Zelfs de paspop heeft een snor
Er is een groot museum, in Etterbeek waar ook de kazernes van de federale politie zijn, en een kleiner, in een garage in het Limburgse Houthalen-Helchteren. De rijkswacht blijft de verbeelding prikkelen. 'Ik krijg vaak bezoek van scholengroepen, maar ook van mensen met nostalgische gevoelens naar de tijd van veldwachters.'
Het gebeurt vaak, zegt Astrid Vierendeels, dat vrienden of vriendinnen vragen of het echt bestaat, een Rijkswachtmuseum. "Natuurlijk, zeg ik dan, anders zou ik er niet werken. Maar het is waar dat we bij het grote publiek niet zo bekend zijn."
Vierendeels is een van de twee permanente medewerkers van het Rijkswachtmuseum in Etterbeek, dat officieel Museum van de Geïntegreerde Politie heet en dat bestaat uit drie verdiepingen en een garage met afgedankte politievoertuigen. De plafonds zijn hoog, de lichtinval ruim. Houten kasten tonen uniformen, vlaggen, kepies en wapens.
Een inventaris is er niet maar Astrid Vierendeels zegt dat er voortdurend objecten bijkomen van zodra er een politiezone verhuist of verdwijnt, door samensmelting of sanering. De dag voor dit bezoek bijvoorbeeld heeft de politiezone Charleroi een telefoonpaal binnengebracht.
"Dan zijn we altijd heel content", zegt Vierendeels, "zeker als het voorwerp zo tot de verbeelding spreekt als dit."
Sinds 2000 is het museum hier gevestigd, in het hart van de wijk met kazernes van de federale politie, ervoor vond je het in een kleiner lokaal op dezelfde site. De focus ligt op de rijkswacht, de landelijke politiedienst die in 2001 verdween. Zelfs de paspop heeft een snor.
Vierendeels: "Deze collectie is ontstaan vanuit de rijkswacht en geleidelijk aan is ze uitgebreid, door schenkingen van de school voor Criminologie, die vroeger een museumpje had in het Justitiepaleis, of van de gemeentepolitie."
Schoensmeer
Jaarlijks komen in Etterbeek vijfduizend bezoekers langs, een getal waarover Pierre Thys enkel kan fantaseren. In de garage van zijn huis in het Limburgse Houthalen-Helchteren heeft hij een jongensdroom verzameld. Staand in zijn persoonlijke Rijkswachtmuseum zegt hij dat ongeveer 200 tot 300 bezoekers per jaar heeft.
Thys: "Meestal zijn het groepen. Heel veel mensen die hier in de buurt op vakantie zijn op een camping en met de fiets uitstapjes maken. Een bezoek is gratis maar elke bezoeker kan een bijdrage schenken. Aan de ingang staat een collectebus. 'Bedankt voor uw steun' staat erop. Gewoonlijk wordt er iets ingestoken, ja."
Thys zegt dat hij al van kindsaf droomde van een job met uniform, de rijkswacht liefst. "Maar verder dan de reserve-eenheid bij het leger ben ik niet geraakt. Het is altijd bij een droom gebleven." Hij werd antiquair en bleef het tot zijn pensioen. Dan kwam de fascinatie voor uniformen opnieuw boven.
Thys: "Het museum bestaat nu ongeveer drie jaar. Het is meer een uit de hand gelopen hobby. Ik begon met het verzamelen van oldtimers en moto's maar die namen te veel plaats in. Toen ben ik overgeschakeld op uniformen van de rijkswacht, nadat ik er enkele had gekregen van een kameraad, en zo is het museum gaandeweg ontstaan. Tja, ik moest iets om handen hebben."
Ook hier hebben paspoppen snorren. De meeste voorwerpen zijn geschonken, door vrienden of agenten op rust. De garage deed vroeger dienst als atelier, na zijn pensioen plaatste Thys hier en daar een muurtje en zo was het museum snel gemaakt. Al die tijd bleef zijn strafblad blanco, lacht hij.
Thys: "Hoeveel objecten ik heb staan? Zestien of zeventien moto's, van de rijkswacht alle uniformen - van milicien tot luitenant-generaal, van de politie ook bijna alles, en dan nog een hoop attributen zoals oude ademtesten, helmen of het petje van een speurhondgeleider. Of er een systeem in de opstelling zit? Nee, niet echt. Tijdens de rondleiding vertel ik een beetje terwijl iedereen vrij kan rondkijken."
In Etterbeek is de collectie thematisch opgesteld. Van uniformen uit het ancien régime tot helikopters van gisteren, van stroperij tot gokken. Veel in beslag genomen voorwerpen, zoals het vervalste schilderij van Valerius De Saedeleer of het namaakpistool van brood en schoensmeer waarmee Alfred Van de Putte in 1977 uit de gevangenis van Bergen ontsnapte.
Vierendeels: "We proberen ook didactisch te zijn, en niet alleen de spectaculairste zaken te tonen. De meeste mensen denken bijvoorbeeld dat ze een springmes op zak mogen hebben, wij tonen dat dat niet het geval is. Zo leer je toch iets bij wanneer je hier op bezoek komt."
Ze ziet heel wat scholengroepen, zegt ze, van oktober tot april vooral, maar ook losse bezoekers. "Vooral mensen met nostalgische gevoelens naar de tijd van veldwachters en rijkswachters." Er zijn thematische en eductieve spelletjes, zoals nu over de rol van de rijkswacht in de Eerste Wereldoorlog. Haast alles doet ze zelf.
Vierendeels: "We moeten zelf voor het onthaal zorgen en voor de veiligheid, en we moeten zelf de tentoonstellingen bedenken en uitwerken. Dit is dus een erg flexibele job. Soms is dat boeiend, soms is het een beetje bizar."
Bezoekje?
Museum van de Geïntegreerde Politie, Luchtmachtlaan 33, 1040 Brussel. Een bezoek is gratis maar kan alleen op afspraak. Elke eerste zondag van de maand is een bezoek zonder reservering mogelijk. 02/6426928.
Ook het Rijkswachtmuseum van Pierre Thys kun je alleen na reservering bezoeken. Schutterijstraat 12, 3530 Houthalen-Helchteren. thijspierre@skynet.be of 0496/084380. www.bloggen.be/rijkswachtmuseum.