29 maart, de brexitdag die nooit kwam

🎧 Beluister Herman Van Rompuy in de nieuwe podcast van Polspoel & Desmet: “De Britten hebben zich nooit Europees gevoeld”

29 maart is een historische dag in de Britse geschiedenis. Het was op deze dag in 1912 dat de ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott op 43-jarige leeftijd overleed tijdens de Terra Nova-expeditie naar de Zuidpool. Precies 107 jaar na de dood van ‘Scott of the Antarctic’ staat 29 maart in het teken van een andere expeditie die dreigt uit te lopen op een heroïsche mislukking: de brexit.

Wat de dag van de ‘onafhankelijkheid’ had moeten worden, het betreden van wat Boris Johnson op zijn churchilliaans de ‘zonovergoten hooglanden’ noemde, is nu een moment van reflectie en stille wanhoop. Dit was niet wat Theresa May voor ogen had toen ze twee jaar geleden besloot om artikel 50 op 29 maart in werking te laten treden. Zou de premier, die geografie heeft gestudeerd in Oxford, niet hebben stilgestaan bij het lot van Falcon Scott, erelid van de Royal Geographical Society?

Onverenigbare verwachtingen

Nu zal 29 maart de dag worden waarop haar brexitakkoord waarschijnlijk voor de derde keer wordt weggestemd. Naar oud-Engels gebruik: hung, drawn and quartered. Haar eigen lot hangt aan een zijden draadje. Boven de gebroken premier cirkelen de aasgieren, de Johnsons en Javids, de Hunts en Hancocks, allemaal vastbesloten om de zevende Conservatieve premier op rij te worden die door het Europese vraagstuk wordt vernietigd. Voor de Conservatieven is het vasteland een soort Antarctica aan het worden.

Voor de brexiteers zal het een dag van bezinning zijn, de dag die symbool komt te staan voor hun onverenigbare verwachtingen. De een droomde van een Nieuw Venezuela, de ander van een Nieuw Singapore, net zoals Labour na de oorlog droomde van een Nieuw Jeruzalem op Britse bodem. Wat volgde na twee jaar van geklungel en getwijfel: een anticlimax, een damp squib zoals de Engelsen zulks noemen. Vrij naar T.S. Eliot, in zijn gedicht The Hollow Men: ‘Zo eindigt brexit / Niet met een knal maar met een zacht gejank’.

Opvallend somber was zelfs Johnson eerder deze week, de cheerleader van de brexit. “Dit had een week moeten worden van nationale vieringen. Een week waarin kerkklokken luiden, munten geslagen worden, postzegels worden uitgegeven en vreugdevuren worden aangestoken als bakens van vrijheid van heuveltop naar heuveltop.” Wat we kregen? Uitstel, en misschien afstel. Het gevolg van, zegt Boris, “een van de meest protoplasmatische demonstraties van ‘ongewerveldheid’ sinds het precambrium”.

Minder eloquent zullen de teksten zijn die zullen klinken bij de intocht van Nigel Farage met zijn troepen die twee weken geleden uit Sunderland waren vertrokken voor hun ‘Mars tegen het Verraad’, eindigend met een manifestatie in Westminster “om de brexit te redden”. Ze zullen gezelschap krijgen van deelnemers aan The Great British Brexit Rally. Bij deze Race naar de Onafhankelijkheid hebben de bestuurders van de Old Timers, alle 27 lidstaten aangedaan. Als blijk van goede wil. De stemming zal vrolijker zijn bij antibrexitevenementen.

Afscheidssymfonie

Neem het Africa Express-festival in Waltham Forest. Onder leiding van Damon Albarn van Blur, die opgroeide in dit deel van Londen, zullen Afrikaanse en Europese musici samenspelen, het idee ‘Alle mensen worden broeders’ uitdragend. Elders in Londen vindt een heus brexitconcert plaats, waar musici en schrijvers benadrukken wat de Britten en Europeanen gemeen hebben. Het Britse Aurora Orkest speelt onder meer Les Illuminations, een zangcyclus waarbij poëzie van Arthur Rimbaud op muziek is gezet door Benjamin Britten. 

Ook Haydns Afscheidssymfonie zal klinken, met een ironische knipoog.

Bij de London School of Economics (LSE) zal er worden gedebatteerd over de vraag of het referendumresultaat “de laatste oprisping was van een imperialistisch, op nostalgie gebaseerd wereldbeeld” en of “het eiland na de brexit bereid zal zijn de wereld van het heden of het verleden te bewonen”. Terwijl de knappe koppen op de LSE filosoferen, proberen de verweesde volksvertegenwoordigers in het Lagerhuis-theater een uitweg te vinden uit het limbo waar het eiland in verzeild is geraakt.

Vanuit Northumberland gaat brexitstemmer Ian Fairhurst met ‘wanhoop’ kijken naar “de idioten die het gekkenhuis hebben overgenomen”. Sommige brexiteers hebben foto’s van juichende massa’s met Union Jacks verspreid met het bijschrift ‘Jim Bowen Day’. Dat is een verwijzing naar de presentator van de spelshow Bullseye die bekend kwam te staan om deze ‘troostende’ woorden aan het adres van verliezende deelnemers: “Kijk, wat je had kunnen winnen.”