De pornificatie van de rel
'Footage from Occupy Oakland', zegt er eentje. 'They stole the idea from the Egyptian revolution, man', antwoordt een ander. De videoclip bij 'No Church in the Wild', de nieuwe single van Kanye West en Jay-Z, staat stijf van het straatgeweld. En lokt, met dank aan 'schandaalregisseur' Romain Gavras, flink wat controverse uit.
Een jonge rebel steekt een molotovcocktail in de fik, trekt een sjaal voor de mond en stapt op een bataljon gewapende flikken af. Wacht heel even, werpt en juicht. "What's a God to a non-believer who don't believe in anything?", dendert intussen door de boxen. "Will he make it out alive? Alright, alright, no church in the wild." Wat volgt is vijf minuten onverbloemd straatgeweld. Vol traangas, vuur en getrokken matrakken. Agenten te paard rammen in op de menigte, het dolgedraaide testosteron maakt een vuist. En de Grieks-Romeinse beelden slaan het strijdperk droefmoedig gade.
Een bom is het, de videoclip bij 'No Church in the Wild', de nieuwe song van hiphophelden Kanye West en Jay-Z. Na 'Otis' en 'Niggas in Paris' de derde single van het album 'Watch the Trone', vorige week nog furieus voorgesteld in het Antwerpse Sportpaleis. Een hit, ook. Net gelanceerd en al vijf miljoen keer bekeken. Met YouTube-reacties als "footage from occupy oakland" en "They stole the idea from the Egyptian Revolution, man" tot gevolg. Veelzeggend.
Regisseur van de clip is Romain Gavras, een dertigjarige Fransman met Griekse roots en een imposant palmares. De zoon van regisseur Costa-Gavras verwierf al faam met 'schandaalclips' voor hippe vogels als Justice en M.I.A. (zie kader). Gavras nam de clip bij 'No Church in The Wild' eind april op in de Tsjechische hoofdstad Praag, en deed daarbij een beroep op een tros stuntmannen en tweehonderd figuranten. Mannen, hoofdzakelijk. Het resultaat oogt rauw en direct, koortsig en realistisch.
Platen verkopen
Riot porn noemen Angelsaksische critici het. De pornificatie van de rel, zeg maar. Pluk de beelden uit televisiejournaals en oogst verontwaardiging, stop de rellen in een videoclip en krijg applaus. Na de afschuw, de aantrekking. Baanbrekend is 'No Church in the Wild' in deze niet helemaal. Vorig jaar immers wekte een advertentie van jeansmerk Levi's flink wat ophef. In de clip, eind juli vorig jaar in de ether gedropt, marcheren heetgebakerde jongemannen in nauwe jeans richting oproerpolitie, tot plots boodschap 'Now is our time'. Haast simultaan met de release wordt de reclamespot onder felle kritiek bedolven, hoofdzakelijk gebaseerd op de vrees dat de clip nog meer rellen zal opwekken. Uiteindelijk kan Levi's niet anders dan buigen, en 'uit gevoeligheid voor wat in het Verenigd Koninkrijk aan het gebeuren is' wordt de spot van het scherm gebannen. En ook de met zwarte bandana's doorspekte videoclip bij 'Run this Town', de gezamenlijke hit van Kanye West, Jay-Z en Rihanna, ontlokt gelijkaardige vijandige reacties.
Sommigen beschouwen deze nieuwe verheerlijking van het straatgeweld in een hiphopvideo dan ook als de ultieme kapitalistische recuperatie van de Occupy-beweging. 'Zelfs molotovcocktails stuwen de platenverkoop tegenwoordig de hoogte in', die sfeer. Anderen, zoals de Amerikaanse journalisten Malcolm Harris en Max Fox, zien in de riot porn juist een grote bedreiging voor het kapitalisme anno 2012. "Moeten we", schrijven zij in het gezaghebbende magazine The New Inquiry, "in een samenleving waar verzet wordt gecoöpteerd nog voor het ontstaat , niet in staat zijn om de protesten in de nabije toekomst beter te begrijpen door de manier waarop het kapitalisme het al heeft voorverpakt?"
In elk geval, zoals Jay-Z en Kanye West het in "No Church in the Wild" verwoorden: "When we die, the money we can't keep / But we prolly spend it all 'cause the pain ain't cheap."
Beroep: shockregisseur
Romain Gavras is vooral bekend van zijn videoclips voor artiesten als Simian Mobile Disco en The Last Shadow Puppets. Niet zelden zorgen zijn clips voor relletjes.
Justice, 'Stress'
Een bende allochtone jongeren raast in door de Parijse banlieues en laat een roetzwart spoor van vernieling achter. De handycamstijl doet denken aan filmparels als La haine en het Belgische C'est arrivé près de chez vous, maar massaal protest noopt Justice tot verontschuldigingen voor hun 'provocerende schandaalclip'.
M.I.A., 'Born Free'
Negen minuten durende clip vol kogels, gasmaskers en combatschoenen. Roodharige Tamiljongeren worden opgepakt en afgemaakt, de clip wordt van YouTube gebannen. Gavras: "Als ik echt had willen choqueren, had ik wel nazi's kinderen laten verkrachten. Of zoiets."