Het Hamasdilemma van Egypte

In Caïro zijn eindelijk gesprekken begonnen tussen Palestijnen en Israeli's. Na een maand van oorlog en bijna tweeduizend doden beslisten beide kampen om in te gaan op het Egyptische voorstel om een uitweg uit het geweld te zoeken. De Palestijnse delegatie, die bestaat uit vertegenwoordigers van Hamas en Fatah, zal evenwel niet rechtreeks praten met de Israëlische delegatie. Beide praten apart met Egyptische onderhandelaars.

Op zich is het niet verwonderlijk dat onderhandelingen via Caïro verlopen. Egypte is nu eenmaal het enige buurland van zowel Israël als van de Gazastrook. Voor de inwoners van Gaza is de grensovergang met Egypte in Rafah vaak de enige weg naar buiten. Daarnaast zijn er de vele honderden tunnels waardoor zowat alles wat denkbaar is werd gesmokkeld. Bovendien was Gaza een deel van Egypte van 1948 tot 1967 en hebben beide dus een historische band.

Dat die relatie niet altijd vriendschappelijk is, bleek al drie weken terug, op 15 juli, toen Hamas een Egyptisch voorstel tot staakt-het-vuren meteen afwees. Hamas beweerde dat het voorstel enkel inging op de eisen van Israël en dat ze het bovendien via de media moesten vernemen. Op het eerste zicht leek dat een blamage voor Egypte. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zocht zelfs contact met Turkije en Qatar omdat zij, gezien hun goede relaties met Hamas, beter in staat zouden zijn om tot een akkoord te komen.

Moslimbroeders

Op zich lijkt dit te verbazen. Nog geen twee jaar terug, tijdens een gelijkaardige explosie van geweld in 2012, was het namelijk Egypte dat vriend en vijand verraste door een onverwachte deal te bewerkstelligen tussen Israël en Hamas. Toenmalig president Mohamed Morsi werd wereldwijd geprezen voor zijn werk. Ook in Egypte werd hij binnengehaald als een nieuwe leider met internationale allure.

Maar dit gloriemoment voor de eerste democratisch verkozen president van Egypte was van korte duur. Meer nog, het werd zijn ondergang. Overtuigd dat hij nu nationaal en internationaal brede steun had, kondigde hij enkele dagen later een decreet af waarbij hij alle macht naar zich toetrok en een islamistische grondwet liet goedkeuren. Deze actie choqueerde de Egyptenaren en de hele Arabische wereld. Het overtuigde velen dat de Moslimbroeders niet te vertrouwen waren en zo snel mogelijk van de macht verdreven moesten worden. Het leidde rechtstreeks tot een nieuwe revolutie die na enkele dagen eindigde met zijn afzetting door legerleider Abdel Fattah al-Sisi.

De reden waarom deze Sisi - nu president van Egypte - minder geneigd is om toegevingen te doen aan Hamas, is dezelfde reden waarom Morsi wel snel tot een akkoord kon komen: Hamas is een dochterafdeling van de Egyptische Moslimbroederschap. Vele Egyptenaren zijn ervan overtuigd dat Hamas verantwoordelijk is voor aanslagen in Egypte en zelfs voor het bevrijden van leiders van de Moslimbroederschap (waaronder Mohamed Morsi) uit de gevangenis tijdens de revolutie van 2011. Kortom, de sympathie voor Hamas is in het huidige Egypte erg laag.

Egypte is bovendien niet alleen. Saoedi-Arabië, Jordanië en de Verenigde Arabische Emiraten hebben sinds het presidentschap van Morsi genoeg van alles wat Moslimbroederschap is, en dus ook van Hamas. Hun kreten van verontwaardiging in 2012 zijn vandaag verstold tot een stilzwijgen dat niemand is ontgaan. Ook Iran, die andere historische partner van Hamas, is opvallend stil. Iran zet al haar diplomatieke krachten op een akkoord over kernenergie met Europa en de VS. Bovendien is Iran ook niet vergeten dat Hamas zich tegen Bashar al-Assad keerde, toen het Egyptische Moslimbroederschap daarom vroeg.

Voorzichtige politiek

De enige bondgenoten van Hamas zijn nog Turkije en Qatar. Maar ook zij verkeren niet in de machtspositie die ze twee jaar geleden hadden. Dit maakt dat het er voor Hamas en dus voor Gaza niet zo goed uitziet. De internationale druk van 2012 op Israël is weggeëbd. Dat beseffen zonder twijfel alle families van Gaza die een man, een kind, een moeder of een huis verloren en nu in dramatische omstandigheden moeten voortleven.

Toch zijn er twee elementen van hoop. Eerst en vooral heeft Egypte stabiliteit nodig, en dan vooral in de Sinai. De regering heeft net een miljardenproject aangekondigd voor de bouw van een nieuw Suezkanaal en de ontwikkeling van de hele zone errond. Een onrechtvaardig akkoord tussen Israël en de Palestijnen zal de haat van Hamas ten aanzien van Egypte vergroten en dus de stabiliteit verkleinen.

Maar nog belangrijker is de diepe sympathie van elke Arabier voor de Palestijnse kwestie. De harde opstelling van Moebarak tegen Gaza heeft bijgedragen tot zijn val in 2011. Sisi beseft zonder twijfel dat ook zijn politiek voorzichtig moet zijn. Een snel en goed akkoord is daarom niet enkel belangrijk voor de inwoners van Gaza en de Israëli's, maar evengoed voor de Arabische leiders. Het klinkt allemaal wat machiavellistisch, maar het is nu eenmaal de realiteit. Die erkennen is een eerste stap naar vrede.