In Roemenië bouwen miljardairs een Yellowstone-natuurpark voor Europa

Je gelooft het eerst niet: is dit wel Europa? Kijk om je heen, vanaf een bergtop in de Zuidelijke Karpaten; links beneden ligt een spiegelend meer omzoomd door naaldbomen dat doet denken aan Canada, vóór je een besneeuwde bergrug – de hoogste van Roemenië – rechts een wirwar aan donkergroene valleien zonder paden of wegen, achter je een loodrechte bergwand van grijs kalksteen. Tijdens het wachten op hongerige beren luisteren we naar het gebrul van edelherten om ons heen; meer een vaag gekreun dat opstijgt uit de mistige dalen van Transsylvanië.

Natuurliefhebbers trekken de halve wereld over voor een plukje oerbos, maar je kunt gewoon naar Boekarest gaan en dan per huurauto de Fagaras-bergen in rijden, een woeste doolhof van valleien waar wolven en beren door een bos van beuken, esdoorns en sparren zwerven. Hier creëren westerse filantropen een reusachtig nieuw natuurpark: het Yellowstone van Europa.

Biologen vs. overheid en jagers

“Dat lukt dus alleen als er ook toeristen komen” zegt initiatiefnemer ­Christoph Promberger in zijn zelfgebouwde ranch aan de voet van de bergen. De Duitse wolvenonderzoeker zette samen met zijn vrouw Barbara de organisatie Carpathia op. Hun missie: zo veel mogelijk land en jachtrechten opkopen, en de plaatselijke bevolking ervan overtuigen dat ecotoerisme op termijn meer geld oplevert dan bosverkoop aan houthakkers. Het verhaal van Christoph en Barbara is het verhaal van twee biologen die met succes vechten tegen overheid, bosbouwers en jagers.

“We hadden weinig keuze”, oppert Christoph, een olijke vijftiger met grijze krullen en een baard. “Opeens hoorden we overal kettingzagen en zagen we vrachtwagens vol boomstammen langsdenderen. Hele berghellingen, ook binnen natuurparken, bleven kaal achter. Vaak ­illegaal natuurlijk.” De Roemeense overheid begon in 2005 land terug te geven aan dorpelingen die eigendomspapieren van voor de Sovjettijd konden laten zien. Het gevolg: massale verkoop van bospercelen aan Oostenrijkse houthandelaren.

“Veel dorpelingen zijn arm, ik begrijp het wel. De enige oplossing die ik zag: zelf zo veel mogelijk bos kopen. We hebben inmiddels 22.000 hectare gekocht en we zijn nog lang niet klaar.” Het nieuwe Fagaras Nationaal Park moet 250.000 hectare worden, groter dan de provincie Limburg, het grootste natuurpark van Europa.

80 miljoen

Het geld kwam van een lief oud vrouwtje dat af en toe kwam paardrijden. Althans, zij hoorde het verhaal aan en opperde dat haar broer misschien kon helpen: de nu 83-jarige Amerikaans-Zwitserse miljardair Hansjörg Wyss, rijk geworden met medische implantaten. Wyss vloog per helikopter over de Fagaras-bergen en concludeerde: dit kan geweldig worden als we het groots aanpakken. Inmiddels heeft Carpathia zestig man in dienst en tachtig miljoen euro uitgegeven. Vooral aan land, jachtrechten, salaris van boswachters en rustieke accommodaties voor toeristen.

We rijden langs het populaire ­Draculakasteel in Bran dat eigenlijk niks met Dracula te maken heeft. In een modderig dorpje slaan we rechts­af en rijden anderhalf uur over een onverharde weg de bergen in. Wildernisgids Iulia somt droogjes op: hier links is alles illegaal omgehakt, hier rechts staat een illegaal vakantieresort en daar hebben we afgelopen zomer de hele helling herbeplant.

Carpathia plantte afgelopen jaren ­anderhalf miljoen beuken en sparren. Langzaam verdwijnen de littekens in het berglandschap. De weg wordt almaar smaller, takken krassen langs de autoramen en de laatste klim moet te voet. Naar de Bunea-observatiehut, ontworpen met panoramisch uitzicht, een houtkachel en stapelbedden.

Iulia fluistert: “Probeer geen geluid te maken tot het donker is". Op een grasveldje voor de hut liggen appels en maiskorrels. “We lokken de beren, maar wel met zo min mogelijk verstoring." In de schemering turen we over donkergroene bergen tot de horizon.

Dit jaar opent Carpathia nog meer hutten op bergtoppen die louter lopend te bereiken zijn. De bouw en ­de exploitatie leveren banen op voor ­bewoners van omliggende dorpen.

Overtuigingswerk

Maar de omwonenden zijn nog niet overtuigd van het nut van het natuurpark voor hun deur. “Er lopen hier meer beren dan honden rond", klaagt de 63-jarige Durdu Moise voor zijn scheefgezakte huisje. “Ze hebben vrijdag nog een schaap van de buurman gedood!" Initiatiefnemer Promberger erkent: het vertrouwen van de bevolking is nog niet gewonnen. “Ze willen resultaten zien; er is hun al zo veel beloofd."

Overal in de wereld bouwen overheden of rijke particulieren natuurparken met ecotoerisme als belangrijkste inkomstenbron. Maar de Roemenen blijken moeilijk te overtuigen. “Met ministers praten doen we niet meer. Die worden hier van de ene op de andere dag vervangen." Carparthia doet het maar zelf, inclusief het stimuleren van lokale bedrijfjes. “We gaan verder dan andere natuurparken."

Toeristen kunnen een paard huren op de Equus Silvania-ranch van Christoph en Barbara. In galop over de groene Transsylvanische heuvels, meerdaagse tochten met tentenkampen of homestays onderweg. Dochter Cora Promberger leidt rond langs de veertig paarden, de varkens, de ganzen en de kippen. Het 14-jarige meisje groeide op tussen de paarden en ziet eruit als Pippi Langkous: sproeten, vlechten en veel honden- en paardenhaar op haar kleren. Cora"s hobby: boogschieten te paard zonder zadel. Met oprechte afschuw in haar stem: “Over een paar jaar moet ik naar school in Duitsland."

Haar ouders, Christoph en Barbara deden tien jaar onderzoek naar wolven in Roemenië en besloten te blijven. “Vanwege de vrijheid, de kwaliteit van het leven en de kans iets nieuws te ­beginnen." Voor paardrijden met hun dochter hebben ze voorlopig geen tijd. “Fondsenwerving is topsport", verzucht Christoph. “Soms werken we maanden aan één subsidieaanvraag. De Europese Unie, Zwitserland en Noorwegen dragen bij, maar de bulk komt van vermogende families. Zoals die achter de Zweedse verpakkingsgigant Tetra Pak, miljardair Wyss en de Deense investeerder Markus Jebsen. “Die komen langs en dan proberen we ze te overtuigen. Dat is niet makkelijk; hun familiefondsen werken samen met universiteiten en vragen wetenschappelijke rapportages van tientallen pagina"s."

Dracula-tour

In de Dacia Duster hobbelen we door de heuvels naar het dorpje Cobor (250 inwoners). De meeste toeristen boeken in Roemenië een Dracula-tour, met tussenstops in provinciestad Brasov (zwarte kathedraal) en het goed bewaarde stadje Sighisoara (Unesco-erfgoed). Maar Carpathia stuurt haar gasten juist de andere kant op: over eindeloze groene heuvels zonder hekken of wegwijzers, door donkere eikenbossen als uit een Asterix & Obelix-album, naar een dorpje waar de meeste huizen in puin liggen. Eerste reactie bij het uitstappen: wat doe ik hier? Dat gevoel verdwijnt als je de binnenplaats van de bioboerderij oploopt – fraai gerenoveerd, met een lange tafel voor gasten in een voormalige stal. De keuken serveert zuurkool met rijst, de slaapkamers boven zijn royaal.

Staljongen Balint spant een paard voor een boerenkar, gooit er wat hooibalen in en neemt ons mee voor een lange rit door de velden. In de verte zien we de besneeuwde bergtoppen van de Faragas. We hobbelen langs bloemenweiden, heldere beekjes, plukjes loofbos en over weidse heuveltoppen.

Een herder met een groen hoedje op bewaakt een kudde grijze koeien met lange horens, een ras dat bijna is uitgestorven. Leunend op zijn staf: “Ik ben blij hoor met die buitenlanders in ons dorp. Er worden weer huizen opgeknapt, er is meer werk." Anderen zijn minder opgetogen: zij mogen hun schapen niet meer overal laten grazen.

Een bezorgde vraag over de onderhoudstoestand van de dorpskerk en de afbrokkelende kasteelmuur levert hoongelach op. “Haha, dat is nog láng geen ruïne in Roemenië, je zou de kerk in het volgende dorp eens moeten zien", schatert Angela Pop van Carpathia. Zij wijst naar grote boerenhoeves die zijn opgeknapt voor toeristen. Die lijken verdacht veel op Limburgse carréboerderijen en dat is niet toevallig; in dit deel van Transsylvanië woonden eeuwenlang Saksen die het Hongaarse rijk moesten beschermen tegen de Turken.

Mogelijkheden

Carpathia creëert slechts voorbeelden. De Prombergers en hun sponsors krijgen nooit genoeg geld bij elkaar om het hele Fagaras Nationaal Park op te zetten. Of om het hele platteland in oude luister te herstellen. Maar door te laten zien wat mogelijk is – in de woeste bosvallei rond de Bunea Hut en rond het dorpje Cobor – hoopt Carpathia op termijn de Roemenen en hun regering te overtuigen deze aanpak te volgen. Dat kan nog jaren duren, maar voor toeristen die van natuur en cultuur houden, is nu al veel bijzonders te ervaren.

Jammer dat de beren op zich laten wachten. Bij zonsopgang staren we nog naar het veldje met appels. Iulia: “We hebben pech. Er is nu zo veel voedsel in het bos, ze hebben ons niet nodig." We sluipen het woud in, wat onwennig voelt als er meer beren dan honden wonen, en trekken een discreet opgehangen cameraval van een boomstam. Op de geheugenkaart staan duizenden foto"s: grote beren, dikke beren, jonge beren met grote oren, edelherten, vossen en fladderende roofvogels. Het stikt hier van de beesten die zomaar ongestoord door een woest Europees bos zwerven.