Koninklijke kunstverkoop zet kwaad bloed
De Nederlandse koninklijke familie moet uitleg geven over de verkoop van twee kunstwerken uit de eigen collectie. Dat een geroemd schilderij in Singapore belandde, stuit op ongenoegen.
Het schilderij Boschbrand, in 1850 door de Javaanse kunstenaar Saleh geschonken aan koning Willem III, is sinds 2014 in het bezit van de National Gallery in Singapore. Enkele jaren eerder was het doek van 3 bij 4 meter op kosten van de Oranjes gerestaureerd. De Atlas Munnicks van Cleeff, een map met 1.200 topografische tekeningen van Utrecht en omgeving uit de 17de en 18de eeuw, is in 2012 beland bij de zakenman John Fentener van Vlissingen. Beide werken zijn volgens NRC Handelsbladheimelijk van de hand gedaan. De opbrengst, naar schatting enkele miljoenen euro's, was voor de Oranjes zelf.
De Nederlandse Tweede Kamer wil opheldering over de verkoop door leden van het Koninklijk Huis. D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold spreekt van een 'ernstige beschuldiging'. De PvdA vraagt zich af of de verkoop volgens de regels is verlopen. De SP vindt het 'niet koninklijk' dat de kunstwerken niet eerder zijn aangeboden aan Nederlandse musea. Vermoedelijk komt de kwestie eind deze maand aan de orde bij de behandeling van de begroting van het Koninklijk Huis.
Volgens de Nederlandse Rijksvoorlichtingdienst (RVD) bestond er voor de verkoop geen enkel beletsel. Beide werken behoorden tot de privécollectie en maakten deel uit van de nalatenschap van koningin Juliana. "Ze zijn via een erfenis verkregen. Het staat eenieder vrij te bepalen wat er mee wordt gedaan." Voor het schilderij is een exportvergunning aangevraagd en verkregen. Van heimelijke transacties zou geen sprake zijn.
Ook in België was er in het verleden enkele keren discussie over de verkoop van kunstwerken. Toen begin 2010 bekendraakte dat Christie's in New York De vier elementen van de Antwerpse meester Jan Brueghel II zou veilen, was N-VA er als de kippen bij om dat aan te klagen. De werken waren ooit eigendom van Leopold I en waren via erfenis bij de familie van Leopold III en Liliane Baels beland. Privécollectie dus, en dat mag verkocht worden. Al wou N-VA dat zo'n topwerk in eigen land aangeboden zou worden.
Sowieso mag de koninklijke familie ook hier niet zomaar doen wat ze wil met de kunstwerken die de paleizen sieren. Het gros ervan is deel van de Koninklijke Verzameling en eigendom van de staat. De koninklijke familie mag die gebruiken om hun vertrekken op te smukken, maar daar blijft het bij. Verkopen kan niet zonder de toestemming van de minister van Financiën.
Al is het onduidelijk of dat altijd zo correct gebeurd is, ook omdat de grens tussen privébezit en Koninklijke Verzameling vaak flou bleek. Vooral Leopold III en Liliane Baels zouden vele kunstwerken verkocht hebben waarvan het lang niet zeker was of die privébezit waren.
In de jaren 80 zou een reeks schilderijen uit de late 19de en vroege 20ste eeuw verkocht zijn. In 2008 werd er ook een bureau van Leopold III, ontworpen door Henry Van de Velde, verkocht. Dat was na de verplichte troonsafstand van Leopold III net als vele andere kunstwerken en meubels mee verhuisd naar hun domein in Argenteuil.
'Een schande'
In Nederland lijken de Oranjes volgens de Rijksvoorlichtingsdienst dan wel niets verkeerd gedaan te hebben, experts zijn toch verbaasd over de verkoop. De Franse kunsthistoricus Marie-Odette Scalliet is teleurgesteld. Zij was degene die in 2006 Saleh's Boschbrand herontdekte. "Dit hoort thuis in een museum, het liefst het Rijksmuseum."
De Haagse kunsthandelaar Ivo Bouwman is meer uitgesproken. "Het is een schande dat dit schilderij zomaar het land is uitgegaan. Het is in Saleh's oeuvre De Nachtwacht. Iedereen die hierbij betrokken was, heeft zitten slapen." Dat het in privébezit was, doet volgens hem niet ter zake. "Dit moest voor Nederland behouden blijven."