Beitelen aan Europa's fundamenten
Er waren dure eden gezworen, ook door Angela Merkel. Na tien jaar beitelen aan Europa's fundamenten, in het Verdrag van Amsterdam, het Verdrag van Nice, de Europese Grondwet en het Verdrag van Lissabon, was het welletjes voor een jaar of tien. Geen overdracht meer van soevereiniteit naar de Europese instellingen. Het Duitse grondwettelijk hof van Karlsruhe leverde daarvoor in een mooi arrest het perfecte alibi.
Et voilà. Begin deze week ging er toch weer zo'n werkgroep aan de slag die een nieuw verdrag moet schrijven. Niet op algemene vraag, verre van zelfs. Maar uitgerekend de Duitse kanselier heeft haar kar gekeerd en wilde op de Europese top van 9 december mordicus een nieuw verdrag, en niets minder.
Het kladje waarover de honderd man sterke werkgroep zich een eerste keer boog, is nochtans verre van innoverend. Het zou niet eens een 'Europees' verdrag worden, maar een 'International Agreement on a reinforced Economic Union', dat al in werking treedt als negen lidstaten hun ratificatiedocument deponeren. Leg ook dat maar eens uit.
Bovendien is alles wat erin staat al eerder goedgekeurd en zelfs tot Europese wet verheven. Zo moet dat 'Sixpack' met de strengere controleregels op het begrotingsbeleid, de economische coördinatie en het Europees trimester - pas goedgekeurd door het Europees Parlement - met dat verdrag in grondwettelijk beton worden gegoten. Merkel gelooft dat dit 'de markten' ervan zal overtuigen dat de regeringen zich aan de financiële discipline zullen houden en stoppen met de schuldpolitiek.
Wat ze er niet bij zegt, is dat dit voor haar de voorwaarde is voor de Europese Centrale Bank om zonder schroom toch noodlijdende staten te helpen. Daarmee zou het tsunamigevaar dat Spanje en vooral Italië bezwijken onder de schuldenberg, geweerd worden. Zelfs eurobonds moeten op termijn makkelijker verkoopbaar zijn. Als ze een goede zaak willen doen, mogen pensioen- en andere fondsen dus gerust investeren in Spaans en Italiaans staatspapier nu de rente nog hoog staat.
Toch is het lang niet zeker dat de geldhonger van die speculanten het wantrouwen overwint. Want fundamenteel verandert er maar weinig met dat nieuwe verdrag. Nu al bestaat er een stevig arsenaal Europese wetten om de schuld en het jaartekort van de regeringen in het gareel te houden. Als die worden toegepast, komt er hoe dan ook een fatsoenering van de Europese begrotingen.
Dat bewijzen de cijfers van voor het failliet van Lehman Brothers in september 2008. Het is niet meer politiek correct om eraan te herinneren, maar begin 2008 publiceerde de Europese Commissie cijfers waaruit bleek dat alle eurolanden, op één na, onder de Maastrichtnorm zaten wat betreft het begrotingstekort. Het gemiddelde begrotingstekort was in 2007 voor de hele EU gedaald naar 0,9% en naar 0,6% van het bbp in de eurozone. Dat was het beste resultaat ooit. De gemiddelde staatsschuld in de eurozone bedroeg 65%. Wie het niet gelooft leze de voorjaarsprognoses van de Europese Commissie van toen.
Aan de top van de Europese Centrale Bank is er overigens ook al een waarschuwing te horen. Het verdrag moet, naast de begrotingsdiscipline, nog een tweede en minstens zo belangrijk luik bevatten, namelijk dat over het gezamenlijke economisch beleid, de 'Economic Convergence'. In artikel 9 van het ontwerp staat te lezen dat de lidstaten alles zullen doen "om een gezamenlijk economisch beleid te voeren door een versterkte convergentie en concurrentiekracht". In dezelfde adem wordt verwezen naar dat fameuze Euro-plus pact waarin onder meer sprake was van de aanpassing van het indexmechanisme en van de verhoging van de pensioenleeftijd. Ook dat wil Merkel in een verdrag.
De hardnekkigheid van de Duitse kanselier en haar volgelingen, onder wie de Nederlandse premier Mark Rutte, begint velen op de zenuwen te werken, zowel in de hoofdsteden als in Brussel. Het zit Herman Van Rompuy hoog dat Merkel zijn voorstel om gewoon het cijferprotocol bij de Europese verdragen te verstrengen, afwees.
De oud-premiers Ruud Lubbers (CDA) en Wim Kok (PvdA) en ultraliberaal Frits Bolkestein wezen er woensdag gedrieën op dat extra besparingen riskant zijn voor de economie en riepen op te stoppen met de blinde stoerdoenerij rond de overheidsfinanciën. Dat alarm klonk behoorlijk indrukwekkend. Merkel heeft haar verdrag nog lang niet binnen. Maar welk signaal een mislukking de wereld zou insturen, daaraan durft niemand te denken.