen dieren meer opgesloten mogen worden voor ons vermaak, onze kledij of de productie van voedsel.

We mogen zelfs geen koe meer houden om ze te melken?

Thieme: Waarom zou een volwassen man als u de zuigelingenvoeding van een kalf willen drinken?

Mijn moeder zei altijd dat melk heel gezond was.

Thieme: In de supermarkt heb je schappen vol alternatieven: havermelk, amandelmelk, kokosmelk, sojamelk. Het idee dat we dierlijke producten nodig hebben voor een gezond dieet is helemaal achterhaald. De alternatieven zijn allemaal gezonder, en ze bevatten nog minder calorieën ook.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content