Grootbanken investeren nog volop miljarden in fossiele brandstoffen

Het Verdrag van Parijs uit 2015 wil de opwarming van de aarde zo veel mogelijk onder de 2 graden Celsius houden. Volgens het Internationaal Energieagentschap mag daarom vóór 2050 nog maar een derde van de bewezen reserves aan fossiele brandstoffen worden verbrand, tenzij de CO2 wordt opgevangen. Maar tussen 2016 en 2018 hebben de grootste banken steeds meer geïnvesteerd in steenkool, gas en olie. Dat staat in het Fossil Fuel Finance Report Card 2019 van 6 Amerikaanse ngo’s. In totaal vloeide er 1900 miljard dollar (1687 miljard euro) naar de fossiele brandstoffenindustrie. 

Grafiek 1: Totale investering in steenkool, gas en olie

De banken uit de Verenigde Staten staan hoog genoteerd, met aan de top JPMorgan Chase. In andere continenten nemen andere grote spelers het voortouw zoals Barclays in Europa, de Mitsubishi UFJ Financial Group in Japan en de Bank of China.  ING investeerde in die periode 22,3 miljard euro in steenkool, olie en gas, BNP Paribas injecteerde bijna het dubbele bedrag in de sector.

Grafiek 2: Investeringen in bedrijven die meer fossiele brandstoffen zijn gaan gebruiken

Andere grafieken geven een gedetailleerder beeld van de investeringen. Zo staat BNP Paribas op de 20ste plaats van investeerders in bedrijven die het gebruik van fossiele brandstoffen niet afbouwen maar juist uitbreiden. Voor ING zijn dit soort bedrijven minder interessant, de bank staat bijna helemaal onderaan op de lijst. 

Grafiek 3: Investeringen in ontginning van steenkool

Ondanks de inspanningen van China om hernieuwbare energie te stimuleren hebben twee grote Chinese banken vorig jaar ruim 6 miljard gepompt in de steenkoolontginning. Als we de top 4 nemen over de hele periode, zien we dat de Chinese banken bijna 26 miljard euro hebben geleend aan de steenkoolindustrie. ING en BNP Paribas Fortis zitten in de middenmoot met een investering van bijna een half miljard euro voor beide. Een investering die vorig jaar nog in stijgende lijn ging. 

Dat half miljard is bijna gelijk verdeeld tussen beide banken. Maar in de tabel hierboven van FairFin, een Belgische ngo die waakt over het financieel systeem, zien we grotere verschillen. BNP Paribas Fortis zet duidelijk meer in op energie-intensieve ontginningen zoals teerzanden, diepzeeboringen en boringen in het noordpoolgebied. 

In 2017 wees FairFin nog op de lakse houding van 4 grote banken die actief zijn in ons land. Belfius, KBC, ING en BNP Paribas Fortis, ze investeren nog te veel in fossiele brandstoffen, zegt Frank Vanaerschot:  “hierin investeren getuigt van onverantwoord financieel en ethisch beleid. Deze investeringen zijn maatschappelijk waardeloos en hebben geen economische toekomst.”

Daarom is Fairfin samen met andere ngo’s de campagne “Move Your Money” gestart. Mensen en organisaties die ontevreden zijn over hun bank veranderen van bank. Tot nu toe hebben meer dan 8500 burgers toegezegd om mee te doen als de ‘grote vier’ op hun algemene vergadering hun beleid niet gaan afstemmen op het klimaatverdrag van Parijs. 

Febelfin, de Belgische Federatie van de Financiële Sector, oppert dat Belgische banken al jaren duurzaamheid hoog in het vaandel voeren. Het volume van duurzame beleggingen is tussen 2013 en 2017 verdrievoudigd naar 24,1 miljard euro. De Belgische banken willen hierin ook een voortrekkersrol spelen en hebben daarom een duurzaamheidslabel ingevoerd. 

Febelfin steunt daarnaast ook de principes van de Verenigde Naties voor verantwoord bankieren. Dat wil zeggen dat banken hun strategie gaan afstemmen op het klimaatakkoord van Parijs. “De principes richten zich op meer positieve impact en minder negatieve impact op mens en milieu”, zo staat in een mail van Febelfin aan de redactie. Op de Algemene Vergadering van de VN in september zullen Febelfin en de vier genoemde banken deze principes ondertekenen.

Belfius laat weten dat het vorig jaar zijn laatste kredieten aan de fossiele industrie vervroegd heeft afgesloten. BNP Paribas Fortis vindt dat het op een bemoedigende manier uit het rapport komt. "We ondersteunen onze bedrijfsklanten al jaren inzake energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. We hebben al 15 miljard geïnvesteerd in hernieuwbare energie en tegen 2020 investeren we 100 miljoen in innovatieve bedrijven die bezig zijn met de energietransitie. Bovendien financieren we geen nieuwe steenkoolcentrales meer of bedrijven die hoofdzakelijk bezig zijn met het ontginnen van schalieolie of -gas."

ING ten slotte laat weten dat het één van de vijf ondertekenaars is van het zogeheten Katowice Commitment om de doelen van het klimaatverdrag van Parijs te halen. De ING Groep heeft voor hetzelfde doel de Terra Approach uitgewerkt, een graadmeter die aangeeft hoe schadelijk of onschadelijk een krediet is voor het klimaat. "En we gaan het maatschappelijk debat niet uit de weg, want we zijn gaan praten met de organisatoren van Move Your Money," zegt communicatieverantwoordelijke Joëlle Neeb.

FairFin vindt de reacties niet overtuigend. De VN principes voor verantwoord bankieren bestaan al 12 jaar, maar ze zijn niet bindend en er wordt niet nagegaan of de ondertekenaars ze toepassen. Wat het duurzaamheidslabel betreft, “zeker een stap vooruit”, zo luidt het, “maar een vage regel die door elke bank anders kan worden geïnterpreteerd. Bovendien is het label niet zo ambitieus”. FairFin had liever een fossielvrij label gezien. “Febelfin heeft dat wel voorgesteld, maar een aantal banken heeft het weggestemd.”

Ondertussen meldt het Internationaal Energie Agentschap in Parijs dat het energieverbruik vorig jaar met 2,3 procent is gestegen. De oorzaak? De economie trekt aan, de vraag voor koeling en verwarming stijgt. De uitstoot van CO2 is met 1,7 procent gestegen. Het gebruik van steenkool is verantwoordelijk voor een derde van die uitstoot. Vooral in Azië rijzen steenkoolcentrales als paddenstoelen uit de grond, zo stelt het Agentschap. De ontkoppeling van economische groei en de honger naar fossiele brandstoffen blijft, op enkele uitzonderingen na, voorlopig nog toekomstmuziek.