Een ziekelijk experiment: drieling werd gescheiden bij geboorte en leefde jaren in eigen ‘Truman Show’

Najaar 1980, New York. Wanneer de negentienjarige Robert Shafran aan zijn universiteitsopleiding begint, vliegen medestudenten hem in de armen. Alleen, allen noemen ze hem ‘Eddy’. Het duurt even eer de frank valt: Robert heeft een dubbelganger. En die Eddy – Edward Galland – blijkt uiteindelijk zijn tweelingbroer.

Hun waanzinnige verhaal verschijnt op de voorpagina’s van alle kranten, en het duurt niet lang voor een derde persoon zich aandient. Met David Kellman is het merkwaardige trio compleet. Drie identieke kerels, maar vreemden voor elkaar. Als instantsensatie wordt de drieling gevraagd voor elke denkbare talkshow, ze spelen zelfs een rolletje in de Madonna-film Desperately Seeking Susan.

Cynisch vehikel

Three Identical Strangers, de documentaire over hun leven, begint als fascinerende feelgoodfilm. Maar al snel raken de jongens in de knoop, met zichzelf, elkaar en de wereld. Want waarom werden ze gescheiden bij geboorte? Een psychologische studie, blijkt veel later. De drie werden bewust gespreid in gezinnen met andere financiële mogelijkheden. Hun hele jeugd werden ze met regelmaat van de klok geobserveerd door wetenschappers. Een ziekelijk experiment dat wou nagaan in welke mate sociale achtergrond meespeelt tijdens het opgroeien. En dat allemaal gefaciliteerd door een Joods adoptiebureau, dat rijkelijk is beloond voor het aanleveren van meerlingen.

Filmmaker Tim Wardle was verantwoordelijke van het documentaireaanbod bij BBC, wanneer hij het onwaarschijnlijke verhaal op het spoor komt. “Ik heb in mijn carrière ontelbare verhalen de revue zien passeren, maar dit tartte alle verbeelding”, vertelt hij. “Mensen die het verhaal al kenden, waren mee tot hun eerste ontmoeting. Alles wat er daarna is gebeurd – over het geheime onderzoek en wat dat met de broers heeft gedaan – is nooit meer in de pers gekomen. Ik heb zelf een diploma psychologie op zak, ik móést hiermee aan de slag.”

Alleen is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Er bestaan geen officiële documenten over het experiment. Meer zelfs: hoofdonderzoeker Peter Neubauer heeft zijn resultaten nooit vrijgegeven. Toen hij in 2008 overleed, heeft hij alle data en bevindingen tot 2065 zelfs laten verzegelen in de Yale Universiteit, als waren het militaire documenten. Een cynisch vehikel dat ervoor zorgt dat er geen enkele betrokkene nog bij leven zal zijn wanneer de kluizen opengaan.

“Ik kan zelfs aantonen dat dit verhaal actief uit de pers is gehouden, om het potje dicht te houden”, stelt Wardle. “Allicht daarom dat vrijwel niemand die bij het onderzoek betrokken was, nu voor de camera wil reageren. Sommigen schermen met privacyredenen, anderen ontkennen zelfs hun betrokkenheid. Gelukkig vonden we de 92-jarige Natasha Josefowitz, die van dichtbij betrokken was en nooit eerder over het experiment heeft gesproken.”

Truman Show

In de film volgt u hun verhaal chronologisch mee, vertrekkend vanop de campus waar de eerste broer over de tweede hoort. “Hitchcock zei altijd dat je het publiek door dezelfde emoties als je personages moet laten gaan”, aldus Wardle. “Daarom vertel ik verhaal vanuit het standpunt van de broers. Dit is een pre-internetverhaal dat destijds één keer in de media is gekomen, maar nadien niet is blijven circuleren. Voor mijn film kon je online zelfs niets over de broers terugvinden.”

Wat de broers vandaag het meest frustreert, is dat het allemaal voor niets is geweest. “Er zijn levens verwoest, maar er is niets uit geleerd. Tot hun negentiende hebben zij een The Truman Show-achtig bestaan geleid, hebben ze in een leugen geleefd. Als het van hen afhangt, wordt alles vrijgegeven voor onderzoek.”

Te zien tijdens Docville, van 27/3 tot 4/4 in Leuven. docville.be