Na de Vlaamse 'Wolf of Wall Street' komt het echte werk

Met het faillissement van Optima lijkt een etterbuil te zijn gebarsten. De hashtag #optima explodeert op Twitter. Duidingsprogramma's halen kijkcijfers. De krantenverkoop piekt. De Optima-cocktail is dan ook om vingers en duimen van af te likken. Een beklijvend scenario voor de Vlaamse 'Wolf of Wall Street', met mondaine villa's, luxejachten, Rolls Royces, politieke personaliteiten, corrupte bankiers, graaicultuur, fiscale fraude, normvervaging, politieke afrekeningen, witwassen en corrumperende macht.

Daar willen wij uiteraard alles van weten. De hysterische schandpaalretoriek is nooit ver weg. Waar rook is, is vuur. Politiekers zijn zakkenvullers. Alle bankiers in de gevangenis. Iedereen die ooit in de buurt van Optima is gekomen, moet eraan geloven. Gelukkig is de schandpaal op de Gentse Vrijdagmarkt verdwenen.

Eenmaal de mediastorm voorbij is, komt het ernstige werk. Hierbij zullen de curatoren de verantwoordelijkheden leggen waar ze moeten liggen. Misschien is er dan ook ruimte voor de overweging dat we eigenlijk veel geluk hebben gehad. Uiteraard is het faillissement van een bank nooit klein bier. Optima Bank heeft de zieltogende Ethias Bank overgenomen in december 2011. Dat is precies het moment dat de landencrisis in alle hevigheid uitbrak. PIGS-landen, de Griekse bail-out, de redding van Dexia die 3,73 miljard euro kostte, de staatswaarborg van 54,45 miljard euro voor de toxische activa, enzovoort.

In die periode dreigde Ethias Bank om te vallen door te grote investeringen in Griekse en Ierse staatsleningen. Het wantrouwen in België was zo groot dat de rente steeg tot een astronomische 5,84 procent (ten aanzien van 0,45 procent nu). Een faling in 2011 zou de bestaande paniek nog hebben vergroot en verdiept. De faling vandaag heeft maar een beperkte financiële fall-out. Wat rest zijn persoonlijke debacles voor de medewerkers, bestuurders en aandeelhouders van de bank. De maatschappij moet evenwel niet bijspringen.

New Deal

Is het dan allemaal much ado about nothing? Neen. Wat verrast is dat men nu pas tot het besef komt dat levensverzekeringen kunnen worden misbruikt om wit te wassen. Al in september 2004 schreef ik dat in een opiniestuk in een Vlaamse kwaliteitskrant. Velen wisten dat dit kon, maar toch werd er niet efficiënt tegen opgetreden. Het was immers tien jaar wachten tot er een aangifteplicht werd ingevoerd van buitenlandse levensverzekeringen. Voorts kreeg de BBI ook lucht van de zaak. Maar die heeft Optima dermate enthousiast aangepakt, dat de rechter hen heeft teruggefloten. Uiteraard is een fiscale inval in een rechtsstaat disproportioneel als men bij een bankje 3,5 terabyte aan informatie meeneemt en naar verluidt zelfs in de brooddozen en handtassen van de medewerkers snuffelt.

Nu moeten we de juiste lessen trekken. Hierbij mogen we ons niet van vijand vergissen. Het probleem is niet de levensverzekering, maar wel het misbruik ervan. De levensverzekering is en blijft een prachtig financieel planningsinstrument voor grote en kleine vermogens.

Witwassen en fiscale fraude moet daarentegen efficiënt worden bestreden. Daar wordt iedereen beter van. Daarom moet de wetgever zorgen voor duidelijke en eenvoudige wetgeving. Voorts moet worden geïnvesteerd in goed opgeleide en uitgeruste ambtenaren. Zij moeten zich engageren voor een wetconforme, rechtvaardige, rechtszekere en gelijke behandeling van alle burgers. Nu is er nog te vaak willekeur. In ruil moeten burgers de wettelijk verschuldigde belastingen betalen. Om dit te kunnen controleren zullen we wel een stukje fiscale anonimiteit moeten opgeven. Dit is mogelijk mits een echte fiscale New Deal tussen burgers en overheid.